Anne L'Huillier

Anne L'Huillier
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Anne Geneviève L'Huillier
Jaiotza	Paris, 1958ko abuztuaren 16a (65 urte)
Herrialdea	Frantzia ; Suedia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Familia
Ezkontidea(k)	Claes-Göran Wahlström (1994ko uztailaren 16a -
Familia	ikusi Henrik Wahlström (en) (stepchild (en) );
Hezkuntza
Heziketa	École normale supérieure de Fontenay-aux-Roses (en) ; Pierre eta Marie Curie Unibertsitatea 1986) doctorate in France (en) : fisika
Tesi zuzendaria	Bernard Cagnac (en)
Doktorego ikaslea(k)	Philippe Balcou (en)
Hizkuntzak	frantsesa; ingelesa; suediera
Jarduerak
Jarduerak	fisikaria eta unibertsitateko irakaslea
Lantokia(k)	Lund
Enplegatzailea(k)	Lundeko Unibertsitatea ; Lundeko Unibertsitatea (1995eko uztailaren 1a - 1996ko abenduaren 31); Lundeko Unibertsitatea (1997ko urtarrilaren 1a -
Jasotako sariak	ikusi Emakumezko Zientzilarien L'Oréal-UNESCO saria (2011) ; Honorary doctoral degree of the Pierre and Marie Curie University (2013) ; Ohorezko Legioko zalduna ; Carl Zeiss Research Award (2013) ; Fellow of the American Physical Society ; Emmy Noether Distinction for Women in Physics (2014) ; Göran Gustafsson Prize for physics (1998) ; Fellow of the Optical Society ; honorary doctor of the University of Jena (2015) ; Fisikako Wolf Saria (2022) ; Max Born Award (2021) ; Ohorezko Legioko ofiziala (2022ko abenduaren 29a) ; Fisikako Nobel Saria (2023) ; BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award (2022) ; Ohorezko Legioko komandantea (2023ko abenduaren 29a) ; Order of the Polar Star - Commander's Grand Cross (2024ko martxoaren 21a) ; Davisson–Germer Prize in Atomic or Surface Physics (2024) ; honorary doctor of the University of Bordeaux (2024ko martxoaren 28a) ;
Kidetza	Suediako Zientzien Errege Akademia; Royal Swedish Academy of Engineering Sciences (en) ; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Ameriketako Fisika Elkartea; Austriako Zientzien Akademia
	portal.research.lu.se…

Anne L'Huillier (Paris, Frantzia, 1958ko abuztuaren 16a) frantziar fisikaria eta fisika atomikoko irakaslea da Suediako Lund Unibertsitatean.^[1] 2011n, Emakumezko Zientzalarien L'Oréal-Unesco saria eman zioten, attosegundo batean elektroien mugimenduak graba ditzakeen argazki-kamera izugarri baten garapenean egindako lanengatik.^[2]^[3]2023ko Fisikako Nobel Saria jaso zuen Ferenc Krausz eta Pierre Agostinitekin batera.

Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Matematika ikasi zuen Goi eskola normalean^[4] eta ikastetxeko fotoiei, atomoei eta molekulei buruzko doktoretza Saclayko CEAn. Azken horretan lanpostu iraunkorra lortu zuen urte berean. 1986an, Ionisation multiphotonique eta multiélectronique izeneko estatu-tesia egin zuen Pierre eta Marie Curie Unibertsitatean; ondoren, doktoratu ondoko ikerketak egin zituen Polytechnique Gotemburgoko Chalmers Eskolan 1986an; Kaliforniako Hegoaldeko Unibertsitatean, 1988an; eta Lawrence Livermore Laborategi Nazionalean, 1993an.^[5] 1995ean Lundeko Unibertsitateko irakasle elkartua izan zen, eta ondoren fisika atomikoko irakaslea 1997an. Gas batean maila altuko harmonikeak ekoiztearekin lotutako bulkada attosegundoetan eta horien aplikazioetan oinarritzen dira ikerketak, bereziki fisika atomikoan.^[6]

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Suediako Zientzien Errege Akademiako kidea 2004tik.
Fisikako Nobel batzordean parte hartu zuen 2010ean.
Ohorezko legioa 2011n.^[7]
L'Oréal-UNESCO saria, Emakumeak Zientzian, 2011n.
Suediako Errege Akademiako kidea Ingeniaritza Zientzietan, 2012an.
Europako Fisikako Zientzien Akademiako Blaise Pascal kondekora, 2013an.
Honoris doktorea Pierre ea Marie Curie Unibertsitatean (UPMC) .
Zeiss Research Award, 2013an.^[6]
Fisikako Nobel Saria 2023an.^[8]

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ferray, M; Li, XF; Lompre, LA; Mainfray, G. (1988). «Multiple-harmonic conversion of 1064 nm radiation in rare gases» J. Phys. B: At. Mol. Opt. Phys 21 (3): L31. doi:10.1088/0953-4075/21/3/001. Bibcode: 1988JPhB...21L..31F..

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Su página de presentación sobre el website de la universidad de Lund
↑ https://www.youtube.com/watch?v=a3zttm8g_ji Vídeo del UNESCO donde Anne El Huillier explica sus investigaciones.
↑ (Gaztelaniaz) «Los «fotógrafos» del attosegundo, Premio Fronteras del Conocimiento» La Voz de Galicia 2023-02-22 (Noiz kontsultatua: 2023-02-24).
↑ (Frantsesez) École normale supérieure de Fontenay-aux-Roses. 2022-08-23 (Noiz kontsultatua: 2023-02-24).
↑ Tesis de Estado , 1986, Apuestas VI, nota Sudoc
↑ ^a ^b http://www.upmc.fr/fr/universite/histoire_et_personnalites/les_docteurs_honoris_causa/dhc2013/anne_l_huillier.html Su presentación sobre el website de la Universidad Pierre y Marie Curie
↑ https://www.legifrance.gouv.fr/affichtexte.do?cidtexte=jorftext000024361380
↑ Otaegi Leonet, Julen. (2023-10-3). «Elektroien dinamikak ikertzeko metodo batek jaso du Fisikako Nobel saria» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-10-3).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q565544
Multimedia: Anne L'Huillier / Q565544

[1] Su página de presentación sobre el website de la universidad de Lund

[2] ttps://www.youtube.com/watch?v=a3zttm8g_ji Vídeo del UNESCO donde Anne El Huillier explica sus investigaciones.

[3] (Gaztelaniaz) «Los «fotógrafos» del attosegundo, Premio Fronteras del Conocimiento» La Voz de Galicia 2023-02-22 (Noiz kontsultatua: 2023-02-24).

[4] (Frantsesez) École normale supérieure de Fontenay-aux-Roses. 2022-08-23 (Noiz kontsultatua: 2023-02-24).

[5] Tesis de Estado , 1986, Apuestas VI, nota Sudoc

[Sa_présentation_sur_le_site_de_l'Université_Pierre_et_Marie_Curie-6] ttp://www.upmc.fr/fr/universite/histoire_et_personnalites/les_docteurs_honoris_causa/dhc2013/anne_l_huillier.html Su presentación sobre el website de la Universidad Pierre y Marie Curie

[7] ttps://www.legifrance.gouv.fr/affichtexte.do?cidtexte=jorftext000024361380

[8] Otaegi Leonet, Julen. (2023-10-3). «Elektroien dinamikak ikertzeko metodo batek jaso du Fisikako Nobel saria» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-10-3).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

i e a Fisikako Nobel Saridunak
1901–1925	1901 Röntgen 1902 Lorentz / Zeeman 1903 Becquerel / P. Curie / M. Curie 1904 Rayleigh 1905 Lenard 1906 J. J. Thomson 1907 Michelson 1908 Lippmann 1909 Marconi / Braun 1910 Van der Waals 1911 Wien 1912 Dalén 1913 Kamerlingh Onnes 1914 Laue 1915 W. L. Bragg / W. H. Bragg 1916 1917 Barkla 1918 Planck 1919 Stark 1920 Guillaume 1921 Einstein 1922 N. Bohr 1923 Millikan 1924 M. Siegbahn 1925 Franck / Hertz
1926–1950	1926 Perrin 1927 Compton / C. Wilson 1928 O. Richardson 1929 De Broglie 1930 C. V. Raman\|Raman 1931 1932 Heisenberg 1933 Schrödinger / Dirac 1934 1935 Chadwick 1936 Hess / C. D. Anderson 1937 Davisson / G. P. Thomson 1938 Fermi 1939 Lawrence 1940 1941 1942 1943 Stern 1944 Rabi 1945 Pauli 1946 Bridgman 1947 Appleton 1948 Blackett 1949 Yukawa 1950 Powell
1951–1975	1951 Cockcroft / Walton 1952 Bloch / Purcell 1953 Zernike 1954 Born / Bothe 1955 Lamb / Kusch 1956 Shockley / Bardeen / Brattain 1957 C. N. Yang / T. D. Lee 1958 Txerenkov / Frank / Tamm 1959 Segrè / Chamberlain 1960 Glaser 1961 Hofstadter / Mössbauer 1962 Landau 1963 Wigner / Goeppert-Mayer / Jensen 1964 Townes / Basov / Prokhorov 1965 Tomonaga / Schwinger / Feynman 1966 Kastler 1967 Bethe 1968 Alvarez 1969 Gell-Mann 1970 Alfvén / Néel 1971 Gabor 1972 Bardeen / Cooper / Schrieffer 1973 Esaki / Giaever / Josephson 1974 Ryle / Hewish 1975 A. Bohr / Mottelson / Rainwater
1976–2000	1976 Richter / Ting 1977 P. W. Anderson / Mott / Van Vleck 1978 Kapitsa / Penzias / R. Wilson 1979 Glashow / Salam / Weinberg 1980 Cronin / Fitch 1981 Bloembergen / Schawlow / K. Siegbahn 1982 K. Wilson 1983 Chandrasekhar / Fowler 1984 Rubbia / Van der Meer 1985 von Klitzing 1986 Ruska / Binnig / Rohrer 1987 Bednorz / Müller 1988 Lederman / Schwartz / Steinberger 1989 Ramsey / Dehmelt / Paul 1990 Friedman / Kendall / R. Taylor 1991 de Gennes 1992 Charpak 1993 Hulse / J. Taylor 1994 Brockhouse / Shull 1995 Perl / Reines 1996 D. Lee / Osheroff / R. Richardson 1997 Chu / Cohen-Tannoudji / Phillips 1998 Laughlin / Störmer / Tsui 1999 't Hooft / Veltman 2000 Alferov / Kroemer / Kilby
2001–egun	2001 Cornell / Ketterle / Wieman 2002 Davis / Koshiba / Giacconi 2003 Abrikosov / Ginzburg / Leggett 2004 Gross / Politzer / Wilczek 2005 Glauber / Hall / Hänsch 2006 Mather / Smoot 2007 Fert / Grünberg 2008 Nambu / Kobayashi / Maskawa 2009 Kao / Boyle / Smith 2010 Geim / Novoselov 2011 Perlmutter / Riess / Schmidt 2012 Wineland / Haroche 2013 Englert / Higgs 2014 Akasaki / Amano / Nakamura 2015 Kajita / McDonald 2016 Thouless / Haldane / Kosterlitz 2017 Weiss / Barish / Thorne 2018 Ashkin / Mourou / Strickland 2019 Peebles / Mayor / Queloz 2020 Penrose / Genzel / Ghez 2021 Manabe / Hasselmann / Parisi 2022 Aspect / Clauser / Zeilinger 2023 Agostini / Krausz / L'Huillier

i e a Fisikako Wolf Saridunak
1970eko hamarkada	Chien-Shiung Wu (1978) George Uhlenbeck / Giuseppe Occhialini (1979)
1980ko hamarkada	Michael Fisher / Leo Kadanoff / Kenneth G. Wilson (1980) Freeman Dyson / Gerardus 't Hooft / Victor Weisskopf (1981) Leon M. Lederman / Martin Lewis Perl (1982) Erwin Hahn / Peter Hirsch / Theodore Maiman (1983–84) Conyers Herring / Philippe Nozières (1984–85) Mitchell Feigenbaum / Albert J. Libchaber (1986) Herbert Friedman / Bruno Rossi / Riccardo Giacconi (1987) Roger Penrose / Stephen Hawking (1988)
1990eko hamarkada	Pierre-Gilles de Gennes / David J. Thouless (1990) Maurice Goldhaber / Valentine Telegdi (1991) Joseph H. Taylor Jr. (1992) Benoît Mandelbrot (1993) Vitaly Ginzburg / Yoichiro Nambu (1994–95) John Wheeler (1996–97) Yakir Aharonov / Michael Berry (1998) Daniel Shechtman (1999)
2000ko hamarkada	Raymond Davis Jr. / Masatoshi Koshiba (2000) Bertrand Halperin / Anthony Leggett (2002–03) Robert Brout / François Englert / Peter Higgs (2004) Daniel Kleppner (2005) Albert Fert / Peter Grünberg (2006–07)
2010eko hamarkada	John F. Clauser / Alain Aspect / Anton Zeilinger (2010) Maximilian Haider / Harald Rose / Knut Urban (2011) Jacob Bekenstein (2012) Peter Zoller / Juan Ignacio Cirac (2013) James D. Bjorken / Robert P. Kirshner (2015) Yoseph Imry (2016) Michel Mayor / Didier Queloz (2017) Charles H. Bennett / Gilles Brassard (2018)
2020ko hamarkada	Rafi Bistritzer / Pablo Jarillo-Herrero / Allan H. MacDonald (2020) Giorgio Parisi (2021) Anne L'Huillier / Paul Corkum / Ferenc Krausz (2022)