Antzerki amateur

Wikipedia, Entziklopedia askea
Lope de Vegaren Heriotzaren Gorteak, TECU Teatrok antzeztua, 2014ko MITEU Jaialdiaren esparruan.

Antzerki amateurra, drama amateur bezala ere ezaguna dena, aktore eta abeslari afizionatuek egiten duten antzerkia da. Antzerki talde afizionatuek antzezlanak, errebistak, musikalak, opera arina, pantomima edo barietate ikuskizunak antzeztu ditzakete, eta jarduera sozialerako nahiz balio estetikoetarako egin dezakete. Ekoizpenak aire zabalean, komunitate zentroetan edo eskoletan hasi eta antzoki independente edo profesional nagusietaraino egin daitezke. Antzerki amateurra antzerki profesional edo komunitariotik bereizten da, interpreteek normalean ez dutelako kobratzen. Aktore amateurrak normalean ez dira aktoreen sindikatuetako kideak.[1]

Definizioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iritziak desberdinak dira antzerkiari dagokionez "amateurra" definitzeko moduari buruz. Teknikoki hitz eginez, "afizionatua" bere zerbitzuengatik dirua onartzen ez duen edo eskaintzen ez zaion edonor da. Honen interpretazio bat hauxe da: “Profesionalaren trebezia falta duena, arte batean bezala”. Beste bat honako hau da: "Arte, zientzia, ikasketa edo kirol-jarduera batean diharduen pertsona bat, lanbide gisa baino denbora-pasa bezala."[2]

Aktore amateur bat nekez izango da aktoreen sindikatu bateko kide, herrialde gehienetako sindikatuek politika zorrotzak baitituzte. Eszenako antzezle profesionalen gehiengoak beren trebetasunak garatu eta beren lanbidea ikasi dute, hala nola, Errege Akademian, prestakuntza-erakunde aitortuetan. Dramatic Art (Londres), Juilliard School (New York) edo National Institute of Dramatic Art (Sydney), eta afizionatuak ez dira normalean profesionalki trebatu.[3]

Antzerki amateurra (dramatika afizionatua) honela definitu daiteke: «Inplikatutako pertsonek kobratzen ez duten antzerki emanaldietan, baina euren gozamenerako parte hartzen dutenak». Tokian tokiko antolatutako antzerki ekitaldiek entretenimendu iturri bat eskaintzen diote komunitateari, eta zaletasun dibertigarri eta zirraragarria izan daiteke, parte-hartzearen bitartez adiskidetasun lotura sendoekin. Antzerki talde afizionatu askok "amateur" etiketa eta horrek "afizionatu"-rekin duen lotura negatiboa baztertzen ditu, eta nahiago dute "elkarte dramatikoak", "antzerki-taldeak" edo "jokalariak" deituak izan, besterik gabe. Andrew Mckinnon eskoziar antzerkigile eta idazleak 2006an ikusi zuen "amateur" hitzak konnotazio negatiboa zuela. Afizionatu talde askok, beraz, "komunitate" talde bezala izendatzen dira.[4]

Antzerki profesionalarekiko harremana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Beeston Antzerki Musikal Taldeak My Fair Lady antzeztu zuen Nottingham-en, Ingalaterran, 2011n.

François Cellier-ek eta Cunningham Bridgeman-ek1914an idatzi zuten XIX. mendearen amaiera aurretik, aktore amateurrak mespretxuz tratatzen zituztela profesionalek. Savoy operan interpretatzeko lizentzia zuten “Gilbert eta Sullivan” konpainia amateuraren eraketaren ondoren, profesionalek aitortu zuten afizionatu elkarteek "musika eta dramaren kultura onartzen dutela. Gaur egun, legezko etaparako prestakuntza eskola baliagarri gisa onartzen dira eta boluntarioen mailatik, gaur egungo goi mailako aktore asko sortu dira". Amateurrek komunitateko zerbitzu bat egiten dutela argudiatzen jarraitzen dute, eta 1960ko hamarkadan oraindik ere bazegoen "bereziki profesionalen esparruan, antzerki amateurra benetan existitzen den erakundea zela "afizionatu dramatikoari garrantzia emateko" artearen asmorik gabeko dibertsio ahula." Edo "kide ezagunenak eta politikoki jakintsuenak protagonista izateko oinarri gisa." Hala ere, aktore profesional askok afizionatu mailan ikasi zuten beren lanbidea.[5]

1988tik aurrera, Erresuma Batuan aktoreen Equity sindikatuko kide izatea ezin da derrigorrezkoa izan, eta interprete profesionalek edozein konpainia amateurrekin lan egin dezakete. Enpresa amateur batzuek zuzendari profesionalak hartzen dituzte, eta aldaketa hauek antzerki amateur eta profesionalaren arteko bereizketa lausotzen ari dira. Antzerki amateurrari batzuetan Erresuma Batuan "antzerki ez-komertziala" esaten zaio. Azken boladan, "amateur" eta "profesional" arteko bereizketa gehiago nahastu da, konpainia profesionalek komunitatearen parte-hartzea sustatu baitute euren ekoizpenetan tokiko konpainia amateurrak erabiliz. Horren adibide da Royal Shakespeare Company-k Uda-gau bateko ametsa-ren (A Midsummer Night's Dream) 2016ko bira. Ibilaldiko ikuskizunak bisitatutako 14 hirietako bakoitzean, konpainiak bertako kide amateurrak kontratatu zituen, Nick Bottom eta beste Mechanicals-en paperak antzezteko.[6]

Bestalde, bai arlo akademikotik, bai kritikatik zein gremiotik bertatik, antzerkia amateurra, arte bezala eta sektore profesionalaren bizibide bezala hondatzen, interferitzen eta ahultzearen pertzepzio negatiboa egon da, eta arlo batzuetan oraindik ere badago. Pertzepzio hori aldatzen joan da, frogatu den heinean antzerki amateurrak profesionalari ez diola publikorik kentzen, baizik eta harekin sinbiosian sartzen dela publiko berriak erakartzeko, eta gainera ez-profesionalen bolumena aktore profesionalena baino askoz altuagoa dela. Ofizioz baita antzezpenaren pedagogiara edo coaching-era dedikatzen diren aktoreentzat, horrela merkatu-hobi handiagoa da.[7]

Augusto Boal antzerki zuzendari eta idazle brasildarrak zapalduen antzerkia aurkezten New Yorkeko Riverside elizan.

Antzerki amateurren bolumenaren eta bizitasunaren adibide bat Erresuma Batua da, non 2.500 antzerki talde amateur baino gehiago daude, 2020an 30.000 emanaldi inguru garatu zituztenak.[8]

Gaur egun, talde profesional askok, hala nola Espainiaren kasuan Arte Eszenikoen Akademiak edo Egile eta Editoreen Elkarte Nagusiak (SGAE), eskualdeko eta estatuko federazioei laguntzen die, edo lankidetzan aritzen dira. Halaber, Max Antzerki Sarietan, amateur kategoria propioa sortu dute.[9]

Antzerki independentea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Badago antzerki ez-komertzialaren segmentu bat, hala nola ganbera antzerkia, antzerki esperimentala edo unibertsitate antzerkia, bere burua antzerki independentea bezala deitua izatea nahiago duena. Antzerki amateurrek zein profesionalek merkatuaren legeak jarraitzen dituztela ulertzen dute (antzerkia betetzea, kontuak errendatu, etab.), baina independenteek artearen mesedetan ikerketara eta artetik hurbilago dagoen hirugarren bide bat bilatzen dute.[10]

Erresuma Batuan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eredugarria den Erresuma Batuan, jendeak antzerki afizionatuetan parte hartzen du antzezle, laguntzaile edo ikusle gisa, eta haur askok zuzeneko lehenengo antzerkia Gabonetako pantomimaren tokiko afizionatuen emanaldietan bizi izan dute. Antzerki amateurra batzuetan talentu eszeniko berrien garapenerako abiapuntu izan daiteke. Aktore profesional batzuek lehen esperientzia eszenikoa antzerki afizionatuetan izan zuten, hala nola Liam Neeson (Ballymena-ko Slemish aktorea), Jamie Dornan (Ballymoney-ko Holywoodeko aktoreak),[11] James Nesbitt (Ulsterko gazteen antzerkia), eta Nathan Wright (Dudleyn).[12]

Aktoreak 2013ko Brighton Fringe Jaialdian.

2002an Erresuma Batuko antzerki afizionatuen aterki-erakunde nagusiak, National Operatic and Dramatic Association ("NODA") egindako inkesta batek adierazi zuen "Erresuma Batuko laguntza publikoa ezegonkorra dela", baina afiliatutako taldeen urteko fakturazioa 34 milioi £-koa izan zela, 25.760 emanaldiekin eta 437.800 partehartzaileekin, horietatik % 29 hogeita bat urtetik beherakoak, eta ikuslegoa guztira 7.315.840koa izan zela. Dena den, 1991n Ingalaterran egindako inkesta batek agerian utzi zuen antzerki amateurren taldeen % 19 baino ez zegoela "aterki" erakunde nazional batean afiliatuta, eta iradokitzen du NODAren geroko inkestak agian ez duela islatuko antzerki amateurrekiko oinarrizko komunitatearen parte-hartzearen benetako maila. 2012an, 2.500 antzerki talde amateur baino gehiago zeuden, 30.000 produkzio inguru eskaintzen.[13]

Aterki-erakundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nazio mailan antzerki amateurra ordezkatzen duten erakunde nagusien artean, Opera eta Dramaren Elkarte Nazionala (National Operatic and Dramatic Association - "NODA") 1899an sortu zen, eta 2005ean 2.400 antzerki konpainia amateur baino gehiago zituen. Guztira 3.000 pertsonatik gora ziren kide, musikalak, operak, antzezlanak, kontzertuak eta pantomimak antolatzen, antzoki profesionaletatik hasi eta herrietako aretoetaraino.[14]

Britainia Handiko Antzerki Kofradiak (The Little Theatre Guild of Great Britain - "LTG") 100 antzoki afizionatu independente baino gehiago ordezkatzen ditu, 64 eta 450 eserlekuko auditorioekin. Eta Drama Jaialdien Elkarte Nazionalak (National Drama Festivals Association - "NDFA") berriz, 500 talde inguru hartzen ditu, 100 bat tokiko antzerki jaialdietan parte hartzen dutenak.[15]

Honakoak dira lurralde bakoitzeko erakundeak:

Ingalaterra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ingalaterrako Antzerki Jaialdia ("AETF") tokiko antzerki-jaialdietan parte hartzen duten antzerki talde afizionatuentzat antolatzen da, eta ekitaldi bakarreko eta iraupen osoko antzezlanen antzeko jaialdiekin ere arduratzen da, antzerki konpainia amateurrak parte hartzen dutela. AETFk Ingalaterra osoko finalak antolatzen ditu, eta irabazleak Ingalaterra ordezkatuko du National Festival of Community Theatre-n, Ipar Irlandako, Eskoziako eta Galesko ordezkariekin batera.[16]

2015eko urtarriletik, Ingalaterrako Arts Council-ek ez zien inolako finantzaketarik ematen antzerki amateur eta komunitarioko azpiegitura erakundeei, gazteen antzerkiari ez ezik, National Association of Youth Theatre-ri emandako laguntzaren bidez. Beste elkarte batzuk, besteak beste, Avon Association of Drama, Woking Drama Association, Somerset Fellowship of Drama, Spalding Amateur Dramatic And Operatic Society eta Greater Manchester Drama Federation ("GMDF") urtero jaialdiak antolatzen dituzte.[17]

Eskozia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1870eko hamarkadan Up Helly Aa-ren berrasmakuntzak herri-antzerkiko pieza ezagun bat sortu zuen. Irudi hau 1973koa da.

Scottish Community Drama Association ("SCDA") 1926an sortu zen, Eskoziako antzerki komunitarioaren alderdi guztiak sustatzeko lan eginaz. SCDAk 50.000 £ko finantzaketa jaso zuen Scottish Arts Council-en eskutik 2014-5 urteetan.[18]

Gales[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Drama Association of Wales ("DAW") 1934an sortu zen, komunitateko jendeak draman sormenez parte hartzeko aukerak areagotzeko asmoz. Prestakuntza, idazketa ekimen berriak eta antzezlanak zein antzerki teknikoko liburuak dituen mailegu-liburutegi espezializatu zabal baterako sarbidea eskaintzen du.[18]

Ipar Irlanda[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ulster Drama Jaialdien Elkartea ("AUDF") jaialdi bakoitzeko hiru ordezkarik osatzen dute, eta baita Churches Drama League eta Young Farmer Clubek ere. 1949an sortu zen, antzerki afizionatua sustatu eta bultzatu asmoz. Drama Jaialdiak antolatzeaz gain, Ulsterreko Drama Jaialdien arteko harremanak eta lankidetza sustatzen ditu, Ipar Irlandako eta beste eskualdeetako antzeko erakundeekin harremanak mantenduz."[19]

Jaialdi nagusiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erresuma Batuan antzerki amateurreko tokiko jaialdi asko daude,[20] eta baita bi nazio eta nazioarteko jaialdi garrantzitsu bat ere:

  • Herri Antzerkiaren Jaialdi Nazionala – eskualdeko lau elkarteek antolatuta,
  • National Drama Festivals Association-ek antolatutako 'All Winners' jaialdi britainiarra, eta
  • Nazioarteko Gilbert eta Sullivan Jaialdia – Buxton-i adjudikatutako lehiaketa.[21]

Lehiaketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erresuma Batuko erakunde ezberdinek antolatzen dituzten lehiaketa ugari daude:

Xiberoko Jauna pastorala, Ezpeize, 2008.

• The Little Theatre Guild of Great Britain (LTG) - Antzerkigintza lehiaketa, bizpahiru urtean behin antolatzen da. • National Drama Festivals Association (NDFA) - bi antzerki-lehiaketa antolatzen ditu, ziurtagiria eta diru-saria banatuz.

  • George Taylor Memorial Award (1979), Amateur Stage-ren sortzailearen oroimenez.[22]
  • Nan Nuttall Memorial Award (1994) Gazte Taldeentzako idazketa berriak suspertzeko eta Antzerki Jaialdietan parte hartzea bultzatzeko, Manchester eta District Drama Federazioko idazkari ohi baten oroimenez.
  • Scottish Community Drama Association (SCDA) - "Play on Words" lehiaketa, antzezlan labur berrien Britainia Handiko handiena, eta idazle profesionalen laguntza lortuko dute hiru lan onenak.
  • Amateur Musical Theatre Challenge (2009) - Eskoziako antzerki talde afizionatuak biltzeko.[23]
  • Drama Association of Wales/Cymdeithas Ddrama Cymru (DAW) - Galesez edo ingelesez antzezlan bakarreko antzezlanen idazketa lehiaketa, 20 eta 50 minutu bitarteko iraupena duena. Urteroko ekitaldia da, eta mundu osoko 250 sarrera biltzen ditu. Urte batzuetan, gai zehatz baten pean gonbidatzen dira lanak.[24]
  • National Festival of Community Theatre (Geoffrey Whitworth Trophy (British Drama League-ren sortzailea), "Erresuma Batuko National Festival of Community Theatre-ko lehen fasean estreinatu izan den antzezlan original onenari".[22]

Euskal Herrian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hezkuntza maila ezberdinetan antzerkiak garapen handia du, eta herri zein hiri guztietan daude elkarte amateurrak eta independenteak emanaldi ugari eskainiz urtero. Berezien artean honako ekimenak daude:

Eñaut d'Elizagarai pastorala, Gamere-Zihigan (2007)
  • Pastorala: Zuberoan ospatzen den herri-antzerkia da, kanpoan, herriko plazan, hartarako nahita jarrita dagoen antzeztoki edo triate baten gainean ematen dena. Antzezpena, hasieratik amaiera arte bertsoz kantatzen da, Zuberoako euskaran. Lehen idazkiak XVIII. mendekoak baldin badira ere, antzezten eta kantatzen den antzerki horren jatorria Erdi Aroko antzerkietan kokatzen da seguraski.
  • Kale antzerkia: Toki askotan ematen den arren, ezagunena Lekeitioko Kale Antzerki Jaialdia da, “KALEKA”. Urtero antolatzen da nazioarteko ikuskizun hau, eta deialdia espazio publikoa edo izaera bitxiko espazioak gaurkotasunean burututako sormen lanak aurkezteko erabiltzen dituzten artista, kolektibo, elkarte profesional edo/eta edozein autoretza motarentzat irekia dago. Inongo diziplina eta formatura ez dagoenez mugatuta, proposamenak honako lehentasunei lotuta egoten dira: publiko ezberdin eta belaunaldi arteko publikoei zuzenduak, izaera berrikoak, interakzio eta parte-hartze modu berria dutenak, eta inguruneko baliabide material edo inmaterialen ustiapena erabiltzen dutenak.
  • Txotxongiloak: Tolosako Nazioarteko Txotxongilo Zentroa da Topic museoa. 2009ko azaroan zabaldu zituen ateak, eta irudimenaren, berrikuntzaren eta originaltasunaren aldeko apustua egiten duen egitasmo bakar, erakagarri eta interesgarria da. Museoa, Europa osoan txotxongilo artearentzako dagoen zentro integral bakarra da.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Keith Arrowsmith. (2002). The Methuen Amateur Theatre Handbook. Methuen Drama ISBN 978-0413755704..
  2. ↑ (Ingelesez) "Actors' Equity Association". .
  3. ↑ (Ingelesez) Elkin, Susan. (2014). "Don't underestimate amateur theatre as a source of training". The Stage.
  4. ↑ (Ingelesez) Cellier, François, Cunningham Bridgeman. (1914). Gilbert and Sullivan and Their Operas. London: Sir Isaac Pitman & sons, ltd, 393–394 or..
  5. ↑ (Ingelesez) Scott, Jane. (2011). "Am-dram is a serious business". The Guardian.
  6. ↑ (Ingelesez) Williams, Holly. (2012). "Class act: The amateur-dramatics societies that could give the pros a run for their money". The Independent.
  7. ↑ (Ingelesez) "Commissioning new work – A good practice guide for amateur theatre companies and playwrights." (PDF). The Arts Council England.
  8. ↑ (Ingelesez) "Why a Non-Profit Theater Company - Community Theater Green Room -- Why a NonProfit Theater Company?".. www.communitytheater.org..
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «La Fundación Autor cambia su denominación y se presenta como Fundación SGAE». ecodiario.eleconomista.es..
  10. ↑ (Ingelesez) Williams, Holly. (2012). «Class act: The amateur-dramatics societies that could give the pros a run for their money». The Independent..
  11. ↑ (Ingelesez) Ballymoney Drama Festival | Programme". ballymoneydramafest.
  12. ↑ (Ingelesez) "House of Commons - Culture, Media and Sport - Minutes of Evidence". House of Commons, The Committee Office. publications.parliament.uk..
  13. ↑ (Ingelesez) Hutchinson, R & Feist, A. (1991). Amateur Arts in the UK. Policy Studies Institute.
  14. ↑ (Ingelesez) Holly Williams. (2012). "Class act: The amateur-dramatics societies that could give the pros a run for their money". The Independent.
  15. ↑ (Ingelesez) "AUDF: History". Association of Ulster Drama Festivals History.
  16. ↑ (Ingelesez) Commissioning new work – A good practice guide for amateur theatre companies and playwrights. (PDF). The Arts Council England.
  17. ↑ (Ingelesez) Martyn, Marguerite. (1908). "College Girls Swear Real Swears in "Arms and Man,". St. Louis Post-Dispatch.
  18. ↑ a b (Ingelesez) "House of Commons - Culture, Media and Sport - Minutes of Evidence". House of Commons, The Committee Office. publications.parliament.uk..
  19. ↑ (Ingelesez) "ART FORM AND SPECIALIST AREA POLICY 2007-2012" (PDF). Arts Council of Northern Ireland.
  20. ↑ (Ingelesez) Banham, Martin. (1998). The Cambridge Guide to Theatre. Cambridge: Cambridge UP ISBN 0-521-43437-8..
  21. ↑ (Ingelesez) "Agreements and Codes: Guest Artist". Actors' Equity Association. actorsequity.org.
  22. ↑ a b (Ingelesez) "Why a Non-Profit Theater Company - Community Theater Green Room -- Why a NonProfit Theater Company?". www.communitytheater.org..
  23. ↑ (Ingelesez) Van Erven, Eugène. (2001). Community theatre : global perspectives. London: Routledge ISBN 0-203-45243-7..
  24. ↑ (Ingelesez) Arrowsmith, Keith. (2002). The Methuen Amateur Theatre Handbook. Methuen Drama ISBN 978-0413755704..

Ikus gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Antzerki_amateur&oldid=9225289"(e)tik eskuratuta