Anfiteatro
- Artikulu hau eraikinari buruzkoa da; forma geomorfologikoa gaitzat duena beste hau da: «Anfiteatro (geomorfologia)»
Anfiteatro hitza antzinako grezieratik dator, ἀμφιθέατρον ('amphitheatron') edo "antzokia harearen inguruan". Zibilizazio erromatarrean leku publiko bat zen espektakuluak zein jokoak egiteko. Jokoak bi motatakoak ziren:
- munera: gladiadoreen arteko borrokak
- venationes, animalien arteko borrokak
Eraikuntza hauek erromatarrek propio sortutakoak dira Kristo aurreko bigarren mendean; beste zibilizazioetan ez dugu hauen aurrekaririk aurkitu. Anfiteatro zaharrenak Etrurian eta Campanian eraiki ziren.
Anfiteatroak zirkularrak ziren eta harea eta inguruko gradak bereizi zituen. Lau aldetan banatzen ziren:
- foro berezi bat autoritateentzat
- behekoa: senatarientzat eta goi karguentzat
- erdikoa: pleberako
- goikoa: emakumeentzat eta eskubide gabeko pertsonentzat.
Antzokiak eta Erromatar zirkuak desberdinak ziren bai formaz baita ere funtzioez. Antzokiak zirkuluerdiko forma zuen eta antzezlanak antzezteko erabiltzen zen. Zirkua, aldiz, eliptikoa zen eta lasterketak egiteko erabiltzen zen.
Anfiteatro ezagunena, zalantzarik gabe, Erromako Koliseoa, Italia da. Haren benetako izena, latinez, Amphitheatrum Flavium zen.
Eduki-taula
Antzinako anfiteatroak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lehenengo anfiteatro finkoa Pompeian eraiki zen, K.a.70 urtean; Pompeian bertan aurkitutako inskripzio batek horrela adierazten du. Erroma hiriko lehendabizikoa Estatilio Tauro anfiteatroa izan zen, K.a.29an eraikia. Dena dela, ezagunena Erromako Koliseoa edo "Flavio anfiteatroa" da; izena Flavia dinastiak eraikitzeko agindua eman zuelako datorkio. Zehatz-mehatz Vespasianok eman zion hasiera eta Tito haren semea bukaera eman zion. Eraikuntza hauek tamaina oso handiak zituzten.
Erromatar anfiteatroen katalogoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ondo kontserbatuta gutxienez 75 anfiteatro inguru ezagutu dira orain arte, Inperio Erromatarraren eraginpean eraikiak.
Albania[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Dirraquio, egungo Durres.
Alemania[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Treveriseko Anfiteatroa, antzinako Augusta Treverorum. .
- Xanten, antzinako Colonia Ulpia Traiana (Vetera).
- Colonia Ulpia Traiana, Xanten.
Aljeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Cherchell, antzinako Caesarea Mauritaniae.
- Lambaesisko aztarnategia, Tazoult-Lambèze inguruan.
- Tipasa aztarnategia, kostaldean.
Austria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Petronell, antzinako Carnutum.
- Zollfeld ( Maria Saal ), la antzinako Virunum. Gladiadoreen eskola zen.
Bulgaria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kroazia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Espainia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Carmona, (Sevilla).
- Kartagena, antzinako Cartago Nova (Murtzia).
- Méridako anfiteatroa, antzinako Emérita Augusta (Badajoz).
- Cáparrako aztarnategia, Oliva de Plasenciatik gertu (Cáceres).
- Italicako aztarnategia, Santiponcen (Sevilla).
- Segóbrigako aztarnategia, Saelicesen (Cuenca).
- Sisapoko aztarnategia, Almodóvar del Campo tik gertu (Ciudad Real).
- Kordoba
- Leóngo aztarnategia.
Frantzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Arlesko anfiteatroa
- Bordele
- Béziers
- Cimiez
- Fréjus
- Grand
- Lillebonne
- Lyon
- Nimesko anfiteatroa
- Paris
- Périgueux
- Saintes
- Senlis
- Toulouse
- Tours
Grezia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hungria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Italia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Aosta
- Rimini
- Arezzo
- Assisium
- Cagliari
- Capuako Anfiteatroa
- Carsulae
- Erroma (bi dira: Koliseoa eta Anfiteatro Castrense; bazen beste bat Ludus Magnus izenekoa.
- Spello
- Milan
- Bevagna
- Nola
- Otricoli
- Ponpeia
- Pozzuoli
- Rusellae
- Suasa
- Spoleto
- Urbisaglia
- Verona
Katalunia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Tarragona, antzinako Tarraco Triumphalis.
- Empúriesko aztarnategia (Girona).
Libia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Zireneko aztarnategia.
- Leptis Magna ko aztarnategia.
- Sabratha ko aztarnategia.
Maroko[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Lixusko aztarnategia, Larachetik gertu.
Suitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Augusta Raurica, egungo Augst.
- Aventicum, egungo Avenches.
- Brenodurum, egungo Berna.
- Colonia Iulia Equestris, egungo Nyon.
- Octodurus, egungo Martigny.
- Vindonissa, egungo Windisch.
Tunisia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Uthina aztarnategia, Al Fahs (Zaghouan).
- Acholla (cerca de la actual Chebba )
- Kartagoko aztarnategia, Tunisiatik gertu.
- Jebel Moraba.
- Leptis Menor, egungo Monastir.
- Makthar, antzinako Mactaris (Silianan).
- Municipium Aurelium Commodianum, egungo Henchir Bou Cha.
- Phredis Shift, egungo Sidi Khalifa.
- Seressi, egungo Abouab Oum Eltik gertu.
- Simitthus, egungo Chemtou.
- Sufetula, egungo Sbeitla.
- Tapsos, egungo Bekaltatik gertu.
- Thaenae, egungo Sfax
- Thingnica, egungo Ain Tounga.
- Thuburbo Majus
- Thugga
- Thysdrus: El Djem Anfiteatroa
- Ulissipira, egungo Ali Sidi Boutik gertu.
- Uthina, egungo Oudna.
- Utica:bi anfiateatro.
Turkia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Nimesko Anfiateatroa, Frantzian
- Caerleongo anfiteatroa
- Chesterko anfiteatroa
- Pulako anfiteatroa
- Budapesteko aztarnategiak
- Romako anfiteatroak.
- Hungriako anfiteatroak zerutik ikusita
- Petrako anfiteatroa, Jordania
- Erromako Amphitheatrum_Castrense.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Amphitheatre |
