Askar Akaiev

Askar Akaiev
	; Irudi gehiago
Kirgizistango presidente
Kirgizistango presidente
1. Kirgizistango presidente
Bizitza
Jaiotza	Kyzylbayrak (en) , 1944ko azaroaren 10a (79 urte)
Herrialdea	Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna ; Kirgizistan
Bizilekua	Mosku
Familia
Ezkontidea(k)	Mairam Akaieva
Seme-alabak	ikusi Aidar Akayev (en) ; Bermet Akayeva (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Saint Petersburg State University of Information Technologies, Mechanics and Optics (en)
Hezkuntza-maila	Fisika eta Matematika zientzietan doktorea
Hizkuntzak	errusiera
Jarduerak
Jarduerak	ekonomialaria, matematikaria eta politikaria
	Parte-hartzailea 28th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) ;
Enplegatzailea(k)	Moskuko Estatu Unibertsitatea ; Sobietar Batasuneko Zientzien Akademia (1984 -
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Intsigniaren ordena ; Pushkin Medal ; Dostyk Order of grade I ; Grand Cross of the Order of the White Double Cross‎ : Rudolf Schuster, Eslovakiako presidente (2003ko abenduaren 8a) ; Kondratiev Medal ; honorary doctor of the Peking University (2002) ; honorary doctor of the Moscow State Institute of International Relations ; Order of the White Double Cross ;
Kidetza	Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren Batzorde Zentrala
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
Alderdi politikoa	hautagai independente; Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista; Forward Kyrgyzstan Party (en)

Askar Akaievitx Akaiev (kirgizeraz: Аскар Акаевич Акаев; Kyzyl-Bairak, Kirgiziako SES) 1944ko azaroaren 10a) kirgizistandar politikaria da. 1990etik 2005era Kirgizistango presidentea izan zen.^[1]

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fisika-ikasketak egin eta 20 urte igaro zituen garai hartako Leningraden (gaur egungo San Petersburgo), Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunean (SESB). 1981ean Alderdi Komunistan sartu eta 1984an SESBeko zientzia-akademiako kide bilakatu zen. 1989an Kirgizistango zientzia-akademiako lehendakari hautatu zuten.

1990ean, Sobiet Gorenak Kirgizistango presidente izendatu zuen. 1991n, abuztuko estatu-kolpearen eta Sobietar Batasunaren desegitearen ostean, Kirgizistanen burujabetasuna deklaratu zuen.^[2] Presidente aukeratu zuten herritarrek 1991ko urrian eta aginte demokratikoa eratu zuen. Sobietar Batasuna desegitean burujabetu ziren hainbat herrialdetako buruzagi berriak komunista ohiak zirenean, Akaeiv, aldiz, Mikhail Gorbatxov berritzailearen aldekoa zen.^[3]

Herrialdea merkatu-ekonomiarantz bideratutako estatu modernoa bilakatzen saiatu zen, eta bere diru propioa, som delakoa, lortu zuen erdialdeko Asiako lehen errepublika ere bihurtu zen. Ahalegindu zen, halaber, kirgizistandarren eta gutxiengo etniko batzuen arteko tirabirak baretzen, baina errusiar askok eta beste gutxiengo batzuek alde egin zuten Kirgizistandik 1990eko hamarkadaren hasieran.

Akaieven eta haren aldaketa ekonomikoen aurkakoek presidentearen botereak murriztea lortu bazuten ere, erreferendumen bidez bere presidentetza berrindartu zuen, eta 1995eko hauteskundeetan alde handiarekin nagusitu zen.^[4] 1996an, Estatu Independenteen Erkidegoko (EIE) kide ziren lau herrialderen artean (Errusia, Kazakhstan, Bielorrusia eta Kirgizistan) loturak sendotzeko hitzarmena sinatu zuen herrialde horietako presidenteekin.

2000. urteko hauteskundeak iruzurraren bitartez irabazi izana egotzi zitzaion, eta 2002tik aitzina haren kontrako protestak ugarituz joan ziren. 2005eko legebiltzarrerako bozetan semea eta alaba hautagaiak izan ziren. Hauteskunde horien ondoren, Tulipen Iraultza piztu zen eta Akaievek Errusiara ihes egin zuen.^[1]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b Askar Akaiev presidenteak dimisioa sinatu du Moskun. Berria, 2005eko apirilak 5, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).
↑ Uzbekistan eta Kirgizistanekin hamar dira errepublika independentistak. Euskaldunon Egunkaria, 1991ko irailak 1, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).
↑ Askar Akaiev, botereak okertua. Berria, 2005eko apirilak 11, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).
↑ Akaievek berriro hauta dezaten lortu du Lehendakaritzarako hauteskundeetan. Euskaldunon Egunkaria, 1995ko abenduak 26, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q489893
Multimedia: Askar Akayev / Q489893

[berria-1] Askar Akaiev presidenteak dimisioa sinatu du Moskun. Berria, 2005eko apirilak 5, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).

[2] Uzbekistan eta Kirgizistanekin hamar dira errepublika independentistak. Euskaldunon Egunkaria, 1991ko irailak 1, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).

[3] Askar Akaiev, botereak okertua. Berria, 2005eko apirilak 11, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).

[4] Akaievek berriro hauta dezaten lortu du Lehendakaritzarako hauteskundeetan. Euskaldunon Egunkaria, 1995ko abenduak 26, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-2-4).

[1]

[2]

[3]

[4]