Afrikaans

Afrikaansa
	Afrikaans
	Afrikaans hiztunen ehunekoa, Hegoafrikako probintzia bakoitzean.
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Hegoafrika, Namibia, Botswana, Lesotho eta Swazilandia
Hiztunak	16 milioitik gora
Rankinga	100
Ofizialtasuna	Hegoafrika
Eskualdea	Hegoaldeko Afrika
Araugilea	Die Taalkommissie (Hegoafrikako Zientzia eta Arte Akademiaren Hizkuntza Batzordea)
Hizkuntza sailkapena
	giza hizkuntza; hizkuntza nostratikoak; euro-asiar hizkuntzak; indoeuropar hizkuntzak; germaniar hizkuntzak; mendebaldeko germaniar hizkuntzak; Franconian (en) ; Low Franconian (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektua aditza objektua, SOV hizkuntza, V2 hizkuntza, hizkuntza azentuala eta hizkuntza fusionatzailea
Alfabetoa	latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	af
ISO 639-2	afr
ISO 639-3	afr
Ethnologue	afr
Glottolog	afri1274
Wikipedia	af
Linguasphere	52-ACB-ba
ASCL	1403
IETF	af

Afrikaansa^[1] germaniar hizkuntza bat da, nederlandera jatorritzat duena, Hegoafrika eta Namibian mintzatua gehienbat. Kolono herbeheretarrek Lurmutur kolonian hitz egiten zuten hizkuntzaren bilakaera da, eta denboraren poderioz, bere berezitasunak hartuz joan da, baita XX. mendean bere literatura sortu ere.

Botswana, Lesotho, Swazilandia, Zimbawe eta Zambian ere hitz egiten da; Erresuma Batuan 300.000 hiztun inguru daude.

Geografiari dagokionez, afrikaansa Hegoafrikako mendebaldeko herenean gehien erabiltzen den hizkuntza da (Ipar Lurmutur probintzian populazioaren % 69ren lehen hizkuntza da, Mendebaldeko Lurmuturrekoan % 58rena). Mugaz beste aldera, Namibiako hegoaldeko Hardap eta Karas probintzietan ere gauza bera gertatzen da, % 44 eta % 40, hurrenez hurren.

Afrikaans izena afrikar hitzaz euskaratu daiteke, eta hizkuntza hori hitz egiten duten bi komunitate daude:

1) Afrikanerrak, Afrikan bizi diren europarren ondorengo zuriak.

2) Hegoafrikan, europar eta afrikarren nahasketen ondorioz sortu ziren mestizoak: gehienak Lurmutur Hirian bizi dira eta, mendeen joan-etorrian, nahasketa bizia izan dute (batzuek Asiatiko arbasoak dituzte, halaber). Kultura berezia sortu dute eta hizkuntza nagusia afrikaansa dute.

Dialektoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Afrikaansaren barnean, dialekto hauek bereizten dira:

Lurmutur Hiriaren mendebaldekoa
Lurmutur Hiriaren ekialdekoa
Orange ibaikoa

Ortografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Afrikaans idatziak, nederlandera idazkerarekin alderatuta, eredu fonetikoagoa eta sinpleagoa erakusten du, hainbat kontsonante kendu baitira. Beste ezaugarri esanguratsu batzuk hauek dira: artikulu zehaztugabea " 'n " da afrikaansez (nederlanderaz, "een"); 'z' erabili beharrean, 's' idazten da; eta nederlanderazko 'ij' afrikaansez 'y' da.

AFRIKAANSA	NEDERLANDERA	ALEMANA	INGELESA	EUSKARA
aksie	actie	Aktion	action	ekintza
baba	baby	Baby	baby	jaioberri
bed	bed	Bett	bed	ohe
boek	boek	Buch	book	liburu
broer	broer	Bruder	brother	anaia / neba
dogter	dochter	Tochter	daughter	alaba
eet	eten	essen	eat	jan
en	en	und	and	eta
kat	kat	Katze	cat	katu
lughawe	luchthaven	Flughafen	airport	aireportu
maak	maken	machen	make	egin
my	mijn	mein	my	nire
oop	open	offen	open	ireki
skool	school	Schule	school	eskola
vyf	vijf	fünf	five	bost
vir	voor	für	for	Norentzat adierazteko preposizioa
wat	wat	was	what	zer

Etxean afrikaansez mintzo diren hegoafrikarren ehunekoak (2001):
% 0–20 % 20–40 % 40–60 % 60–80 % 80–100

Esaldi batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hallo! Hoe gaan dit? [ɦaləu ɦu xaˑn dət] Kaixo! Zer moduz?
Baie goed, dankie. [bajə xuˑt danki] Oso ondo, eskerrik asko.
Praat jy Afrikaans? [prɑˑt jəi afrikɑˑns] Afrikaansez badakizu?
Praat jy Engels? [prɑˑt jəi ɛŋəls] Ingelesez badakizu?
Ja. [jɑˑ] Bai.
Nee. [neˑə] Ez.
'n Bietjie. [ə biki] Pixka bat.
Wat is jou naam? [vat əs jəu nɑˑm] Nola duzu izena?
Die kinders praat Afrikaans [di kənərs prɑˑt afrikɑˑns] Umeek afrikaansez badakite.