Abuztuaren 9

Abuztuaren 9a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hogeita batgarren eguna da, 222.a bisurteetan. 144 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Gaizka Toquero Jaiotza: Gasteiz, 1984 Alberto Schommer Jaiotza: Gasteiz, 1928 Heriotza: 2015eko irailak 10 Iñigo Agirre Jaiotza: Elorrio, 1942 José Antonio Agiriano Jaiotza: Gasteiz, 1932 Heriotza: 1996ko maiatzak 14 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Whitney Houston Jaiotza: Newark, 1963 Heriotza: 2012ko otsailak 11 Gillian Anderson Jaiotza: Chicago, 1968 Giorgio Vasari Jaiotza: Arezzo, 1511 Heriotza: 1574ko ekainak 27 Romano Prodi Jaiotza: Scandiano, 1939 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 9ko jaiotzak Marvin Minsky • Filippo Inzaghi • John Key • Annegret Kramp-Karrenbauer • Willian • Philip Larkin • Mikhail Zoshchenko • Filipe Luís • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Joanes Antxieta Jaiotza: 1462ko abenduak 13 Heriotza: Azpeitia, 1523 Ama Kandida Jaiotza: 1845eko maiatzak 31 Heriotza: Salamanca, 1912 Nikolas Ormaetxea Jaiotza: 1888ko abenduak 6 Heriotza: Añorga, 1961 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Hermann Hesse Jaiotza: 1877ko uztailak 2 Heriotza: Q694086, 1962 Dmitri Xostakovitx Jaiotza: 1906ko irailak 12 Heriotza: Mosku, 1975 Ernst Haeckel Jaiotza: 1834ko otsailak 16 Heriotza: Jena, 1919 Edith Stein Jaiotza: 1891ko urriak 12 Heriotza: Auschwitz-Birkenau, 1942 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 9ko heriotzak Edward Thorndike • Mahmood Darwish • Gregory Hines • Palma Vecchio • Charles Cros • Heinrich Zille • Frederick Augustus II of Saxony • Vazha-Pshavela • Ted Stevens • Edward Frankland • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1173 - Pisan ezkila-dorre erromanikoa eraikitzen hasi ziren, gerora Pisako Dorre Okerra (irudian) izango zena. 1942 - Mohandas Gandhi lider indiarra britainiar indarrek atxilotu zuten Bombayn, Quit India mugimendua eraginez. 1945 - Bockscar AEBetako aire armadaren hegazkinak Fat Man izeneko bonba nuklearra jaurti zuen Nagasakin, Japonian, hiria guztiz suntsituz eta 80.000 hildako utziz. 1970 - 1970eko Urdulizko tren istripua: 33 pertsona hil ziren Urdulizen bi trenek elkar jotzean. 2012 - Maider Unda euskaldunak Udako XXX. Olinpiar Jokoetako Borroka libre lehiaketan brontzezko domina irabazi zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abuztua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2019 Aurreko eta hurrengo urteetan 2016: asteartea 2017: asteazkena 2018: osteguna 2020: igandea 2021: astelehena 2022: asteartea Izendegia Santutegia: Ama Kandida, Edith Stein, Mariana Cope, Osvaldo Maserfieldekoa Seaska egutegia: Maitane, Maitena, Maite eta Leiane.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1970 - 1970eko Urdulizko tren istripua: 33 pertsona hil ziren Urdulizen bi trenek elkar jotzean.

Mundua

• 378 - Godoen eta erromatarren arteko Hadrianopolisko gudua
• 1942 - Mohandas Gandhi lider indiarra britainiar indarrek atxilotu zuten Bombayn, Quit India mugimendua eraginez.
• 1945 - Bockscar AEBetako aire armadaren hegazkinak Fat Man izeneko bonba nuklearra jaurti zuen Nagasakin, Japonian, hiria guztiz suntsituz eta 80.000 hildako utziz.
• 2002 - ETAk Torreviejako hanburgesategi batean bonba bat eztandarazi zuen.
• 2014 - Michael Brownen hilketa: 18 urteko arraza beltzeko gaztea hil egin zen arraza zuriko polizia batek tirokatua izan ondoren.

Arte eta kultura

Mundua

• 1173 - Pisan ezkila-dorre erromanikoa eraikitzen hasi ziren, gerora Pisako Dorre Okerra (irudian) izango zena.
• 1989 - The Abyss (Amildegia) filma estreinatu zen, James Cameronek zuzendu eta Ed Harris, Mary Elizabeth Mastrantonio eta Michael Biehn aktoreek antzeztu zuten.

Kirolak

Euskal Herria

• 2012 - Maider Unda euskaldunak Udako XXX. Olinpiar Jokoetako Borroka libre lehiaketan brontzezko domina irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1867 - Salvador Azpiazu, arabar marrazkilari eta ilustratzailea (h. 1927).
• 1878 - Juan Maria Roman Dornaku, euskal idazle eta lexikologoa (h. 1959).
• 1894 - Joseph Urtasun, lapurtar apaiza, Valenceko apezpikua eta Avignongo artzapezpikua (h. 1980).
• 1928 - Alberto Schommer, gasteiztar argazkilaria (h. 2015).
• 1903 - Santiago Aznar, euskal herritar politikari sozialista (h. 1979).
• 1921 - Elias Amezaga, bizkaitar idazlea (h. 2008).
• 1932 - José Antonio Agiriano, euskal sindikalista eta politikaria (h. 1996).
• 1942 - Iñigo Agirre, bizkaitar geografo eta politikari jeltzalea.
• 1953 - Seve Calleja, bizkaitar idazlea, Zamoran.
• 1971 - Ibon Ajuria, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1972 - Aitor Huegun, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1973 - Koteto Ezkurra, nafar pilotaria, erremonteko buruz buruko txapelketa gehien irabazi duena (11 txapelketa).
• 1984 - Gaizka Tokero, arabar futbolaria.

Mundua

• 1746 - Lorenzo Igual, estremadurar apaiza, Iruñeko apezpikua (h. 1814).
• 1757 - Elizabeth Hamilton, New Yorkeko aurreneko umezurtz-etxe pribatuaren sortzaileetako bat (h. 1854).
• 1776 - Amedeo Avogadro, italiar fisikari eta kimikaria (h. 1856).
• 1794 - Achille Valenciennes, frantziar zoologoa (h. 1865).
• 1819 - Justo Arévalo, nafar aitoren seme eta politikaria (h. 1908).
• 1839 - Gaston Paris, frantziar jakituna (h. 1903).
• 1847 - Maria Vittoria dal Pozzo, Espainiako erregina ezkontidea (h. 1876).
• 1863 - Romanonesko kondea, espainiar lurjabe agintetsua eta Espainiako presidentea (h. 1950).
• 1878 - Eileen Gray, irlandar arkitekto, artista eta altzari diseinatzailea, arkitektura modernoaren aitzindarietako bat (h. 1976).
• 1880 - Ramón Pérez de Ayala, espainiar idazlea (h. 1962).
• 1881 - Antonio Gaston Orleans-Bragantzakoa, Brasilgo printzea (h. 1918).
• 1890 - Eino Kaila, finlandiar filosofo, kritiko eta irakaslea (h. 1958).
• 1896 - Jean Piaget, suitzar filosofo, natura zientzialari eta psikologoa (h. 1980).
• 1897 - Marta Brunet, txiletar idazlea (h. 1967).
• 1899 -
  • Armand Salacrou, frantziar antzerkigilea (h. 1989).
  • Pamela Travers, australiar-ingeles idazlea, Mary Poppinsen eleberrien egilea (h. 1996).
• 1908 - Tommaso Landolfi, italiar idazlea (h. 1979).
• 1911 - William Fowler, estatubatuar fisikaria, 1983ko Fisikako Nobel Saria (h. 1995).
• 1912 -
  • Bojan Adamič, esloveniar musikagilea (h. 1995).
  • Igor Markevitx, ukrainar musikagilea eta zuzendaria (h. 1983).
• 1914 - Tove Jansson, suedierazko finlandiar idazlea eta ilustratzailea (h. 2001).
• 1918 - Robert Aldrich, estatubatuar zinema zuzendaria, ekoizlea eta gidoigilea (h. 1983).
• 1919 -
  • Joop den Uyl, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1987).
  • Emilio Vedova, italiar margolaria (h. 2006).
  • Leona Woods, lehen erreaktore nuklearra eta lehen bonba atomikoa eraikitzen lagundu zuen estatubatuar fisikaria (h. 1986).
• 1920 -
  • Waldemar Esteves da Cunha, Santos hiriko Momo erregea, inoiz izan den Momo erregerik zaharrena (h. 2013).
  • Willi Heinrich, alemaniar idazlea (h. 2005).
• 1922 - Taro Kagawa, japoniar futbolaria (h. 1990).
• 1923 - Mário Cesariny de Vasconcelos, portugaldar idazlea eta margolaria (h. 2006).
• 1927 - Robert Shaw, ingeles aktore eta eleberri idazlea (h. 1978).
• 1930 -
  • Carmen Balcells, kataluniar agente literarioa (h. 2015).
  • Jacques Parizeau, Quebeceko lehen ministroa (h. 2015).
• 1937 - Hans Burmann, alemaniarko espainiar zinema argazkilaria.
• 1938 -
  • Leonid Kutxma, Ukrainako presidente ohia.
  • Rodney Laver, australiar tenis jokalari ohia, 1960ko hamarraldiko jokalaririk onenetakoa.
• 1939 - Romano Prodi, Italiako lehen ministro eta Europako Batzordeko presidente ohia.
• 1940 - Mercedes Alonso, espainiar aktorea.
• 1944 - Sam Elliott, estatubatuar aktorea.
• 1946 - Pedro R.S., brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1950 - Anémone, frantziar aktorea eta zinema zuzendaria (h. 2019).
• 1953 - Jean Tirole, frantziar ekonomialaria, ekonometrian aditua, 2014ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1957 -
  • Jerónimo Gómez, UPNko nafar politikaria.
  • Melanie Griffith, estatubatuar aktorea.
• 1963 - Whitney Houston, estatubatuar abeslari, aktore, ekoizle eta modeloa (h. 2012).
• 1968 -
  • Gillian Anderson, zinema, telebista eta antzerkiko estatubatuar aktorea.
  • Eric Bana, australiar aktorea.
• 1971 - Davide Rebellin, italiar txirrindularia, garai guztietako klasikomano bikainenetakotzat joa.
• 1972 - Juanes, kolonbiar pop eta rock abeslari eta musikagilea.
• 1976 -
  • Rhona Mitra, britainiar aktorea, modelo-ohia eta abeslaria.
  • Audrey Tautou, frantziar aktorea.
• 1981 - Julián Cerdá Vicente, espainiar futbolaria.
• 1982 - Anna Simon, kataluniar kazetaria eta telebista aurkezlea.
• 1985 - Anna Kendrick, estatubatuar aktore eta abeslaria.
• 1987 - Eduard Prades, kataluniar txirrindularia.
• 1988 -
  • Pablo Hasél, kataluniar rap kantaria, abestien letretan terrorismoa goraipatzeagatik espetxera zigortua.
  • André Perchicot, lapurtar pistako txirrindulari eta abeslaria (h. 1950).
• 1990 -
  • Sarah McBride, estatubatuar LGBT kolektiboaren aldeko ekintzaile eta politikaria.
  • Bill Skarsgård, suediar aktorea.
• 2001 - Vera Alonso, bizkaitar emakumezko aktorea eta modelo transgeneroa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1648 - Diego Vidal de Liendo, bizkaitar apaiz katoliko eta margolari barrokoa, Sevillan (j. 1602).
• 1672 - Jusepe Ximénez, nafar musikagilea (j. c. 1600).
• 1912 - Ama Kandida, euskal lekaimea, Jesusen Alabak ordenaren sortzailea, Salamancan (j. 1845).
• 1919 - Emiliano Arriaga, bizkaitar musikagilea eta gaztelaniazko idazlea (j. 1844).
• 1920 - Mario Adan de Iartza, bizkaitar politikaria eta agronomoa (j. 1846).
• 1934 - Victoriano Fernández Askartza, nafar astronomoa, Cercedillan (j. 1870).
• 1936 - Faustino Oteitza, nafar apaiz eskolapioa, Huescan fusilatua (j. 1890).
• 1952 - Jose Iturria, nafar idazlea eta apaiz kaputxinoa (j. 1870).
• 1961 - Orixe, euskal idazlea (j. 1888).
• 1990 - Ángel Calvo, bizkaitar futbolari eta futbol entrenatzailea (j. 1919).
• 1995 - Gabriel Ramos, bizkaitar pintore eta grabatzailea (j. 1939).
• 1996 - Agustín Argote, bizkaitar boxeolaria, Adelaiden (j. 1925).
• 2016 - Miguel Jose Asurmendi, euskal apezpikua, Gasteizko elizbarrutiko apezpikua izandakoa (j. 1940).
• 2017 - Miren Josune Tolaretxipi, gipuzkoar irakaslea, 60ko hamarkadako Ikastolen sorrerako andereñoetako bat (j. 1926).

Mundua

• 117 - Traiano, erromatar enperadorea (j. 53)
• 378 - Valente, erromatar enperadorea (j. 328).
• 803 - Irene Atenaskoa, Bizantziar Inperioko enperatriza.
• 833 - Al-Mamun, abbastar kalifa (j. 786).
• 1048 - Damaso II.a, Aita santua.
• 1204 - Maria Xanpainakoa, Balduin I.a Konstantinoplakoaren ezkontide-enperadorea (j. c. 1174).
• 1420 - Pierre d'Ailly, Frantziako teologoa eta Erromatar Eliza Katolikoko kardinala (j. 1351).
• 1696 - Wacław Potocki, poloniar poeta (j. 1621).
• 1848 - Frederick Marryat, Royal Navyko ofiziala eta eleberrigilea (j. 1792).
• 1877 - Timothy Abbott Conrad, estatubatuar geologo eta malakologoa (j. 1803).
• 1904 - Friedrich Ratzel, alemaniar geografoa (j. 1844).
• 1919 -
  • Ralph Albert Blakelock, estatubatuar margolaria (j. 1847).
  • Ernst Haeckel, alemaniar biologo, mediku, naturalista eta filosoa (j. 1834).
  • Ruggiero Leoncavallo, italiar musikagilea eta libreto-egilea (j. 1857).
• 1932 - John Charles Fields, kanadar matematikaria (j. 1863).
• 1938 - Leo Frobenius, alemaniar etnologo eta antropologoa (j. 1873).
• 1942 - Edith Stein, Gurutzeko Teresa Benedikta, judu-alemaniar filosofoa eta santua (j. 1891).
• 1943 - Chaïm Soutine, lituaniar margolaria (j. 1893).
• 1946 - Léon Gaumont, frantziar asmatzailea eta industria-gizona (j. 1864).
• 1959 - Emil František Burian, txekoslovakiar musikagile, idazle eta antzerki eta zinema-gidoilaria (j. 1904).
• 1962 - Hermann Hesse, alemaniar-suitzar poeta, idazle eta margolaria, 1946ko Literaturako Nobel Saria (j. 1877).
• 1969 -
  • Cecil Frank Powell, ingeles fisikaria, 1950eko Fisikako Nobel Saria (j. 1903).
  • Sharon Tate, estatubatuar aktore eta modeloa, Charles Mansonen jarraitzaileek eraila (j. 1943).
• 1972 - Ernst von Salomon, alemaniar idazlea (j. 1902).
• 1975 - Dmitri Xostakovitx, sobietar konpositorea (j. 1906).
• 1976 - José Lezama Lima, kubatar poeta, eleberrigilea eta saiakera-idazlea (j. 1910).
• 1995 - Jerry Garcia, estatubatuar gitarra-jotzailea (j. 1942).
• 1996 - Frank Whittle, ingeles ingeniari aeronautikoa (j. 1907).
• 2000 - John Harsanyi, estatubatuar ekonomialaria, 1994ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1920).
• 2005 - Colette Besson, frantziar korrikalaria, 200, 400 eta 800 metroko lasterketetan aditua (j. 1946).
• 2006 - James Alfred Van Allen, estatubatuar fisikaria, Van Allenen gerrikoen aurkitzailea (j. 1914).
• 2008 - Bernie Mac, estatubatuar aktore eta umorista (j. 1957).
• 2013 - Eduardo Falú, argentinar gitarrista eta musikagilea (j. 1923).
• 2019 - Vassilakis Takis, greziar eskultorea, arte zinetikoa landu zuena (j. 1925).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Maitane, Maitena, Maite eta Leiane.

Abuztuaren 8 | Urteko egutegi | Abuztuaren 10