Abenduaren 22
Abenduaren 22a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita hamaseigarren eguna da, 357.a bisurteetan. 9 egun falta dira urtea amaitzeko.
Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1979 - Euskal Autonomi Erkidegoko Estatutua aprobatu zen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2001 - Hamid Karzai aukeratu zuten Afganistango presidente moduan.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1991ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan Anjel Mari Peñagarikanok jantzi zuen txapela.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1864 - Ogia eta zezenak (gaztelaniaz: Pan y toros), Francisco Asenjo Barbieriren musika eta José Picónen libretoa duen zarzuela estreinatu zen Madrilgo Zarzuelako Antzokian.
- 1932 - The Mummy ("Momia") filma estreinatu zen, Karl Freundek zuzendu eta Boris Karloff, Zita Johann, David Manners eta Edward van Sloan aktoreek antzeztu zuten.
- 1956 - The Wrong Man (Okerreko Gizona) film estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Henry Fonda, Vera Miles, Anthony Quayle eta Harold Stone aktoreek antzeztu zuten.
- 1959 - Suddenly, Last Summer ("Bapatean, Azken Uda") filma estreinatu zen, Joseph L. Mankiewiczek zuzendu eta Elizabeth Taylor, Katharine Hepburn eta Montgomery Clift aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1965 - Doctor Zhivago ("Zhivago doktorea") filma estreinatu zen, David Leanek zuzendu eta Omar Sharif, Julie Christie, Geraldine Chaplin, Rod Steiger, Alec Guinness eta Tom Courtenay aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1970 - Lo chiamavano Trinità... ("Trinitate Deitzen Zuten") filma estreinatu zen, Terence Hill, Bud Spencer, Steffen Zacharias eta Farley Granger aktoreek antzeztu zuten.
- 1976 - The Enforcer ("Exekutatzailea") filma estreinatu zen, James Fargok zuzendu eta Clint Eastwood, Harry Guardino, Bradford Dillman, Tyne Daly, DeVeren Bookwalter eta Brian Blessed aktoreek antzeztu zuten.
- 1989 - Tango & Cash ("Tango eta Cash") filma estreinatu zen, Andrei Konchalovsky eta Albert Magnolik zuzendu eta Sylvester Stallone, Kurt Russell, Jack Palance, Teri Hatcher eta Brion James aktoreek antzeztu zuten.
- 1995 - Cutthroat Island ("Zintzur-Ebakien Uhartea") filma estreinatu zen, Renny Harlinek zuzendu eta Geena Davis, Matthew Modine eta Frank Langella aktoreek antzeztu zuten.
- 2000 - Finding Forrester ("Forresteren Bila") filma estreinatu zen, Gus Van Santek zuzendu eta Sean Connery, Rob Brown, F. Murray Abraham eta Anna Paquin aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2000 - Cast Away ("Abandonatua") filma estreinatu zen, Robert Zemeckisek zuzendu eta Tom Hanks, Helen Hunt eta Nick Searcy aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1872 - Rufino Laiseka, PSEko buruzagi eta Bilboko alkatea (h. 1944).
- 1873 - Nicolás Espartza, nafar margolaria (h. 1928).
- 1909 - Paben Loidi, euskal olerkaria (h. 1985).
- 1912 - Manuel Martínez Jarauta, nafar klaretar fraidea (h. 1936).
- 1928 - Jose Mari Aristegi, euskal arraunlaria (h. 2018).
- 1944 - Norberto Torres, bizkaitar traineru-patroia, Kaikurekin 4 Kontxako Bandera eta Espainiako 3 Txapelketa irabazitakoa.
- 1947 - Jexuxmari Zalakain, gipuzkoar irakaslea, kazetaritzan doktorea, euskaltzalea, idazlea eta kazetaria.
- 1948 - Juan Ramón Aldalur, Txapela, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1952 - Xabier Peñalver, gipuzkoar arkeologoa.
- 1954 - Peio Agirreoa, bizkaitar futbolari ohia.
- 1956 - Rogelio Botanz, gipuzkoar-kanariar abeslari eta letragilea.
- 1959 - Alfredo Urdaci, nafar kazetaria, TVE eta 13 TV telebista-kateen albistegien zuzendaria izandakoa.
- 1963 - Juan Jose Elgezabal, bizkaitar futbolari ohia.
- 1970 - Joxean Fernández, Matxín, bizkaitar kirol zuzendaria.
- 1975 - Mikel Reparaz, nafar kazetaria.
- 1976 - Itsaso Bengoetxea, bizkaitar medikua.
- 1978 - Ibai Marin, gipuzkoar abeslaria eta gitarra jotzailea.
- 1979 - Arianne Kareaga, gipuzkoar irakasle eta ikertzailea.
- 1989 - Mikel Huerga, nafar xakelaria.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1095 - Roger II.a Siziliakoa, Siziliako kondea, Apulia eta Calabriako Dukea eta Siziliako erregea (h. 1154).
- 1178 - Antoku Enperadorea, Japoniako enperadorea (h. 1185).
- 1183 - Txagatai, erdialdeko Asiaren parte handi bat gobernatu zuen agintari mongola (h. 1242).
- 1639 - Jean Racine, frantziar poeta eta dramagilea (h. 1699).
- 1666 - Guru Gobind Singh, bederatzigarren guruaren ondorengoa (h. 1708).
- 1755 - Georges Couthon, frantziar politikari eta iraultzailea (h. 1794).
- 1768 - John Crome, Erromantizismoaren garaiko paisaien margolaria eta Norwicheko margolarien eskolaren sortzaileetako bat (h. 1821).
- 1821 - Giovanni Bottesini, italiar musikagilea eta lehen kontrabaxu-jotzaile birtuosoetako bat (h. 1889).
- 1823 - Jean-Henri Fabre, frantziar naturalista, entomologoa eta idazlea (h. 1915).
- 1838 - Vladimir Markovnikov, errusiar kimikaria (h. 1904).
- 1856 - Frank B. Kellogg, estatubatuar abokatu eta politikaria, 1929ko Bakearen Nobel Saria (h. 1937).
- 1858 - Giacomo Puccini, italiar musikagilea (h. 1924).
- 1859 - Manuel Gutiérrez Nájera, mexikoko olerkaria (h. 1895).
- 1867 - Joseph Maria Olbrich, austriar arkitektoa, Vienako Sezesioa mugimenduaren sortzaileetako bat (h. 1908).
- 1868 - Inés Echeverría, txiletar eleberrigile, saiogile eta kazetaria (h. 1949).
- 1869 - Dmitri Jegorov, errusiar-sobietar matematikaria (h. 1931).
- 1876 - Filippo Tommaso Marinetti, egiptoar-italiar idazlea (h. 1944).
- 1883 - Edgar Varèse, frantziar-estatubatuar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. 1965).
- 1887 - Srinivasa Aiyangar Ramanujan, indiar matematikaria (h. 1920).
- 1900 - Ofelia Uribe de Acosta, kolonbiar sufragista (h. 1988).
- 1903 - Haldan Keffer Hartline, estatubatuar fisiologoa, 1967ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1983).
- 1907 - Peggy Ashcroft, britainiar antzezlea (h. 1991).
- 1908 -
- Max Bill, suitzar arkitekto, margolari, eskultore eta diseinatzailea (h. 1994).
- Giacomo Manzù, italiar eskultorea (h. 1991).
- Kočo Racin, mazedoniar poeta iraultzailea (h. 1943).
- 1910 - Dora Alonso, kubatar idazlea (h. 2001).
- 1911 -
- Álvaro Cunqueiro, galiziar idazle eta kazetaria (h. 1981).
- Grote Reber, estatubatuar astronomoa, irrati-astronomia alorreko ikerketen aitzindaria (h. 2002).
- 1912 - Lady Bird Johnson, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 2007).
- 1915 - José Antonio Nieves Conde, espainiar kazetari eta zinema zuzendaria (h. 2006).
- 1922 -
- Jean Malaurie, frantziar antropologoa eta geografoa.
- Mary Jane Rathbun, estatubatuar aktibista, kannabis sendagarriaren erabilera defendatzen zuena (h. 1999).
- 1926 - José Luis Moro, espainiar marrazkilaria (h. 2015).
- 1929 - Hugo Loetscher, suitzar idazlea (h. 2009).
- 1930 - Per Bredesen, norvegiar futbolaria (h. 2022).
- 1933 - Marko Vovtxok, ukrainar idazle eta itzultzailea (h. 1907).
- 1936 - Hector Elizondo, euskal jatorriko estatubatuar aktorea.
- 1937 - Eduard Uspensky, errusiar haur-literatura idazle, olerkari, antzerkigile, gidoigile eta telebista aurkezlea (h. 2018).
- 1938 - Lucien Bouchard, Quebeceko lehen ministro ohia.
- 1941 - M. Stanley Whittingham, britainiar-estatubatuar kimikaria, 2019ko Kimikako Nobel Saria.
- 1942 - Yasuyuki Kuwahara, japoniar futbolaria (h. 2017).
- 1947 - Porfirio Lobo, Hondurasko presidentea.
- 1949 -
- Maurice Gibb, britainiar musikari, abeslari, egile abeslari eta disko ekoizlea (h. 2003).
- Robin Gibb, britainiar abeslaria eta musikagilea, Bee Gees taldeko kidea (h. 2012).
- 1951 - Àngel Colom, kataluniar politikari eta irakaslea.
- 1953 - Eiji Ueda, japoniar futbolari ohia.
- 1954 - Anna Galiena, italiar aktorea.
- 1955 - Thomas Südhof, alemaniar-estatubatuar biokimikaria, 2013ko Medikuntzako Nobel Saria.
- 1958 -
- María José Alonso Fernández, espainiar farmakologoa, unibertsitateko irakaslea eta ikertzailea.
- Masaaki Kato, japoniar futbolari ohia.
- 1960 - Jean-Michel Basquiat, estatubatuar graffitigile, margolari eta marrazlea (h. 1988).
- 1962 - Ralph Fiennes, britainiar aktorea.
- 1965 - Sergi López, kataluniar aktorea.
- 1966 - María Pujalte, espainiar aktorea.
- 1969 - Sandra Forgues, frantziar piraguista ohia, gizonezkoentzako piraguismoko slalom C-2 kategoriako txapeldun olinpiko izandako emakume transgeneroa.
- 1970 -
- Mutiu Adepoju, nigeriar futbolari ohia.
- Gloria Gray, alemaniar aktore, abeslari, idazle eta modeloa.
- 1972 - Vanessa Paradis, frantziar abeslari, modelo eta aktorea.
- 1975 -
- Hiromi Ikeda, japoniar futbolari ohia.
- Dmitri Khokhlov, errusiar futbolaria.
- Mariko Tamaki, kanadar artista eta idazlea.
- 1979 - Naotake Hanyu, japoniar futbolari ohia.
- 1981 - Ander Lanbarri, bizkaitar futbolaria.
- 1984 - Basshunter, suediar abeslari eta DJa.
- 1985 -
- Edurne García, espainiar abeslari, modelo eta telebista aurkezlea.
- Kae Tempest, britainiar abeslaria, idazlea, poeta, musikagilea eta raperoa.
- 1986 - Carla Simón, kataluniar zinema zuzendaria eta gidoilaria.
- 1987 - Marisa Valle Roso, asturiar tonada abeslaria.
- 1990 - Paul Tanui, kenyar atleta.
- 1993 - Meghan Trainor, estatubatuar abeslari eta musikagilea.
- 1996 - Jon Rojo Sagarna, bizkaitar futbolaria.
- 1999 -
- Javier Martínez Calvo, espainiar futbolaria.
- Cameron Redpath, eskoziar errugbi jokalaria.
- 2000 - Joshua Bassett, estatubatuar aktore eta abeslaria.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1740 - Francisco José Enparan, gipuzkoar noble, politiko eta militarra, Santa Cruz Tenerifekoan (j. 1676).
- 1921 - Salvador Etxaide, Euskal Herriko idazle eta abokatua (j. 1851).
- 1941 - Santos Jorge, nafar musikagile eta kapera-maisua, Panama Hirian (j. 1870).
- 1942 - Fernando Asuero, donostiar medikua, asueroterapia polemikoaren sortzailea (j. 1887).
- 1945 - Jose Frantzisko Erauskin, Patxi Errota, Erauskin Errotari, gipuzkoar bertsolaria (j. 1874).
- 1957 - Ernesto Erkoreka, Bilboko alkatea (j. 1866).
- 1963 - José María Mateos, bizkaitar kazetari eta entrenatzailea (j. 1888).
- 1974 - Juan Zaragueta, euskal filosofo, idazle eta pedagogoa (j. 1883).
- 1982 - Felix Likiniano, Espainiako Gerra Zibilean borrokatu zuen gipuzkoar buruzagi anarkista (j. 1909).
- 2011 -
- José Luis Bergaretxe, bizkaitar futbolaria (j. 1921).
- Inma Gomila, bizkaitar enpresa kudeatzaile eta euskaltzalea (j. 1957).
- 2013 - Jesús Rodero, nafar sukaldari, gastronomo eta enpresaburua (j. 1930).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 69 - Vitelio, erromatar enperadorea (j. 15).
- 1419 - Joan XXIII.a, Antipapa (j. c. 1370).
- 1572 - François Clouet, frantziar margolari eta marrazkilaria (j. c. 965).
- 1603 - Mehmed III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1566).
- 1641 - Maximilien de Béthune, Frantziako mariskala eta Henrichemont eta Boisbelleko printze soberanoa (j. 1559).
- 1666 - Guercino, italiar margolaria (j. 1591).
- 1693 - Elżbieta Hevelius, ustez astronomian aritu zen lehen emakumea eta ilargiko karten ama (j. 1647).
- 1815 - José María Morelos, mexikar apaiz eta militar abertzalea (j. 1765).
- 1817 - Sofia Karolina Brunswick-Wolfenbüttelekoa (j. 1737).
- 1828 - William Hyde Wollaston, britainiar kimikaria (j. 1766).
- 1867 -
- Jean-Victor Poncelet, frantziar jenerala eta matematikaria (j. 1788).
- Théodore Rousseau, frantziar margolaria (j. 1812).
- 1870 - Gustavo Adolfo Bécquer, espainiar idazle eta poeta (j. 1836).
- 1874 - José Agustín Arrieta, mexikar margolaria (j. 1803).
- 1880 - George Eliot, britainiar idazlea (j. 1819).
- 1886 - Adèle Esquiros, frantziar idazle eta kazetari feminista (j. 1819).
- 1921 -
- James Mooney, estatubatuar antropologo eta etnografoa (j. 1861).
- Josef Popper-Lynkeus, austriar soziofilosofo, ingeniari eta idazlea (j. 1838).
- 1936 - Nikolai Ostrovski, ukrainar jatorriko sobietar idazlea (j. 1904).
- 1939 - María Cambrils, valentziar idazle eta feminista (j. 1878).
- 1940 - Nathanael West, estatubatuar idazle eta gidoigilea (j. 1903).
- 1943 - Helen Beatrix Potter, britainiar idazlea (j. 1866).
- 1945 - Otto Neurath, austriar filosofoa (j. 1882).
- 1958 - Jekaterina Kuskova, errusiar ekonomista eta kazetariamarxismo legalaren teoriko nagusienetakoa (j. 1869).
- 1969 - Josef von Sternberg, austriar-estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1894).
- 1971 - Amalia de Isaura, espainiar antzerki eta zinemako kupletista eta aktorea (j. 1887).
- 1979 - Darryl F. Zanuck, estatubatuar zinema-produktorea (j. 1902).
- 1986 - Nii Amaa Ollennu, Ghanako presidentea (j. 1906).
- 1987 - Mimí Langer, austro- argentinar medikua, psikologoa, psikoanalista eta irakaslea (j. 1910).
- 1989 -
- Samuel Beckett, irlandar idazle, kritikari eta olerkaria, 1969ko Literaturako Nobel Saria (j. 1906).
- Max Favalelli, frantziar kazetari, hitz gurutzatuen sortzaile eta telebista aurkezlea (j. 1905).
- 1990 - Robin Friday, ingeles futbolaria, Ingalaterran 1970eko hamarkadan zehar oso ospetsua (j. 1952).
- 1991 - Ernst Krenek, austriar-estatubatuar musikagilea (j. 1900).
- 1993 - Alexander Mackendrick, eskoziar-estatubatuar film zuzendaria (j. 1912).
- 1995 - James Meade, britainiar ekonomista, 1977ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1907).
- 2002 - Joe Strummer, ingeles musikari, abeslari eta aktorea, The Clash talde punkaren sortzaile, musikagile, gitarrista eta abeslaria (j. 1952).
- 2007 - Julien Gracq, frantziar olerkari, eleberrigile, saiakera-idazle eta antzerkigilea (j. 1910).
- 2008 - Lansana Conté, Gineako presidentea (j. 1934).
- 2014 - Joe Cocker, britainiar rock abeslaria (j. 1944).
- 2018 -
- Paddy Ashdown, britainiar politikari eta diplomazialaria (j. 1941).
- Jean Bourgain, belgikar matematikaria (j. 1954).
- Roberto Suazo Córdoba, Hondurasko presidentea (j. 1927).
- 2019 -
- Tony Britton, ingeles aktorea (j. 1924).
- Ram Dass, estatubatuar unibertsitate-irakasle, idazle eta guru garaikidea, psikotropoekin esperimentatzeagatik ezaguna (j. 1931).
- 2020 -
- Claude Brasseur, frantziar aktorea (j. 1936).
- Muhammad Mustafa Mero, Siriako lehen ministroa (j. 1941).
- 2020an hilik aurkitua - Karima Baloch, giza eskubideen aldeko aktibista pakistandarrra eta balutx disidentea (j. 1983).
- 2022 - Julieta Pinto, Costa Ricako idazlea (j. 1921).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sehaska egutegiko izendegia: Maiteder eta Lokiz.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urteko hilak | ||
---|---|---|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua |