Aditz laguntzaile

Adizki perifrastikoetan, adizki nagusiaren ondoan ezartzen den adizki trinkoari dagokion aditza. Adibidez, <etorri DA> eta <esan du> adizki perifrastikoetan, DA eta DU adizki trinkoak IZAN eta EDUN aditz laguntzaileen adizkiak dira, hurrenez hurren. Euskara batuan lau dira: IZAN, *EDIN, *EDUN eta *EZAN.

Adizki perifrastikoak osatzeko, adizki nagusia, bere aspektu-markekin, eta adizki laguntzailea behar dira. Gogoan izan, dena den, adizki laguntzaile hauek, azken batean, IZAN, *EDIN, EDUN eta *EZAN aditzen jokoa besterik ez direla, haiek baitira euskara batuak erabiltzen dituen aditz laguntzaileak.

IZAN

NOR jokoa

NOR-NORI jokoa

*EDIN

NOR jokoa

NOR-NORI jokoa

EDIN-en orainaldiko forma ez-ahalak ezker-eskuin marratxo bat dutela ageri dira laukian. Horrek esan nahi du adizkia, egiazki, hor ematen dena dela. Baina adizkiok perpaus txertatuetan bakarrik erabili ohi direnez, atzizkiren batez (-en edo -ela) edo aurrizkiren batez (ba-) hornituak agertzen dira. Baina beti ere kontuan izan eror nadin, eror nadila nahiz eror banadi, adizki bat eta bera direla: etor + nadi. Diferentzia atzizki-aurrizkietan dago. Hain zuzen, gauza bera gertatzen da nago, banago, nagoen eta nagoela formekin: aditza bera da denetan: nago. Erantsi zaizkion menderakuntza-markak dira desberdinak.

*EDUN

NOR-NORK jokoa

• NOR 3. pertsonakoa denean, iraganeko eta alegiazko adizkiek honako paradigma hauek osatzen dituzte:

NORK-NOR jokoa. NOR = 3. pertsona

Parentesi artean ezarri den (z) hori -it- pluralgilearekin batera agertuko da, ondoren -KE edo -TE badarama. Hots: nituen, baditu, … baina nituzke, balituzte, etab., ez *nituke, *balitute.

NOR-NORI-NORK jokoa

Hor ere, NOR 3. pertsonakoa denean bakarrik gauzatzen dira adizkiak. Teorian, HARK-NI-ZURI bezalakoak zilegi izan arren, legozkiekeen formak ez dira erabiltzen. Bestalde, nori zutabeko DA eta A/NA, -T eta -K/-N izango dira adizkia hor amaitzen bada.

*EZAN

NOR-NORK jokoa

• NOR 3. pertsonakoa denean, iraganeko eta alegiazko adizkiek honako paradigma hauek osatzen dituzte:

NORK-NOR jokoa. NOR = 3. pertsona

Parentesi artean ematen dira (e) eta (it). Horrek esan nahi du bietakoren bat hautatu behar dela adizki egokia osatzeko: nor bakarra denean, e, eta nor plurala denean, it. Adibidez, zezan, baleza, etab. baina zitzan, balitza, etab.

NOR-NORI-NORK jokoa

Nor pluralean zki markaren ondoren nori 3. pertsonako iO edo iE marka badator, -i- bakarra geratuko da: geniezaioke baina geniezazkioke (ez, *geniezazkiioke).