Edukira joan

Asima Chatterjee

Wikipedia, Entziklopedia askea

 

Asima Chatterjee

Rajya Sabhako kidea

Bizitza
JaiotzaKalkuta, 1917ko irailaren 23a
Herrialdea Britainiar Raj  1947ko abuztuaren 14a)
 India  (1950eko urtarrilaren 26a -
HeriotzaKalkuta, 2006ko azaroaren 22a (89 urte)
Hezkuntza
HeziketaKalkutako Unibertsitatea
Scottish Church College (en) Itzuli
Lady Brabourne College (en) Itzuli
University College of Science, Technology & Agriculture (en) Itzuli
Hezkuntza-mailazientzietan doktorea
Irakaslea(k)Satyendra Nath Bose
Jarduerak
Jarduerakkimikaria, botanikaria eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)Kalkutako Unibertsitatea
Jasotako sariak
KidetzaIndiako Zientzien Akademia Nazionala
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioahinduismoa

Asima Chatterjee (bengaleraz: অসীমা চট্টোপাধ্যায়; Kalkuta, 1917ko irailaren 23a – ib., 2006ko azaroaren 22a)[1] indiar botanikari eta farmazialari nabarmena izan zen, kimika organikoaren eta fitomedikuntzaren arloetan egindako lanengatik.[2] Bere lan aipagarrienak vinca alkaloideei buruzko ikerketa, epilepsiaren aurkako sendagaien garapena eta malariaren aurkako sendagaien garapena dira.

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Asima Chatterjee (Mookerjee jaiotzez) 1917an jaio zen Bengalan.[3] Ikasle bikaina izan zen, Kalkutan hazi zen, bertako eskola sistemara joanez, eta ondoren Kalkutako Unibertsitateko Scottish Church College-n matrikulatu zen, 1936an kimikan ohoreekin graduatuz.[4][5]

Lan akademikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1938an, kimika organikoko maisutza lortu zuen Kalkutako Unibertsitatean, eta bertan doktoretza osatu zuen 1944an. Tesia defendatzeko egin zuen hitzaldia fitoproduktuen kimikan eta kimika organiko sintetikoan oinarritu zen.[6] Bere irakasle nabarmenen artean Prafulla Chandra Roy eta Satyendra Nath Bose zeuden. Gainera, Wisconsin-Madisongo unibertsitatera eta Kaliforniako Teknologia Institutura (Caltech) ere joan zen bisitari gisa.

Kalkutako Lady Brabourne Collegen ere ematen zituen eskolak, gero Kalkutako Unibertsitateko irakasle lanarekin uztartu zuen hezkuntza-lana.[7]

Karrera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1947an, Asimak eszedentzia eskatu zuen eta senarrarekin batera atzerrian ikertzera joan zen. Lehenengo, Estatu Batuetan eta gero Zuricheko Unibertsitatera, Suitzan. Leku horietan hasi zen ikertzailea landareen aktibo biologikoek giza osasunerako dituzten aukeretan zentratzen, eta horretara bideratuko zuen bere bizitza zientifiko osoa.[8]

1950ean, Indiara itzuli zenean, sendabelarrekin lanean jarraitu zuen. Asimak alkaloideetan jarri zuen fokua (batez ere ardanarena, "dontzeila landarea" ere deitua), eta kumarinetan, landareen substantzietako edo konposatu kimikoetako bi. Lau urte geroago, bere lana nabarmentzen hasi zen eta Kimika Garbian katedraduna izateko akreditazioa lortu zuen.[8]

Garai hartan, oso zaila zen zientzialarientzat lan egitea, gobernuaren aldetik funts gutxi zirelako, eta Asimak bere dirua inbertitu behar izan zuen Indiatik kanpo analisirako laginak bidaltzeko. Bere ikerketarako beharrezko produktu kimikoak eta erreaktiboak lortzeko ahalegina egin zuen eta ia ezin izan zuen bere ikasle laguntzaileen soldatak ordaindu.

1954an, produktu naturalen kimikan irakasteko eta ikertzeko programa berezi baten ohorezko koordinatzaile izendatu zuten, eta 1985ean sortutako Produktu Naturalei buruzko Ikasketa Aurreratuen Zentroaren hazia izan zen. Bere ospea handituz joan zen eta ondorengo urteetan Kuala Lumpur (1957), Hong Kong (1961), Zurich (1955), Australia (1960), Japonia (1964) eta abarretan egindako fitokimikari buruzko UNESCOren sinposio batzuetako presidente izendatu zuten.[8]

1967an, lau hilabeteko epean, aita eta senarra hil zitzaizkion. Drama horrek bihotzekoa eragin zion, eta egun askotan izan zuen bizitza eta heriotzaren artean. Bizirik atera zen, baina Asima depresio sakon batean erori zen, eta bere ikasle eta lankideen lanari esker bakarrik gainditu zuen.[8][9]

Zorionez, bere jarduerak ia 60 urtetan zehar hedatu ziren, eta denbora horretan kimioterapian erabiltzen diren alkaloideen propietateak aurkitu zituen minbizia zuten pazienteen zelulen ugalketa prebenitzeko. Epilepsiaren aurkako botika bat eta malariaren aurkako beste bat ere arrakastaz garatu zituen. Sendagai horiek guztiak Indian eta atzerrian patentatu eta merkaturatu ziren. Marsilea minuta landaretik abiatuta garatu zuen "Ayush-56" antipiletikoa oraindik saltzen da.[8][10]

400 artikulu zientifiko baino gehiagok, hogei bat aldizkaririk onenetan, lorpen horiek guztiak bermatzen dituzte. Gainera, bizirik dirauen zientzia-arlo bat sortu zuen, bertako ikasle eta doktoregai askok beren lanarekin jarraitu baitzuten eta produktu naturalen kimika-eskolak sortu baitituzte. Eskola horiek funtsezkoak dira zientzia garatzeko, hau da, naturan oinarritutako medikuntza garatzeko, gaur egun mundu osoan dagoena.[8]

Bizitza pertsonala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1945ean Baradananda Chatterjee-rekin ezkondu zen, kimikari fisiko batekin, eta harekin alaba bat izan zuen, Julie.[11] 2006ko azaroaren 22an hil zen Kalkutako zaharren egoitza batean, 89 urte zituela.

Lorpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Chatterjee-k zientziari egindako ekarpenak honako hauek dira:[12]

  • Rauwolfia canescens-en alkaloideen ikerketa kimikoa hasi zen.
  • Ia indol alkaloide mota nagusi guztien kimika ikertu zuen.
  • Ajmalicine eta sarpaginaren egitura eta estereokimika argitzeko ekarpenak.
  • Lehenengo sarpaginen estereo-konfigurazioa proposatu zuen.
  • Geisoskizina isolatua eta ezaugarritua, Rhazya stricta-ko indol alkaloideen biogenesian funtsezko aitzindaria.
  • Azterketa sintetikoak egin zituen indol, kinoline eta isokinoline alkaloide konplexu batzuen inguruan.
  • Beta-feniletanolaminak prestatzeko prozedurak garatu dira alkaloideen sintesiarekin lotuta.
  • Luvanga scandens-etik isolatutako luvangetinaren egitura argitu zuen.
  • Lewis-eko hainbat azidok kumarina prenilatuetan duten eragina aztertu eta kumarina-sistema konplexu batzuetarako bide sintetiko sinpleak asmatu zituen.
  • Azidoz katalizatutako beta feniletanol aminen hidramina fisioaren mekanismoa ikertu da.

Argitalpen batzuk

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • The Shaping of Indian Science, Indian Science Congress Association, Presidential Addresses By Indian Science Congress Association. Orient Blackswanek, 2003 argitaratu zuen ISBN 978-81-7371-433-7
  • «Some Alumni of Scottish Church College», 175th Year Commemoration Volume Scottish Church College-n, 2008.

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Kalkutako Unibertsitateko Premchand Roychand bekaduna.[5]
  • 1962tik 1982ra, Khaira Kimikako katedraduna izan zen, Kalkutako Unibertsitateko katedra preziatuetako bat.
  • 1972an, Produktu naturalen kimikan irakaskuntza eta ikerketa areagotzeko Laguntza Bereziko Programaren Ohorezko Koordinatzaile izendatu zuten, Indiako Unibertsitate Beken Batzordeak onartuta.[2]
  • Janaki Ammal-en ondoren, 1944an Calcuttako Unibertsitatean zientziako doktoretza lortu zuen bigarren emakumea izan zen.
  • 1960an, Indiako Zientzia Nazionalaren Akademiako (New Delhi) kide aukeratu zuten.[2]
  • 1961ean, Shanti Swarup Bhatnagar saria jaso zuen zientzia kimikoan, eta sari hori jaso zuen lehen emakumea izan zen.[2]
  • 1975ean, Padma Bhushan izendatu zuten eta Indiako Zientzia Kongresuaren Elkarteko presidente nagusi gisa aukeratu zuten lehen emakume zientzialaria izan zen.[2]
  • D Sc honoris causa doktorea hainbat unibertsitatek emandako titulua.[2]
  • Indiako presidenteak Rajya Sabhako kide izendatu zuen 1982ko otsailetik 1990eko maiatzera.[2]
  • 2017ko irailaren 23an, Google bilatzaileak 24 orduko Google Doodle bat zabaldu zuen Chatterjeeren jaiotzaren 100. urteurrenaren harira.[13]
  • C.V Raman saria, P.C Ray saria eta S.S Bhatnagar saria irabazi zituen.[1]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b «Asima Chatterjee: Google honours Indian chemist Asima Chatterjee on 100th birthday» The Economic Times (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  2. ↑ a b c d e f g Indian Science Congress Association, ed. (2003). The shaping of Indian science: Indian Science Congress Association, presidential addresses. Universities Press, 1036 or. ISBN 978-81-7371-432-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  3. ↑ (Ingelesez) Medal Lectures, 1950-1983: A Collection of Lectures Delivered by Eminent Men of Science who Have Been Recipients of Various Medals and Honours from the Academy. Indian National Science Academy 1984 (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  4. ↑ «List of some of our Outstanding Former Students - Scottish Church College | Kolkata» www.scottishchurch.ac.in (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  5. ↑ a b «Chemistry alumni of Scottish Church College» web.archive.org 2009-04-06 (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  6. ↑ «Asima Chatterjee, chemist | The Valentina Project» web.archive.org 2016-10-12 (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2023-10-17). «Asima Chatterjee: la química que nos reveló el poder de las plantas medicinales» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-10-25).
  8. ↑ a b c d e f (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2023-10-17). «Asima Chatterjee: la química que nos reveló el poder de las plantas medicinales» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-10-25).
  9. ↑ "Asima Chatterjee". Sci-Illustrate..
  10. ↑ S C Pakrashi.. "Asima Chatterjee". .
  11. ↑ «WOMEN'S HISTORY MONTH: Asima Chatterjee - Beyond Pink World» web.archive.org 2021-12-08 (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  12. ↑ «Women Scientists of India: Dr. Asima Chatterjee» Google Arts & Culture (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).
  13. ↑ (Ingelesez) Smith, Kiona N.. «Today's Google Doodle Honors Chemist Asima Chatterjee» Forbes (Noiz kontsultatua: 2024-10-26).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Asima_Chatterjee&oldid=9951609"(e)tik eskuratuta