Akiturrain

Akiturrain
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Izarbeibar-Novenera
Udalerria	Uterga
Administrazioa
Mota	herri hustu
Izen ofiziala	Akiturrain
Posta kodea	31133
Herritarra	akiturraindar
Geografia
Koordenatuak	42°43′53″N 1°45′10″W / 42.73146817°N 1.75276524°W
Garaiera	595 metro
Distantzia	15,6 km (Iruñetik)
Demografia

Akiturrain^[1]^[a] Izarbeibarrako Uterga udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Izarbeibar-Novenera eskualdean.

XIX. mendean jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Utergako Udalara pasa ziren.

Bertako biztanleak akiturraindarrak ziren.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Akiturrain toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

Aquitornayn (1501)
Aquitornain (1534)
Aquitorrain (1710)
Quiturrain (1800)
Aquiturrain (1829)
Aquiturnain (1854)
Aquiturrain (1893)
Akiturrain (1945)
Akiturrain (1981)

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Akiturrain Izarbeibar-Novenera eskualdean dago, Izarbeibar ibarrean eta Uterga udalerrian.

Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iruñeko merindadearen hegoaldeko herri hustu da.

Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Altuera zein den aldaketa handiak dauden arren, Utergako klimaren ezaugarriak klima mediterranearenak dira. Urteko batez besteko tenperaturak 10 eta 13 gradukoak eta prezipitazioak 700 eta 900mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 90 inguru dira.

Jatorrizko landaredian, artea eta hosto txikiko haritza nabarmentzen ziren. Gizakiaren mendeetako eragina dela eta,aldiz, arte gutxi geratzen dira gaur egun, eta haritzak, itsasoaren mailatik altuen dauden guneetan gordetzen dira.

Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Utergan ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Gares pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 347 metrora, Nafarroako Gobernuak 1985ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3]

Datu klimatikoak (Gares, 1981-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.5	24.0	26.5	29.0	36.5	40.0	41.5	43.0	38.0	32.0	27.0	21.0	43.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.7	11.6	15.4	17.0	21.8	26.6	29.6	29.6	25.3	19.6	13.3	9.9	19.1
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.4	9.6	11.5	15.6	19.8	22.5	22.6	19.1	14.4	9.0	5.9	13.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.1	1.3	3.8	5.9	9.3	13.0	15.5	15.6	12.8	9.1	4.6	1.8	7.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7.0	-10.0	-8.5	-3.0	-0.5	2.0	7.0	5.0	3.0	-0.5	-6.5	-10.0	-10.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	44.2	38.7	51.6	59.5	53.1	45.6	27.0	26.3	38.6	60.3	55.4	57.2	547.5
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	39.0	29.0	33.6	62.0	42.2	38.5	33.0	85.0	61.5	46.0	59.0	39.0	85.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11.6	10.3	8.8	11.2	11.1	7.2	5.4	4.9	7.8	10.5	11.5	12.8	113.0
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.3	1.4	0.9	0.2	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	1.2	5.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua^[4]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XIII. mendean despopulatu ahal izan zen. Bertan pobreentzako ospitale bat zegoen, bereziki Donejakuerako erromesak, eta 1357an dokumentatutako kofradia batek zaintzen zuen. Kofradia hori Uterga eta Muruzabal bezalako inguruko herrietako bizilagunek osatzen zuten, eta gutxienez XIX. mendearen hasierara arte iraun zuen. 1646an familia bat bizi zen eta 1786an zazpi arima zituen. Muruzabalgo bizkonderrian sartua zen Leon Nafarroakoaren alde eratu zenean. Jasokundeko baselizaren aztarna batzuk gorde dira, agian lehenago San Salbatore izendapenaren pean egon direnak.

XVIII. mendearen amaieran, oraindik zortzi pertsona zituen, den "justizia izendatzen dute", nahiz eta jaurerrien menpe egon. 1887 (4 biztanle) eta 1930 (bat ere ez) Biztanleriaren Izendegietan bakarrik aipatzen da.^[5]