Afganistango gerra (2001az geroztik)

Afganistango gerra
	Terrorismoaren aurkako gerra
	Afganistango gerraren irudiak
Data	2001eko urriaren 7az geroztik (19 urte eta 112 egun) Lehen fasea: 2001eko urriaren 7tik 2014ko abenduaren 28raino; Bigarren fasea: 2015eko urtarrilaren 1etik gaurdaino;
Lekua	Afganistan
Emaitza	Taliban gobernuaren bukaera; Al Kaidaren kanpamenduen suntsipena; Talibanen matxinada; Osama bin Ladenen heriotza Pakistanen; Pakistango ipar-mendebaldeko gerra;
Gudulariak
* NATO-ISAF Koalizioa AEB; Erresuma Batua; Besteak (42); ; Afganistan;	Taliban; Al Kaida
Buruzagiak
John F. Campbell; George W. Bush; Barack Obama; Hamid Karzai; Ashraf Ghani	Mohammed Omar †; Osama bin Laden †; Ayman al-Zawahiri
Indarra
NATO-ISAF: 18.000+; Afganistan: 352.000	Taliban: 60.000 inguru; ; Al Kaida: 50-100 (2011ean 3.000); Hezbi Islami: 1.500-2.000;
Galerak

Afganistango gerra 2001eko urriaren 7an hasi zen, Afganistan okupatu zuten Ameriketako Estatu Batuen Askatasun Iraunkorra operazioarekin eta Erresuma Batuaren Herrick operazioarekin.^[5] 2001eko irailaren 11ko atentatuei erantzuna eman nahirik hasi zen.

Zero gunea New Yorken, 2001eko irailaren 11ko atentatuen ostean.

Inbasioaren helburu bikoitza Osama bin Laden eta Al Kaidaren beste hainbat buruzagi atxilotu eta epaitzea eta haiei babesa ematen zuten talibanak boteretik kentzea zen, George W. Bush presidentearen politikak ez baitzituen erakunde terroristak eta babesa ematen zieten gobernu edo herrialdeak bereizten.

Herrialdea kontrolatzeko operazio militar bi hasi zituzten:

Askatasun Iraunkorra operazioa: AEBk zuzendua (ISAF koalizioaren beste herrialdeekin batera), Pakistango mugan dauden hegoalde eta ekialdeko eskualdeetan egindako kanpaina da. Bertan 28.300 estatubatuar militarrek parte hartzen dute.^[1]^[6]^[7].
Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarra (ingelesezko siglak: ISAF): nahiz eta 2001eko abenduan Kabul kontrolatzeko Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluak sortua izan, 2003tik aurrera Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundearen kontrolpean dago. 2009ko uztailaren 23an, ISAFek 42 herrialdeetako 64.500 militar zituen, horietatik 29.950 inguru estatubatuarrak.^[1]^[8]

Inbasioa baino lehen, Estatu Batuen eta Erresuma Batuaren hegazkinek talibanen aurka ziharduen Iparraldeko Aliantzaren gudarosteak lagundu zituzten. 2002an, estatubatuar, britainiar eta kanadar infanteria sartu zen, gerora [NATO]]ren tropek ordezkatua.

Nahiz eta hasierako erasoaldiak talibanak boteretik kendu zituen, talibanak laster indarberritu ziren.^[9]^[10] Al Kaidaren aurkako gerrak arrakasta txikiago izan du.^[11]

ISAF[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarra»

Hona hemen 2009ko uztailaren 23an ISAF osatzen zuten 43 herrialdeetako tropak:^[12]

2009ko parte-hartzaileak. Etorkizuneko parte-hartzaile izan daitezkeenak. Antzinako parte-hartzaileak.

ISAFen tropak herrialdeka:
AEB - 34.800	Erresuma Batua - 9.000	Alemania - 4.365
Italia - 2.795	Frantzia - 3.095	Kanada - 2.830
Polonia - 1.910	Turkia - 720	Australia - 1.350
Errumania - 990	Bulgaria - 460	Espainia - 1.000
Danimarka - 750	Belgika - 530	Norvegia - 480
Txekia - 690	Kroazia - 290	Suedia - 430
Hungaria - 360	Eslovakia - 245	Lituania - 250
Mazedoniako Errepublika - 165	Letonia - 175	Zeelanda Berria - 300
Albania - 250	Estonia - 150	Grezia - 145
Finlandia - 165	Azerbaijan - 90	Eslovenia - 130
Portugal - 145	Arabiar Emirerri Batuak - 25	Singapur - 9
Ukraina - 10	Luxenburgo - 8	Islandia - 2
Irlandako Errepublika - 7	Jordania - 7	Armenia - 4
Bosnia-Herzegovina - 460	Georgia - 1	Armenia - 0
Guztira: 71.748

ISAFen tropen kokapena Afganistanen.

Eroriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hona hemen 2010eko uztailaren 7ean koalizioaren militarren erorien zerrenda:

Afganistanen hildako militarren kopurua^[13]
Herrialdea	Zbk.
AEB	1162
Erresuma Batua	313
Kanada	150
Frantzia	45
Alemania	42
Danimarka	33
Espainia	28
Herbehereak	24
Italia	24
Polonia	19
Australia	16
Errumania	15
Norvegia	9
Estonia	7
Suedia	4
Txekia	3
Letonia	3
Hungaria	2
Portugal	2
Turkia	2
Belgika	1
Hego Korea	1
Finlandia	1
Jordania	1
Lituania	1
Guztira	1.908

Erorien grafikoa gerraren hasieratik.^[14]

Gertaeren kronologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Gertakariak
2001	Estatu Batuen Afganistango inbasioa
2002	Anakonda operazio ostea
2003–2005	Talibanen berragertzea, Afganiar tropen gerra
2006	Taliban eta NATOren arteko gerra
2007	Estatu Batuak eta ISAF Talibanen aurka
2008	Talibanen erasoa hornitzeetan
2008–2009	Estatu Batuen akzioa Pakistanen
2009	Estatu Batuen indartzea, Talibanen hobekuntza
2010	Amerikar–Britaniar ofentsiba eta Afganiarren bake iniziatiba
2011	AEB eta NATOren erretiroa
2012	Hitzarmen estrategikoak
2013	Erretiroa
2014	Erretiroaren jarraipena eta sublebazioa
2015	Talibanen berragerpena
2015–2016	Talibanen barne gatazkak
2015–2018	Talibanen ofentsiba Helmand Probintzian
2016	Bake hitzarmena
2017	GErtakariak eta and Donald Trumpen Afganiar araua

2011[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011n nazioarteko tropak alde egiten hasi ziren pixkanaka, eta herrialdeko segurtasunaren eskuduntza Afganistango Poliziari eta Armadari uzten.

2013[aldatu | aldatu iturburu kodea]

NBE Nazio Batuen Erakundearen arabera, 2.959 zibil hil ziren gerrarekin zerikusia duten ekintzatan^[15]; 2012an baino %7 gehiago. Hildako kopurua ez ezik, zaurituena ere hazi egin zen: 5.656, 2012an baino %17 gehiago. NBEk kontua hartu zuenetik, 2011ren ondoren zibil gehien hil zuten urtea izan zen 2013; eta hildakoen eta zaurituen kopuruak batuz gero, urterik odoltsuena.

Unama NBEk Afganistanen zuen misioak egin zuen txostena. Beste urte batez, «gobernuaren aurkako eragileei» egotzi zien zibil gehien hiltzea —2.331, %78—, eta lotura zuzena ikusi zuen ISAF Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarraren erretiratze prozesuaren eta zibilen hilketen igoeraren artean. Unamaren arabera, prozesu horren ondorioz talibanek eta beste talde armatuek eraso gehiago egin zituzten, eta, gainera, gero eta zibil gehiago hil ziren armadarekin eta poliziarekin izandako tiroketen erdian harrapatuta gelditu direlako. Hala ere, NBEren misioak txostenean zion biktima gehien 2012ko arrazoi berak eragin zituela 2013an ere: etxean egindako lehergailuek —IED, ingelesezko laburduran—.

Afganistango armada eta Polizia, eta ISAF izan ziren 341 heriotzen arduradun. Horietako bi heren inguru Afganistango indarrei leporatzen zizkien Unamak. Ekainean ISAFek Afganistango armadaren eta Poliziaren esku utzi zuen segurtasuna zaintzeko ardura, beraz, nazioarteko tropen eskumenak nabarmen murriztu ziren , eta, ondorioz, indarkeria ekintzetan zuten parte hartzea. 118 zibil nazioarteko indarren aire erasotan hil ziren; hau da, herena. 2012an baino hemezortzi lagun gutxiago hil zituzten eraso horietan. Hala ere, Unamak datu kezkagarri bat ikusi zuen: drone edo piloturik gabeko hegazkinekin hildako zibilen kopuruak gora egin zuela. Dokumentatutako hemeretzi erasotan 45 herritar hil zituzten, 2012ko kopurua hirukoiztuz. Irailaren 7an gertatu zen, Kunar probintzian erasorik larriena. Ustezko sei matxino eta hamar zibil hil zituen ISAFek, haurrak tartean. Unamak oroitarazi zuen hasieran ISAFek ukatu egin zuela zibilak hil izana, eta Unamarekin «bilera andana» egin ondoren bi zibil hil zituela esan zuela.

2014[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Uztailaren 31ean, gutxienez 23 pertsona hil ziren Afganistanen eta beste bi zauritu, Talibanen eta Poliziaren artean izandako borroketan. Talibanek hainbat polizia postu erasotu zituzten herrialdearen ekialdean dagoen Nuristan eskualdean. Hafiz Abdul Qayum, eskualdeko gobernadoreak esandakoaren arabera, bi zaurituak poliziak ziren. Ziurtatu zuen, gainera, matxinatuek ez zutela polizia postu bakar bat ere deuseztea lortu. Aitzitik, Zabihullah Mujahid bozeramaile talibanak esan zuen, erasoaren ondorioz hamar polizia hil zirela, eta beste hainbat zaurituak edo atxilo hartuak izan zirela. NATOk Afganistanen martxan zuen misioa urtearen bukaeran amaituko zen, baina AEBk jakinarazi zuen 9.800 soldadu bertan mantenduko zituela 2016 urtera arte^[16].

Abuztuaren 5ean, AEBetako jeneral bat hil zuen Afganistango uniforme militarrarekin jantzita zihoan erasotzaile batek. Kabulgo base militar batean izan zen erasoa. Afganistanen hildakoa AEBetako maila gorena zuen militarra zen. Beste dozena bat militar zauritu ziren erasoan. Bestalde, AEBek droneekin eginiko eraso batean gutxienez lau zibil hil zituzten Herat probintzian, herrialdearen mendebaldean^[17].

Abuztuaren 11ean, ustezko 21 ekintzaile taliban hil zituzten NATOko indarrek, herrialdearen hegoaldean egindako bonbardaketan. Nazioarteko iturrien arabera, erasoaldia Marjaheko barrutian izan zen, han ekintzaileak "hainbat segurtasun kontrolen aurkak ekintzak prestatzen" ari ziren. Bestalde, Amnesty International erakundeak NATOko soldaduen "zigorgabetasuna" salatu zuen komunikatu batean. AIko arduradunen esanetan, nazioarteko indarrek ziilak hil zituzten kasuetan ez zen epaiketarik ez ikerketarik egin erantzuleak bilatu eta zigortzeko. ISAF Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarrak iragarri zuen urte horren amaieran erretiratuko zituela tropak herrialdetik. Aldiz, AEBek beste 9.800 militar utziko zituzten Afganistanen, 2016ko urte bukaera arte^[18].

Egun berean, beste iturri batzuen arabera^[19], ordea, Afganistango segurtasun indarrek muturreko mugimendu politiko islamikoko 51 miliziano, tartean zenbait komandante, hil zituzten azken 24 orduetan. Operazioan zortzi taliban zauritu ziren eta beste zortzi atxilotu zituzten. Armadako, Poliziako eta Inteligentzia Zerbitzuetako kideek parte hartu zuten Nangarhar, Laghman, Kunduz, Kandahar, Uruzgan, Maidan Wardak, Logar eta Helmand probintzietan abiatu zuten operazioan "matxinoak kanporatzeko". Gainera, Afganistango segurtasun indarrek armak konfiskatu zituzten. Halaber, Kandahar eta Helmand probintzietan 314 mina desaktibatu zituzten.

Irailaren 10ean, NATOk gutxienez hamalau zibil hil zituen Afganistan ekialdeko Kunar probintzian. Hegazkinek bonbardaketa bat egin zuten Narang barrutian. Hamid Karzai presidenteak AEBetako hegazkinei egotzi zien bonbardaketa, eta erasoa gaitzetsi zuen^[20].

Irailaren 26an, Afganistango Ghazni probintziako Ajrestan barrutia kontrolpean hartzea lortu zuten talibanek. Astebete zen Ajrestan hartzeko erasoaldia hasi zutela. Gobernuaren arabera, borroken ondoren ehun lagun hil zituzten^[21]. Irailaren 29an, Axraf Ghani Afganistango presidente kargua hartzen ari zela lehergailu batek eztanda egin zuen aireporturako errepidean^[22].

Irailaren 29an, Ghanik AEBetako tropak Afganistanen mantentzeko akordioa sinatu zuen. Hauteskundeetako liskarra gaindituta, Karzairen ondorengotza hartu zuen presidente berriak. Hamar mila soldadu estatubatuar geldituko ziren^[23].

Abenduaren 4an, Afganistango armadak eta poliziak ustezko 107 taliban hil zituzten^[24].

Abenduaren 29an, Talibanek adierazi zuten Afganistanen atzerriko tropak garaitu zituztela, izan ere, ISAF nazioarteko indarrak bukatutzat eman zuen betebeharra, hamabi urteren ondoren. Matxino islamisten arabera, borroka eremutik alde egin nahi zuten^[25].

2015[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtarrilaren 3an, NATOk ustezko hemezortzi taliban hil zituen bonbardaketa bat egin eta gero Afganistanen^[26]

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b ^c - International Security Assistance Force Factsheet
↑ Afghan army and police forces must grow much larger
↑ http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/afghanistan/article7047321.ece
↑ http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2008/06/15/ST2008061500237.html
↑ Berria: Zortzi urte, eta dozenaka atzera pauso
↑ Congressional Research Services Report for Congress - U.S. Forces in Afghanistan - Updated July 15, 2008
↑ RS22633 - U.S. Forces in Afghanistan - July 15, 2008
↑ Berria: Afganistan hegoaldeko sei eskualdetan hedatu da NATO
↑ The Taliban Resurgence in Afghanistan
↑ Afghanistan could return to being a ‘failed State,’ warns Security Council mission chief
↑ Hy S. Rothstein "Afghanistan: and the troubled future of unconventional warfare"
↑ www.nato.int: ISFen osaera
↑ Coalition Deaths by Nationality
↑ iCasualties.org: Operation Enduring Freedom
↑ Mikel Rodriguez, «Etenik gabe odolusten», Berria, 2014-02-09
↑ «23 hildako Afganistanen Poliziaren eta Talibanen arteko borroketan», Berria, 2014-08-01
↑ «AEBetako jeneral bat hil dute Afganistango base militar batean», Berria, 2014-08-06
↑ «Ustezko 21 ekintzaile hil dituzte Afganistanen», Berria, 2014-10-11
↑ «Afganistango segurtasun indarrek 51 taliban hil dituzte», EiTB, 2014-08-11
↑ «NATOk gutxienez hamalau zibil hil ditu Afganistanen, bonbardaketa batean», Berria, 2014-09-11
↑ «Talibanek barruti bat hartu dute Afganistanen», Berria, 2014-09-27
↑ «Afganistango presidente kargua hartu du Axraf Ghanik», Berria, 2014-09-29
↑ «Ghanik AEBetako tropak Afganistanen mantentzeko akordioa sinatuko du gaur», Berria, 2014-09-30
↑ «107», Berria, 2014-12-05
↑ Mikel Rodriguez, «Talibanek aldarrikatu dute Afganistanen atzerriko tropak garaitu dituztela», Berria, 2014-12-30
↑ «NATOk ustezko hemezortzi taliban hil ditu bonbardaketa batean Afganistanen», Berria, 2015-01-04

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Gerraren kronologia, BBC.
(Ingelesez) Wikileaks dokumentuak.

Datuak: Q182865
Multimedia: War in Afghanistan (2001–14)

[ISAF-1] - International Security Assistance Force Factsheet

[Afghan_army_and_police_forces_must_grow_much_larger-2] Afghan army and police forces must grow much larger

[3] ttp://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/afghanistan/article7047321.ece

[washingtonpost.com-4] ttp://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/story/2008/06/15/ST2008061500237.html

[5] Berria: Zortzi urte, eta dozenaka atzera pauso

[Congressional_Research_Services_Report_for_Congress_-_U.S._Forces_in_Afghanistan_-_Updated_July_15,_2008-6] Congressional Research Services Report for Congress - U.S. Forces in Afghanistan - Updated July 15, 2008

[RS22633_-_U.S._Forces_in_Afghanistan_-_July_15,_2008-7] RS22633 - U.S. Forces in Afghanistan - July 15, 2008

[8] Berria: Afganistan hegoaldeko sei eskualdetan hedatu da NATO

[9] The Taliban Resurgence in Afghanistan

[unfailed-10] Afghanistan could return to being a ‘failed State,’ warns Security Council mission chief

[rothstein-11] Hy S. Rothstein "Afghanistan: and the troubled future of unconventional warfare"

[12] www.nato.int: ISFen osaera

[13] Coalition Deaths by Nationality

[icasualties-14] Casualties.org: Operation Enduring Freedom

[15] Mikel Rodriguez, «Etenik gabe odolusten», Berria, 2014-02-09

[16] «23 hildako Afganistanen Poliziaren eta Talibanen arteko borroketan», Berria, 2014-08-01

[17] «AEBetako jeneral bat hil dute Afganistango base militar batean», Berria, 2014-08-06

[18] «Ustezko 21 ekintzaile hil dituzte Afganistanen», Berria, 2014-10-11

[19] «Afganistango segurtasun indarrek 51 taliban hil dituzte», EiTB, 2014-08-11

[20] «NATOk gutxienez hamalau zibil hil ditu Afganistanen, bonbardaketa batean», Berria, 2014-09-11

[21] «Talibanek barruti bat hartu dute Afganistanen», Berria, 2014-09-27

[22] «Afganistango presidente kargua hartu du Axraf Ghanik», Berria, 2014-09-29

[23] «Ghanik AEBetako tropak Afganistanen mantentzeko akordioa sinatuko du gaur», Berria, 2014-09-30

[24] «107», Berria, 2014-12-05

[25] Mikel Rodriguez, «Talibanek aldarrikatu dute Afganistanen atzerriko tropak garaitu dituztela», Berria, 2014-12-30

[26] «NATOk ustezko hemezortzi taliban hil ditu bonbardaketa batean Afganistanen», Berria, 2015-01-04

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Bilatu

Nabigazio menua