Afganistango gerra (2001-egun)

Wikipedia(e)tik
Hona jo: nabigazioa, Bilatu
Ambox currentevent.svg
 Egunotan albiste da gertakari hau.
Litekeena da orri honetako informazioa edozein unetan aldatzea, beraz.


Afganistango gerra
Terrorismoaren aurkako gerra
War in afganistan (2001- ) mural.jpg
Afganistango Gerraren irudiak
Data 2001eko urriaren 7a - Gaur arte
Lekua Afganistan
Emaitza
Gudulariak
*ISAF-Logo.svg NATO-ISAF Koalizio Indarrak Flag of Taliban.svg Taliban
Flag of al-Qaeda in Iraq.svg Al Kaida
Buruzagiak
Ameriketako Estatu Batuak Barack Obama

Ameriketako Estatu Batuak George W. Bush
Ameriketako Estatu Batuak Tommy Franks
Ameriketako Estatu Batuak John P. Abizaid
Afganistan Hamid Karzai
Afganistan Bismillah Khan Mohammadi

 Flag of Taliban.svg Mohammed Omar

Flag of al-Qaeda in Iraq.svg Osama bin Laden
Flag of al-Qaeda in Iraq.svg Ayman al-Zawahiri
Indarrak
ISAF-Logo.svg NATO-ISAF: 64.500[1]

 Afganistan: 100.000[2]

 * Taliban: +36.000 inguru[3]

Afganistango gerra, 2001eko urriaren 7an Afganistan okupatu zuten Estatu Batuetako «Askatasun iraunkorra operazioa» eta Erresuma Batuko «Herrick operazioekin» hasiera zuena,[8] 2001eko irailaren 11ko atentatuen ondorioz hasi zen.

Inbasioaren helburu bikoitza Osama bin Laden eta beste hainbat Al Qaedaren buruzagi atxilotu eta epaitzea eta haiei babesa ematen zuten talibanak boteretik kentzea zen, George W. Bush presidentearen politikak ez baitzuen erakunde terroristak eta babesa ematen zieten gobernu edo herrialde artean bereizten.

Herrialdea kontrolatzeko operazio militar bi hasi zituzten:

Inbasioa baino lehen, Estatu Batuetako eta Erresuma Batuko hegazkinek talibanen aurka zebilen Iparraldeko Aliantzaren gudarosteak lagundu zituzten. 2002an, estatubatuar, britainiar eta kanadar infanteria sartu zen, gero OTANen tropek ordezkatua izateko.

Nahiz eta hasierako erasoaldiak talibanak boteretik kendu, hauek berriro berreskuratu zuten bere indarra[12][13]. Al Qaedaren aurkako gerra arrakasta gutxiago izan du[14].

ISAF[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarra»

Hona hemen 2009ko uztailaren 23an ISAF osatzen zuten 43 herrialdeetako tropak:[15]

     2009ko parte-hartzaileak.      Etorkizuneko parte-hartzaile izan daitezkeenak.      Antzinako parte-hartzaileak.
ISAF-Logo.svg ISAFen tropak herrialdeka:
 AEB - 34.800  Erresuma Batua - 9.000  Alemania - 4.365
 Italia - 2.795  Frantzia - 3.095  Kanada - 2.830
 Polonia - 1.910  Turkia - 720  Australia - 1.350
 Errumania - 990  Bulgaria - 460  Espainia - 1.000
 Danimarka - 750  Belgika - 530  Norvegia - 480
 Txekia - 690  Kroazia - 290  Suedia - 430
 Hungaria - 360  Eslovakia - 245  Lituania - 250
 Mazedoniako Errepublika - 165  Letonia - 175  Zeelanda Berria - 300
 Albania - 250  Estonia - 150  Grezia - 145
 Finlandia - 165  Azerbaijan - 90  Eslovenia - 130
 Portugal - 145  Arabiar Emirerri Batuak - 25  Singapur - 9
 Ukraina - 10  Luxenburgo - 8  Islandia - 2
 Irlandako Errepublika - 7  Jordania - 7  Armenia - 4
 Bosnia-Herzegovina - 460  Georgia - 1  Armenia - 0
Guztira: 71.748
ISAFen tropen kokapena Afganistanen.

Eroriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hona hemen 2010eko uztailaren 7ean koalizioaren militarren erorien zerrenda:

Afganistanen hildako militarren kopurua[16]
Herrialdea Zbk.
 AEB 1162
 Erresuma Batua 313
 Kanada 150
 Frantzia 45
 Alemania 42
 Danimarka 33
 Espainia 28
 Herbehereak 24
 Italia 24
 Polonia 19
 Australia 16
 Errumania 15
 Norvegia 9
 Estonia 7
 Suedia 4
 Txekia 3
 Letonia 3
 Hungaria 2
 Portugal 2
 Turkia 2
 Belgika 1
 Hego Korea 1
 Finlandia 1
 Jordania 1
 Lituania 1
Guztira 1.908
Erorien grafikoa gerraren hasieratik.[17]


Gertaeren kronologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011n nazioarteko tropak alde egiten hasi ziren pixkanaka, eta herrialdeko segurtasunaren eskuduntza Afganistango Poliziari eta Armadari uzten.

2013[aldatu | aldatu iturburu kodea]

NBE Nazio Batuen Erakundearen arabera, 2.959 zibil hil ziren gerrarekin zerikusia duten ekintzatan[18]; 2012an baino %7 gehiago. Hildako kopurua ez ezik, zaurituena ere hazi egin zen: 5.656, 2012an baino %17 gehiago. NBEk kontua hartu zuenetik, 2011ren ondoren zibil gehien hil zuten urtea izan zen 2013; eta hildakoen eta zaurituen kopuruak batuz gero, urterik odoltsuena.

Unama NBEk Afganistanen zuen misioak egin zuen txostena. Beste urte batez, «gobernuaren aurkako eragileei» egotzi zien zibil gehien hiltzea —2.331, %78—, eta lotura zuzena ikusi zuen ISAF Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarraren erretiratze prozesuaren eta zibilen hilketen igoeraren artean. Unamaren arabera, prozesu horren ondorioz talibanek eta beste talde armatuek eraso gehiago egin zituzten, eta, gainera, gero eta zibil gehiago hil ziren armadarekin eta poliziarekin izandako tiroketen erdian harrapatuta gelditu direlako. Hala ere, NBEren misioak txostenean zion biktima gehien 2012ko arrazoi berak eragin zituela 2013an ere: etxean egindako lehergailuek —IED, ingelesezko laburduran—.

Afganistango armada eta Polizia, eta ISAF izan ziren 341 heriotzen arduradun. Horietako bi heren inguru Afganistango indarrei leporatzen zizkien Unamak. Ekainean ISAFek Afganistango armadaren eta Poliziaren esku utzi zuen segurtasuna zaintzeko ardura, beraz, nazioarteko tropen eskumenak nabarmen murriztu ziren , eta, ondorioz, indarkeria ekintzetan zuten parte hartzea. 118 zibil nazioarteko indarren aire erasotan hil ziren; hau da, herena. 2012an baino hemezortzi lagun gutxiago hil zituzten eraso horietan. Hala ere, Unamak datu kezkagarri bat ikusi zuen: drone edo piloturik gabeko hegazkinekin hildako zibilen kopuruak gora egin zuela. Dokumentatutako hemeretzi erasotan 45 herritar hil zituzten, 2012ko kopurua hirukoiztuz. Irailaren 7an gertatu zen, Kunar probintzian erasorik larriena. Ustezko sei matxino eta hamar zibil hil zituen ISAFek, haurrak tartean. Unamak oroitarazi zuen hasieran ISAFek ukatu egin zuela zibilak hil izana, eta Unamarekin «bilera andana» egin ondoren bi zibil hil zituela esan zuela.

2014[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Uztailaren 31ean, gutxienez 23 pertsona hil ziren Afganistanen eta beste bi zauritu, Talibanen eta Poliziaren artean izandako borroketan. Talibanek hainbat polizia postu erasotu zituzten herrialdearen ekialdean dagoen Nuristan eskualdean. Hafiz Abdul Qayum, eskualdeko gobernadoreak esandakoaren arabera, bi zaurituak poliziak ziren. Ziurtatu zuen, gainera, matxinatuek ez zutela polizia postu bakar bat ere deuseztea lortu. Aitzitik, Zabihullah Mujahid bozeramaile talibanak esan zuen, erasoaren ondorioz hamar polizia hil zirela, eta beste hainbat zaurituak edo atxilo hartuak izan zirela. NATOk Afganistanen martxan zuen misioa urtearen bukaeran amaituko zen, baina AEBk jakinarazi zuen 9.800 soldadu bertan mantenduko zituela 2016 urtera arte[19].

Abuztuaren 5ean, AEBetako jeneral bat hil zuen Afganistango uniforme militarrarekin jantzita zihoan erasotzaile batek. Kabulgo base militar batean izan zen erasoa. Afganistanen hildakoa AEBetako maila gorena zuen militarra zen. Beste dozena bat militar zauritu ziren erasoan. Bestalde, AEBek droneekin eginiko eraso batean gutxienez lau zibil hil zituzten Herat probintzian, herrialdearen mendebaldean[20].

Abuztuaren 11ean, ustezko 21 ekintzaile taliban hil zituzten NATOko indarrek, herrialdearen hegoaldean egindako bonbardaketan. Nazioarteko iturrien arabera, erasoaldia Marjaheko barrutian izan zen, han ekintzaileak "hainbat segurtasun kontrolen aurkak ekintzak prestatzen" ari ziren. Bestalde, Amnesty International erakundeak NATOko soldaduen "zigorgabetasuna" salatu zuen komunikatu batean. AIko arduradunen esanetan, nazioarteko indarrek ziilak hil zituzten kasuetan ez zen epaiketarik ez ikerketarik egin erantzuleak bilatu eta zigortzeko. ISAF Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarrak iragarri zuen urte horren amaieran erretiratuko zituela tropak herrialdetik. Aldiz, AEBek beste 9.800 militar utziko zituzten Afganistanen, 2016ko urte bukaera arte[21].

Egun berean, beste iturri batzuen arabera[22], ordea, Afganistango segurtasun indarrek muturreko mugimendu politiko islamikoko 51 miliziano, tartean zenbait komandante, hil zituzten azken 24 orduetan. Operazioan zortzi taliban zauritu ziren eta beste zortzi atxilotu zituzten. Armadako, Poliziako eta Inteligentzia Zerbitzuetako kideek parte hartu zuten Nangarhar, Laghman, Kunduz, Kandahar, Uruzgan, Maidan Wardak, Logar eta Helmand probintzietan abiatu zuten operazioan "matxinoak kanporatzeko". Gainera, Afganistango segurtasun indarrek armak konfiskatu zituzten. Halaber, Kandahar eta Helmand probintzietan 314 mina desaktibatu zituzten.

Irailaren 10ean, NATOk gutxienez hamalau zibil hil zituen Afganistan ekialdeko Kunar probintzian. Hegazkinek bonbardaketa bat egin zuten Narang barrutian. Hamid Karzai presidenteak AEBetako hegazkinei egotzi zien bonbardaketa, eta erasoa gaitzetsi zuen[23].

Irailaren 26an, Afganistango Ghazni probintziako Ajrestan barrutia kontrolpean hartzea lortu zuten talibanek. Astebete zen Ajrestan hartzeko erasoaldia hasi zutela. Gobernuaren arabera, borroken ondoren ehun lagun hil zituzten[24]. Irailaren 29an, Axraf Ghani Afganistango presidente kargua hartzen ari zela lehergailu batek eztanda egin zuen aireporturako errepidean[25].

Irailaren 29an, Ghanik AEBetako tropak Afganistanen mantentzeko akordioa sinatu zuen. Hauteskundeetako liskarra gaindituta, Karzairen ondorengotza hartu zuen presidente berriak. Hamar mila soldadu estatubatuar geldituko ziren[26].

Abenduaren 4an, Afganistango armadak eta poliziak ustezko 107 taliban hil zituzten[27].

Abenduaren 29an, Talibanek adierazi zuten Afganistanen atzerriko tropak garaitu zituztela, izan ere, ISAF nazioarteko indarrak bukatutzat eman zuen betebeharra, hamabi urteren ondoren. Matxino islamisten arabera, borroka eremutik alde egin nahi zuten[28].

2015[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtarrilaren 3an, NATOk ustezko hemezortzi taliban hil zituen bonbardaketa bat egin eta gero Afganistanen[29].

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c - International Security Assistance Force Factsheet
  2. ↑ Afghan army and police forces must grow much larger
  3. ↑ http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/afghanistan/article7047321.ece
  4. ↑ 200-300 Al-Queda Afganistan borrokalari Al-Queda borrokalari ehunka Pakistan daude bitartean.
  5. ↑ a b http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2008/06/15/ST2008061500237.html
  6. ↑ http://www.jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2370289
  7. ↑ http://www.nuui.com/Sections/Afghanistan/Taliban%20Military.htm
  8. ↑ Berria: Zortzi urte, eta dozenaka atzera pauso
  9. ↑ Congressional Research Services Report for Congress - U.S. Forces in Afghanistan - Updated July 15, 2008
  10. ↑ RS22633 - U.S. Forces in Afghanistan - July 15, 2008
  11. ↑ Berria: Afganistan hegoaldeko sei eskualdetan hedatu da NATO
  12. ↑ The Taliban Resurgence in Afghanistan
  13. ↑ Afghanistan could return to being a ‘failed State,’ warns Security Council mission chief
  14. ↑ Hy S. Rothstein "Afghanistan: and the troubled future of unconventional warfare"
  15. ↑ www.nato.int: ISFen osaera
  16. ↑ Coalition Deaths by Nationality
  17. ↑ iCasualties.org: Operation Enduring Freedom
  18. ↑ Mikel Rodriguez, «Etenik gabe odolusten», Berria, 2014-02-09
  19. ↑ «23 hildako Afganistanen Poliziaren eta Talibanen arteko borroketan», Berria, 2014-08-01
  20. ↑ «AEBetako jeneral bat hil dute Afganistango base militar batean», Berria, 2014-08-06
  21. ↑ «Ustezko 21 ekintzaile hil dituzte Afganistanen», Berria, 2014-10-11
  22. ↑ «Afganistango segurtasun indarrek 51 taliban hil dituzte», EiTB, 2014-08-11
  23. ↑ «NATOk gutxienez hamalau zibil hil ditu Afganistanen, bonbardaketa batean», Berria, 2014-09-11
  24. ↑ «Talibanek barruti bat hartu dute Afganistanen», Berria, 2014-09-27
  25. ↑ «Afganistango presidente kargua hartu du Axraf Ghanik», Berria, 2014-09-29
  26. ↑ «Ghanik AEBetako tropak Afganistanen mantentzeko akordioa sinatuko du gaur», Berria, 2014-09-30
  27. ↑ «107», Berria, 2014-12-05
  28. ↑ Mikel Rodriguez, «Talibanek aldarrikatu dute Afganistanen atzerriko tropak garaitu dituztela», Berria, 2014-12-30
  29. ↑ «NATOk ustezko hemezortzi taliban hil ditu bonbardaketa batean Afganistanen», Berria, 2015-01-04


Commons-logo.svg
 Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak:
Afganistango gerra (2001-egun)
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Afganistango_gerra_(2001-egun)&oldid=5266032"(e)tik eskuratuta