Asteko egunen izenak

Asteko egunen izenak modu desberdinetan sortu izan dira kultura eta hizkuntza desberdinetan. Hizkuntza askotan, asteko zazpi egunei emandako izenak astronomia helenistikoko planeta klasikoen izenetatik eratortzen dira; planeta horiek, era berean, orduko jainkoak ere izendatzeko erabili ziren, Antzinaro Berantiarrean Erromatar Inperioak sartutako sistema izan zen hori. Beste hizkuntza batzuetan, asteko egunen izenak eskualdeko kulturako jainkoenak izaten dira. Kultura batzuetan astea igandean hasten da, beste batzuetan astelehenean. Zazpi eguneko astea kristautasunaren hasieran hartu zen, hebrear egutegitik abiatuta, eta erlijio berria hedatu ahala, erromatar ziklo nundinala pixkanaka ordezkatu zuen. Igandean, asteko lehen egun gisa geratu zen, Jaunaren Eguna zela jota, eta larunbat judutarrean, berriz, zazpigarrenean. Constantino enperadoreak zazpi eguneko astea hartu zuen 321. urtean ofizialki erabiltzeko, eta Eguzkiaren Eguna (dies Solis) legezko festa bihurtu zuen. ISO 8601 nazioarteko arauan, baina, astelehena da asteko lehen eguna, Euskal Herriko egutegietan ere bai.

Euskarazko sistema

Euskarazko sistema oso bitxia da, ez dauka erlazio handirik bere inguruko hizkuntzenarekin. Batetik aspaldiko hiru eguneko astearen hondarrak sumatzen direlako (astelehena, astearte eta asteazkena), eta bestetik tradizio greko-erromanikoan ez bezala planetaren izenak erabiltzen ez direlako (bakar batzuk bai baina: martitzena, zapatua, ilen).

Eguna	astelehena	asteartea	asteazkena	osteguna	ostirala	larunbata	igandea
Euskara batua	astelehena (asteko lehena)	asteartea ("asteko bitartekoa")	asteazkena ("asteko azkena")	osteguna (Ortzi/zeru eguna edo bortz-eguna (5.a)	ostirala (ikus Ortzi)	larunbata ("laugarren", "lagunen bilera")	igandea
Mendebaleko Euskaraz	astelena ("asteko lehena"), ilen ("ilargiaren eguna")	martitzena (Marteren eguna)	eguaztena ("azken eguna")	eguena (egun-eguna, argi-eguna)	barikua ("afaririk gabeko eguna"), egubakoitz	zapatua (gaztelaniatik ekarria)	domeka ( Latinezko Dominica [dies])
Besterik						neskeneguna ("nesken eguna") Ebiakoitza (egubakoitz-en aldaera)	Jaia

Izen hauetan zenbait misterio etimologiko daudela azpimarratu dute euskalariek historikoki, forma batzuk erraz azaldu direlarik, eta beste batzuk misteriotsuagoak izanik. Euskalkietan, gainera, hainbat aldakuntza eta hainbat sistema aurkitu daiezke.

Astelehen-astearte-asteazken hurrenkera hiru eguneko multzo edo aste sui generis baten hondarra dela argi dago.

Mendebaldeko eguasten, eguen eta egubakoitz ere elkarrekin lotuta daude: egun forma argi dago hauetan, baina atzizki forma osagarria eztabaidagai izan daiteke. -asten/-azken lotura ikus daiteke eguastenean (asteazkenaren pareko). Egubakoitzari dagokionez, -bakoitz uler daiteke bakar/soil zentzuan nolabait, eta barauarekin lotuta egotea hori. Kuriosoa da egubakoitz-ostiralaren aldaera bat, ebiakoitz, ipar-ekialdean zubereraren eremuan lekukotza gisa azaldu izana, baina esanahia larunbatera aldatuta.

Ortzegun, ostegunaren izenaren forma jatorrizkoena edo zaharrena, interpretatu da Ortzi kontzeptuarekin lotuta, eta baita bortz-egun, edo bostgarren egun gisa, kasu honetan portugeseko moduarekin bat eginez, non igandetik hasitako zenbaketa batekin izendatzen diren egunak (asteburura arte bederen): Segunda-feira (astelehena), Terça-feira (asteartea), Quarta-feira (asteazkena), Quinta-feira (ostegun, ortzegun edo bortz-egun gure parekidea), Sexta-feira (ostirala), Sábado, eta Domingo.

Ortzegun eta Eguen formak, halaber, jainko izenekin ere lotuak izan zitezkeela ere ez zuen baztertu Koldo Mitxelenak, Thursday ingeles-germanikoa Thor jainkoaren eguna den bezala, Ortz eta Egu jainko izen hipotetikoei lotua izatea euskataz (egu-egun --> Eguen).

Ostegun-Ostiral eta beren forma zaharragoak, ortzegun-ortzirale, nolabait lotuak daudela ere argi dago, baina ostiralaren forma ostegunarena baino ilunagoa da. Forma zaharrena Ortzirale izanik, proposatu izan da ortz(egun) iragale moduko jatorri bat, ostegunaren ondoko eguna adierazteko edo. Beste interpretazio batzuk dira "Ortzadarraren egun" edo stella+egun, stella edo latinezko izarra artizarra izendatzeko modua izanik, eta lotura eginez Dies Veneris (Venusen eguna) formarekin.

Planeten araberako astegun-izenak

Tradizio grekoerromatarra

Asteko egunak irudikatzen dituen kameo eskumuturrekoa Italiakoa, jainko erromaterren planeta hauei dagokiena: Diana edo Ilargia astelehenerako; Marte, astearterako; Merkurio, asteazkenerako; Jupiter, ostegunerako; Artizarra, ostiralerako; Saturno, larunbaterako; eta Apolo, iganderako eguzkia bezala. XIX. mende erdia, Walters Arte Museoa

Astearen zazpi zeruko gorputzen heptagrama

I. eta III. mendeen artean, Erromatar Inperioak zortzi eguneko mondinoko ziklo erromatarraren ordez zazpi eguneko astea jarri zuen pixkanaka. Sistema berri horren lehen proba Ponpeiako grafitoa da, 60. urteko otsailaren 6koa (ante diem viii idus februarias), dies solis gisa ("eguzkiaren eguna, igandea"). Beste lekuko goiztiar bat Plutarko-k 100. urtearen inguruan idatzitako tratatu galdu baten erreferentzia da. Itun horrek galdera hau egin zuen: "Zergatik izendatzen dira astegunak planetekin benetakoa ez den ordena batean?". (Tratatua galdu egiten zen, baina galderaren erantzuna ezaguna da: planeten orduak ikusi).

Ptolomeoren planeta-esferen sistemak dio zeruko gorputzen ordena, urrunenetik Lurretik hurbilen dagoenera, hau dela: Saturno, Jupiter, Marte, Eguzkia, Artizarra, Merkurio, Ilargia, Planetak ordenatuta daude mugimendu mantsoena duenetik mugimendu bizkorren duenera gaueko zeruan agertzen direnaren arabera.

Astegunak astrologia helenistikoaren araberako planeten arabera izendatu zituzten, ordena honetan: Eguzkia, Ilargia, Marte (Ares), Merkurio (Hermes), Jupiter (Zeus), Artizarra (Afrodita) eta Saturno (Cronos).

Zazpi eguneko astea Antzinaro Berantiarrean zabaldu zen Erromatar Inperio osoan. IV. menderako, asko erabiltzen zen Inperio osoan, eta Indiara eta Txinara ere iritsi zen.

Izen grekoak eta latindarrak honako hauek dira:

Eguna Jainkoak (planeta)	Igandea Sōl edo Helios (Eguzkia)	Astelehena Luna edo Selene (Ilargia)	Asteartea Marte edo Ares (Marte)	Asteazkena Mercurius edo Hermes (Merkurio)	Osteguna Jove edo Zeus (Jupiter)	Ostirala Venus edo afrodita( Artizarra)	Larunbata Saturno edo Kronos (Saturno)
Grekoa	ἡμέρα Ἡλίου hēméra Hēlíou	ἡμέρα Σελήνης hēméra Selḗnēs	ἡμέρα Ἄρεως hēméra Áreōs	ἡμέρα Ἑρμοῦ hēméra Hermoû	ἡμέρα Διός hēméra Diós	ἡμέρα Ἀφροδίτης hēméra Aphrodítēs	ἡμέρα Κρόνου hēméra Krónou
Latina	diēs Sōlis	diēs Lūnae	diēs Mārtis	diēs Mercuriī	diēs Iovis	diēs Veneris	diēs Sāturnī

Hizkuntza erromantzeak

Portuges modernoak eta Mirandesak izan ezik, hizkuntza erromantzeek izen latinoak gorde zituzten, igandearen eta larunbataren izenak izan ezik. Horien ordez, iganderako [dies] Dominicus, jarri zuten. "jaunaren eguna", eta larunbataren izena hebreerazko Sabbath izenetik hartu zuten. Mirandesek eta portuges modernoak asteko egun zenbakituak erabiltzen dituzte (ikus behean), baina asteburuan mantentzen dituzte larunbata eta demingo/igandea.

Eguna Jainkoak (planeta)	Igandea Helios (Eguzkia)	Astelehena Luna (Ilargia)	Asteartea Marte edo Ares (Marte)	Asteazkena Mercurius edo Hermes (Merkurio)	Osteguna Jove edo Zeus (Jupiter)	Ostirala Venus edo afrodita( Artizarra)	Larunbata Saturno edo Kronos (Saturno)
Portuges zaharra	domingo	lues	martes	mércores	joves	vernes	sábado
galiziera	domingo	luns	martes	mércores	xoves	venres	sábado
asturiera	domingu	llunes	martes	miércoles	xueves	vienres	sábadu
gaztelania	domingo	lunes	martes	miércoles	jueves	viernes	sábado
Okzitaniera	dimenge	diluns	dimars	dimècres	dijòus	divendres	dissabte
aranera	dimenge	deluns	dimars	dimèrcles	dijaus	diuendres	dissabte
katalana	diumenge	dilluns	dimarts	dimecres	dijous	divendres	dissabte
frantsesa	dimanche	lundi	mardi	mercredi	jeudi	vendredi	samedi
italiera	domenica	lunedì	martedì	mercoledì	giovedì	venerdì	sabato
Lombardiera (Milanese)	domenega	lunedì	martedì	mercoldì	giovedì	venerdì	sabet
Lombardiera (Bresciano)	duminica	lunedé	martedé	mercoldé	gioedé	venerdé	sabot
liguriera	doménga	lunedì	mâtesdì	mâcordì	zéuggia	venardì	sàbbo
Napoliera	dummeneca	lunnerì	marterì	miercurì	gioverì	viernarì	sàbbatu
sizilieta	dumìnica	luni	marti	mèrcuri	jovi	vènniri	sàbbatu
Korsikera	dumenica	luni	marti	màrcuri	ghjovi	vènnari	sàbatu or sadorn
errumaniera	duminică	luni	marți	miercuri	joi	vineri	sâmbătă
veneziera	domenega	luni	marti	mèrcore	zobia	vénare	sabo
sardiniera	domíniga, domiga, etc.	lunis	martis, maltis	mélcuris, mércunis, etc.	gióbia, gioja, etc.	chenàbura, cenarva, etc.	sàpadu, sàuru, etc.
friuliera	domenie	lunis	martars	miercus	joibe	vinars	sabide
Val Badia Ladino	domënia	lönesc	mertesc, dedolönesc	mercui, dedemesaledema	jöbia	vëndres	sabeda
Gherdëina Ladino	dumënia	lunesc	merdi	mierculdi	juebia	vënderdi	sada
Puter erromantxera	dumengia	lündeschdi	mardi	marculdi	gövgia	venderdi	sanda
Vallader erromantxera	dumengia	lündeschdi	mardi	marcurdi	gövgia	venderdi	sonda
Surmiran erromantxera	dumengia	glindesde	marde	mesemda	gievgia	venderde	sonda
erromantxera Grischun	dumengia	glindesdi	mardi	mesemna	gievgia	venderdi	sonda
Sursilvan erromantxera	dumengia	gliendisdis	mardis	mesjamna	gievgia	venderdis	sonda
Sutsilvan erromantxera	dumeingia	gliendasgis	margis	measeanda	gievgia	vendargis	sonda

Hizkuntza zeltak

Irlandera zaharrak latinaren izenak hartu zituen, baina jatorri nordikoko termino bereiziak sartu zituen asteazken, ostegun eta ostiralerako, eta gero elizan barau-praktikei buruzko terminoekin ordeztu zituen.

Eguna Jainkoak (planeta)	Igandea Helios (Eguzkia)	Astelehena Luna (Ilargia)	Asteartea Marte edo Ares (Marte)	Asteazkena Mercurius edo Hermes (Merkurio)	Osteguna Jove edo Zeus (Jupiter)	Ostirala Venus edo afrodita( Artizarra)	Larunbata Saturno edo Kronos (Saturno)
Irlandera zaharra	Diu sroDies scrol	Diu Ilargia	Diu mart	Diu iath	Diu eathamona	Diu triach-a	Diu saturn
Irlandera zaharra (geroago)	Diu domnica	Diu Ilargia	Diu mart	Diu cétaín	Diu eter dib aínib	Diu aíne	Diu saturn
irlandako gaelera	An Domhnach Dé Domhnaigh	An Luan Dé Luain	An Mháirt Dé Máirt	An Chéadaoin Dé Céadaoin	An Déardaoin Déardaoin	An Aoine Dé hAoine	An Satharn Dé Sathairn
gaeliko eskoziarra	Didòmhnaich edo Latha/Là na Sàbaid	Diluain	Dimax.	Diciadain	Diardaoin	Dihaoina	Disathairne
Manxera	Jedoonee	Jelea	Jemayrt	Jeano	Jerdeina	Jeheiney	Jesarn
galesa	dydd Sul	Llun didd-a	didd Mawrth	dydd Mercher	dydd Iau	didd Gwener	didd Sadwrn
Kornubiera	Dy Ul	Dy' Astelehena	Dy' Meurth	Dy' Mergher	Dy' Yow	Dy' Gwener	Dy' Sadorn
Bretainiera	Disul	Dilun	Dimeurzh	Dimerc’her	Diriaou	Digwener	Disadorn

Erromantze-sistematik hartutako egokitzapenak

Albanierak astearte, asteazken eta larunbateko termino latinoak hartu zituen, eta igande eta astelehenerako itzulpenak egin zituen, eta jatorrizko terminoak ostegun eta ostiralerako gorde zituen. Beste hizkuntza batzuek izen latinoak hartu zituzten (Romance), kolonialismoaren garaikoak.

Eguna Jainkoak (planeta)	Igandea Helios (Eguzkia)	Astelehena Luna (Ilargia)	Asteartea Marte edo Ares (Marte)	Asteazkena Mercurius edo Hermes (Merkurio)	Osteguna Jove edo Zeus (Jupiter)	Ostirala Venus edo afrodita( Artizarra)	Larunbata Saturno edo Kronos (Saturno)
Albaniera	e diel	e hënë	e martë	e mërkurë	e enjte	e premte	e shtunë
Filipinera	Linggó Domínggo in most other Philippine languages	Lunes	Martes	Miyerkules	Huwebes or colloquially Webes	Biyernes	Sabado
Txamorro	Damenggo	Lunes	Mattes	Metkoles	Huebes	Betnes	Sabalu
Maoriera	[RapenaTapu] [zeruz kanpo izendatuta] (r + tapu = "egun santua")	Lo enpres (rπ+ Mοnina = eguna + ilargia)	RirakasleaBreaking + Tτ matauden = día + Marte	Segaira (rirakasleaAprangi = eguna + Merkurio)	Ardatz nagusiarekin (rirakasleaHiztuna = eguna + Jupiter)	Orokorraere (rirakasleaMere = eguna + Artizarra)	[ArauakHoroi] [ez du izen zelialik] (ipv+ horoi = "garbitze-eguna")
Uropi	Soldia	Lundia	Mardia	Mididia	Zusdia	Wendia	Sabadia
Universalglot	diodai	lundai	mardai	erdai	jovdai	vendai	samdai
Neo	Domin(ko)	Lundo	Tud	Mirko	Jov	Venso	Sab
Neutrala	soldi	lundi	marsdi	merkurdi	yovdi	vendrdi	saturndi
Reform-Neutrala	soldí	lundí	marsdí	mercurdí	jovdí	vendredí	saturndí
ApI Interlingua	sol-die	luna-die	marte-die	mercurio-die	jove-die	venere-die	sabbato, saturno-die
Interlingua	dominica	lunedi	martedi	mercuridi	jovedi	venerdi	sabbato
Interlingue	soledí	lunedí	mardí	mercurdí	jovedí	venerdí	saturdí
Lingua Franca Nova	soldi	lundi	martedi	mercurdi	jovedi	venerdi	saturdi
Mondial	soldi	lundi	mardi	mierdi	jodi	vendi	samdi
INTAL	sundi	lundi	mardi	merkurdi	jodi	venerdi	saturdi
Novial	sundie	lundie	mardie	mercurdie, merkurdie (older)	jodie	venerdie	saturdie
Ido	sundio	lundio	mardio	merkurdio	jovdio	venerdio	saturdio
Esperanto	dimanĉo	lundo	mardo	merkredo	ĵaŭdo	vendredo	sabato

Sábato izan ezik, esperanto-izenak frantsesezkoak dira: dimanche, lundi, mardi, mercredi, jeudi, vendredi.

Tradizio germaniarra

Germaniar herriek erromatarrek sartutako sistema egokitu zuten, jainko germanikoen ordez erromatarrak erabiliz (larunbata izan ezik), interpretatio germanica deritzon prozesu batean. Sistema horren sarrera-data ez da zehazki ezagutzen, baina 200. urtea baino geroago gertatu behar izan zen, VI. mendetik VII. mendera bitartean, kristautasuna sartu baino lehen, Mendebaldeko Erromatar Inperioaren azken fasean edo kolapsoa izan eta urte gutxira. Aldi hori germaniar etapa komunaren ondorengoa da, baina aitzingermaniko bereizi gabearen fasean oraindik.Iparraldeko germaniar hizkuntzetako astegunen izenak ez ziren zuzenean latinetik hartu, mendebaldeko hizkuntza germaniarren izenetatik hartu ziren.

Eguna	Igandea Eguzkia/Sol	Astelehena Monas	Asteartea Tiw/Tyr-n	Asteazkena Jauna	Osteguna	Ostirala edo Freya	Larunbata
Antzinako ingelesa	Sunnandæg	Mōnandæg	Tīwesdæg	Wōdnesdæg	Þunresdæg	Frīgedæg	Sæternesdæg
saxoiera zaharra	Sunnundag	*Mānundag	*Tiuwesdag *Thingesdag	Wōdanesdag	*Thunaresdag	Frīadag	*Sunnunāƀand, *Satarnesdag
Antzinako Aleman Garaia	Sunnûntag	Mânetag	Zîestag	Wuotanestag	Donarestag	Frîjatag	Sunnûnâband, Sambaztag
Aleman ertaina, txikia	Sunnedag	Manedag	Dingesdag	Wodenesdag	Donersdag	Vrīdag	Sunnenavend, Satersdag
alemana	Sonntag	Montag	Dienstag, Ziestag (Alemannic German)	Mittwoch (older Wutenstag)	Donnerstag	Freitag	Sonnabend, Samstag
Yiddish	Zuntik – זונטיק	Montik – מאנטיק	Dinstik – דינסטיק	Mitvokh – מיטוואך	Donershtik – דאנערשטיק	Fraytik – פרײַטיק	Shabbes – שבת
luxemburgera	Sonndeg	Méindeg	Dënschdeg	Mëttwoch	Donneschdeg	Freideg	Samschdeg
eskoziera	Saubath, Sunday	Monanday	Tysday	Wadensday	Fuirsday	Friday	Seturday
nederlandera	zondag	maandag	dinsdag	woensdag	donderdag	vrijdag	zaterdag
afrikaans	Sondag	Maandag	Dinsdag	Woensdag	Donderdag	Vrydag	Saterdag
behe-alemana	Sünndag	Maandag	Dingsdag	Middeweek, Goonsdag (rarely Woonsdag)	Dünnerdag	Freedag	Sünnavend, Saterdag
mendebaldeko frisiera	snein	moandei	tiisdei	woansdei	tongersdei	freed	sneon, saterdei
ekialdeko frisiera	Sundai	Moundai	Täisdai	Middewíek	Tuunsdai	Fräindai	Snäivende, Sneeuwende
Heligoland ipar frisiera	Sendai	Mundai	Taisdai	Meddeweeken	Tünnersdai	Fraidai	Senina
Amrum/FöhrNorth frisiera	söndai	Udalerria	teisdaia	wärnsdei ((Amrum)), weedensdai ((Föhr))	sürsdai ((Amrum)), türsdai ((Föhr))	freidai	söninj-er, saninj-er
Sylt Ipar Frisiera	Sendai	Mondai	Tiisdai	Winjsdai	Türsdai	Friidai	Seninj-en
Wiedingharde North Frisiera	sändäi	mundäi, moondai	däie-e	wjinsdä-a	tördäi-e, türdai-e	fraidä-a	sänjin-e
Ipar frisieraren lokailua	saandi	moundi	täisdi	weensdi	törsdi	fraidi	saneamendua
Karrharde ipar frisiera	sandäi	moundäi	täi(er)sdäi	weene(s)dai, weensdai	tönersdäi	fräidäi	saneamendua
Northern Goesharde ipar Frisiera	saandi ((Ockholm)), sandi ((Langenhorn))	moondi ((Ockholm)), moundi ((Langenhorn))	teesdi ((Ockholm)), täisdi ((Langenhorn))	weensdi ((Ockholm)), winsdi ((Langenhorn))	tünersdi	fraidi	saneamendua
Halligen ipar frisiera	sondiia	möndii	taisdi-a	maaderwick-a	tonersdi	fraidiia	soneenoa
islandiera	sunnudagur	mánudagur	þriðjudagur	miðvikudagur	fimmtudagur	föstudagur	laugardagur
antzinako eskandinaviera	sunnudagr	mánadagr	tysdagr	óðinsdagr	þórsdagr	frjádagr	laugardagr, sunnunótt
faroera	sunnudagur	mánadagur	týsdagur	mikudagur, ónsdagur (Suðuroy)	hósdagur, tórsdagur (Suðuroy)	fríggjadagur	leygardagur
Nynorsk Norvegian	sundag/søndag	måndag	tysdag	onsdag	torsdag	fredag	laurdag
Bokmål Norvegia	søndag	mandag	tirsdag	onsdag	torsdag	fredag	lørdag
daniera	søndag	mandag	tirsdag	onsdag	torsdag	fredag	lørdag
suediera	söndag	måndag	tisdag	onsdag	torsdag	fredag	lördag
elfdaliarra	sunndag	mondag	tisdag	ųosdag	tųosdag	frjådag	lovdag

Germaniar sistematik hartutako egokitzapenak

Eguna:	Sunday Sunna/Sól	Monday Mona/Máni	Tuesday Tiw/Tyr	Wednesday Woden/Odin	Thursday Thunor/Thor	Friday Frige or Freya	Saturday Saturn
Finlandiera	sunnuntai	maanantai	tiistai	keskiviikko	torstai	perjantai	lauantai
Meänkieli	pyhä(päivä), sunnuntai	maanantai	tiistai	keskiviikko	tuorestai	perjantai	lau(v)antai
Kven	pyhä, sunnuntai	maanantai	tiistai	keskiviikko	tuorestai	perjantai	lauvantai
Hegoaldeko Samiera	aejlege	måanta	dæjsta	gaskevåhkoe	duarsta	bearjadahke	laav(v)adahke
Ume Samiera	ájliege	mánnuodahkka	dïjstahkka	gasskavahkkuo	duarastahkka	bierjiedahkka	lávvuodahkka
Pite Samiera	ájlek	mánnodak	dijstak	gasskavahko	duorasdak	bärrjedak	lávvodak
Lule Samiera	sådnåbiejvve, ájllek	mánnodahka	dijstahka	gasskavahkko	duorastahka	bierjjedahka	lávvodahka
ipar Samiera	sotnabeaivi	vuossárga, mánnodat	maŋŋebárga, disdat	gaskavahkku	duorastat	bearjadat	lávvardat, lávvordat
Inariko Samiera	pasepeivi	vuossargâ	majebargâ	koskokko	tuorâstâh, turâstâh	vástuppeivi	lávárdâh, lávurdâh
Skolt Samiera	pâʹsspeiʹvv	vuõssargg	mââibargg	seärad	neljdpeiʹvv	piâtnâc, väʹšnnpeiʹvv, västtpeiʹvv	sueʹvet
Estoniera	pühapäev	esmaspäev	teisipäev	kolmapäev	neljapäev	reede	laupäev
Võro	pühäpäiv	iispäiv	tõõsõpäiv	kolmapäiv	nelläpäiv	riidi	puuľpäiv
Māoriera (transliteration; translation)	Wiki; Rātapu	Mane; Rāhina	Tūrei; Rātū	Wenerei; Rāapa	Tāite; Rāpare	Paraire; Rāmere	Hāterei; Rāhoroi
Volapük	sudel	mudel	tudel	vedel	dödel	fridel	zädel

Indiako tradizioa

Astrologia hinduak vāsara terminoa erabiltzen du astegunen izena eta planeten arteko erlazioa deskribatzeko, eta asteko egunei deitzen zaie āditya-, soma-, maṅgala-, budha-, guru-, śukra-, and śani-vāsara. Venus-en izena śukrá da (Bhṛgu-ren semetzat hartzen da); guru hemen Bhaspati-ren titulua da, eta, beraz, Jupiterren titulua; budha "Merkurio" Soma-ren semetzat hartzen da. Ilargia-rena hain zuzen. Greziako astrologiaren ezagutza K.a. II. mende ingurutik zegoen, baina vāsara-ren erreferentziak geroago azaldu ziren, Gupta aldian (Yājñavalkya Smṛti, III. mendetik V. menderaino), garai berean, gutxi gorabehera, sartu zen sistema hau Erromatar Inperioan .

Asiako hego-ekialdeko hizkuntzak

Asiako hego-ekialdeko tradizioak ere Indiako astegun-izenak erabiltzen ditu. Honela deitzen zaie asteko egunei: āditya-, soma-, maṅgala-, budha-, guru-, śukra-, and śani-vāra. .Venus-en izena śukrá da (Bhṛgu-ren semetzat hartzen da); guru hemen Bhaspati-ren titulua da, eta, beraz, Jupiterren titulua; budha "Merkurio" Soma-ren semetzat hartzen da. Ilargia-rena hain zuzen.

	Sunday the Sun (Aditya, Ravi)	Monday the Moon (Soma, Chandra, Indu)	Tuesday Mars (Mangala, Angaraka)	Wednesday Mercury (Budha)	Thursday Jupiter (Bṛhaspati, Guru)	Friday Venus (Shukra)	Saturday Saturn (Shani)
Burmese	တနင်္ဂနွေ my (ta.nangga.nwe)	တနင်္လာ my (ta.nangla)	အင်္ဂါ my (Angga)	ဗုဒ္ဓဟူး my (Buddhahu) (afternoon=new day) ရာဟု Rahu	ကြာသာပတေး my (Krasapate)	သောကြာ my (Saukra)	စနေ my (Cane)
Mon	တ္ၚဲ အဒိုတ် Txantiloi:IPA-mnw from Sans. āditya	တ္ၚဲ စန် [ŋoa cɔn] from Sans. candra	တ္ၚဲ အၚါ [ŋoa əŋɛ̀a] from Sans. aṅgāra	တ္ၚဲ ဗုဒ္ဓဝါ [ŋoa pùt-həwɛ̀a] from Sans. budhavāra	တ္ၚဲ ဗြဴဗ္တိ [ŋoa pɹɛ̀apətɔeʔ] from Sans. bṛhaspati	တ္ၚဲ သိုက်. [ŋoa sak] from Sans. śukra	တ္ၚဲ သ္ၚိ သဝ် [ŋoa hɔeʔ sɔ] from Sans. śani
Khmer	ថ្ងៃអាទិត្យ Txantiloi:IPA-km	ថ្ងៃចន្ទ [tŋaj can]	ថ្ងៃអង្គារ [tŋaj ʔɑŋkiə]	ថ្ងៃពុធ [tŋaj put]	ថ្ងៃព្រហស្បត្ណិ [tŋaj prɔhoə̯h]	ថ្ងៃសុក្រ [tŋaj sok]	ថ្ងៃសៅរ៍ [tŋaj saʋ]
Lao	ວັນອາທິດ Txantiloi:IPA-lo	ວັນຈັນ [wán càn]	ວັນອັງຄານ [wán ʔàŋkʰáːn]	ວັນພຸດ [wán pʰūt]	ວັນພະຫັດ [wán pʰāhát]	ວັນສຸກ [wán súk]	ວັນເສົາ [wán sǎu]
Cham	Adit	Thôm	Angar	But	jip	Suk	Thanưchăn
Shan	ဝၼ်းဢႃတိတ်ႉ Txantiloi:IPA-shn	ဝၼ်းၸၼ် Txantiloi:IPA-shn	ဝၼ်းဢင်းၵၼ်း Txantiloi:IPA-shn	ဝၼ်းၽုတ်ႉ Txantiloi:IPA-shn	ဝၼ်းၽတ်း Txantiloi:IPA-shn	ဝၼ်းသုၵ်း Txantiloi:IPA-shn	ဝၼ်းသဝ် Txantiloi:IPA-shn
Thai	วันอาทิตย์ Wan Āthit	วันจันทร์ Wan Chan	วันอังคาร Wan Angkhān	วันพุธ Wan Phut	วันพฤหัสบดี Wan Phruehatsabodi	วันศุกร์ Wan Suk	วันเสาร์ Wan Sao
Javanese	ꦫꦢꦶꦠꦾ Raditya	ꦱꦺꦴꦩ Soma	ꦲꦁꦒꦫ Anggara	ꦧꦸꦢ Buda	ꦉꦱ꧀ꦥꦠꦶ Respati	ꦱꦸꦏꦿ Sukra	ꦠꦸꦩ꧀ꦥꦼꦏ꧀ Tumpek
Balinese	ᬋᬤᬶᬢᭂ Redite	ᬲᭀᬫ Soma	ᬳᬂᬕᬭ Anggara	ᬩᬸᬤ Buda	ᬯ᭄ᬭᭂᬲ᭄ᬧᬢᬶ Wrespati	ᬲᬸᬓ᭄ᬭ Sukra	ᬲᬦᬶᬲ᭄ᬘᬭ Saniscara
Sundanese	ᮛᮓᮤᮒᮨ Radite	ᮞᮧᮙ Soma	ᮃᮀᮌᮛ Anggara	ᮘᮥᮓ Buda	ᮛᮨᮞ᮪ᮕᮒᮤ Respati	ᮞᮥᮊᮢ Sukra	ᮒᮥᮙ᮪ᮕᮨᮊ᮪ Tumpek
Toba Batak	Artia	Suma	Anggara	Muda	Boraspati	Singkora	Samisara
Angkola-Mandailing Batak	Arita	Suma	Anggara	Muda	Boraspati	Sikkora	Samisara
Simalungun Batak	Aditia	Suma	Anggara	Mudaha	Boraspati	Sihora	Samisara
Karo Batak	Aditia	Suma	Nggara	Budaha	Beraspati	Cukra	Belah Naik
Pakpak Batak	Antia	Suma	Anggara	Budaha/Muda	Beraspati	Cukerra	Belah Naik

Ekialdeko Asiako tradizioa

Ekialdeko Asiako izenen sistema, asteko egunetan, sistema latindarraren oso antzekoa da, eta "Zazpi Luminariak" (七曜 qī yào) direlakoen arabera antolatzen da, hau da, Eguzkia, Ilargia eta begi hutsez ikusten diren bost planetak.

Dirudienez, txinatarrek sistema helenistikoaren zazpi eguneko astea hartu zuten IV. mendean edo, nahiz eta zergatik ez dagoen guztiz argi.

Sistema planetarioaren transliterazio txinatarra laster eraman zuen Japoniara Kobo Daishi monje japoniarrak. Egunkariek zazpi eguneko sistema erakusten dute Heian aldian Japonian, 1007. urtean edo Japonian. Zazpi eguneko sistema erabiltzen jarraitu zen (helburu astrologikoekin), Meiji garaian mendebaldeko egutegi-oinarria guztiz onartu zen arte. Txinan, 1911tik Txinako Errepublika sortu zenetik, astelehenetik larunbatera, lzenbakiekin izendatzen dira.

Astegun zenbakituak

Hainbat herrialdetako asteko lehen eguna, CLDRren arabera     Monday      Saturday      Sunday

Astelehenetik aurrera zenbakitutako egunak

ISOk astelehena preskribitzen du astearen lehen egun gisa, software-datetarako formatuetarako ISO-8601ekin.

Eslaviarhizkuntzek , hizkuntza baltikoek eta uraldar hizkuntzek (finlandiera eta hein batean estoniera eta Võro izan ezik) sistema zenbakitua hartu zuten, astelehena "lehen eguna" gisa hartuta. Konbentzio hori Europako misiolariek kristautasunera bihurtu zituzten Austronesiako zenbait hizkuntzatan ere aurkitzen da.

Eslaviar hizkuntzetan, izen batzuk zenbakizkoak dira igandetik aurrera: Knparatu errusierazko vtornik (вторник) "astartea" eta vtoroj (второй) "bigarrena", chetverg (четверг) "osteguna" eta chetvjortyj (четвёртый) "laugarrena", pyatnitsa (пятница) "Friday" eta pyatyj (пятый) "bosgarrrena".

Zenbakitzea eta astronomia biak batera

Istro-romaniera euskalkian, lur (astelehena) eta virer (ostirala) latinezko konbentzioari jarraitzen diote, eta utorek (asteartea), sredu (asteazkena) eta cic etrtok (osteguna), berriz, eslava konbentzioari jarraitzen diote.

Eguna	astelehena	asteartea	asteazkena	osteguna	ostirala	larunbata	igandea
Istro-rumaniera, Éejane dialektoa	lur	utorek	sredu	tok etrtok tok zientzia-izaerako	bidezaina	ikurra	dumireka

Hasierako atalean azaldu den bezala euskarazko euskalkietan hainbat sistema misto daude.

Judu-espainieran (Ladino), batez ere espainieraren Erdi Aroko bertsio batean oinarritzen da, eta bost egunetan, astelehenetik ostiralera, hurbiletik jarraitzen dituzte espainieraren izenak. Igandean, izen arabiarra erabiltzen du, zenbakikuntzan oinarritzen dena; izan ere, juduen hizkuntza batentzat ez zen posible "Jaunaren egun-ean" oinarritutako izen bat egokitzea iganderako. Gaztelaniaz bezala, larunbataren izena Sabbath-ean oinarritzen da. Hala ere, judu hizkuntza gisa —eta larunbata komunitate juduaren benetako atseden-eguna izanik—, Ladinoak hebraierazko Shabat egokitu zuen zuzenean.

Eguna	igandea	astelehena	asteartea	asteazkena	osteguna	ostirala	larunbata
Judu-espainiera (Ladino)	Alhadh	Lunes	Martes	Miércoles	Juğeves	Viernes	Shabat

Bishnupriya Manipuri eta Manipurera hizkuntzen astegunak Sanamahi sormenaren mitotik sortzen dira.

	Igandea	Asteleheneko igoera	Lurraren sorrera	Eraikitako etxeak	Rode zaldiak	Odol-uholdea	Hitzak garbitu ziren
Manipuri bishnupriya	Lamboishing-a	Ninthoapa	Leipakpa	Imsha	Shakolsherra	Cómo	Eskerrik asko
Manipurera	Nongmaiching/Langmaiching	Ningthoukaba	Leibakpokpa	Yumsakeisa	Sagonsen	Eerai	Thangcha

Ikus, gainera

• Bahá'í egutegia (Lanegunak atala)
• Aste

Irakurketa gehigarria

• Brown, Cecil H.. (1989). «Naming the days of the week: A cross-language study of lexical acculturation» Current Anthropology 30 (4): 536–550.  doi:10.1086/203782..
• Falk, Michael. (2004). «Astronomical Names for the Days of the Week» Royal Astronomical Society of Canada 93: 122–133.  doi:10.1016/j.newast.2003.07.002. Bibcode: 1999JRASC..93..122F..
• Neugebauer, Otto (1979). Astronomía etíope e informática, Österreichische Akademie der Wissenschaften, philosophisch-historische klasse, sitzungsberichte, 347 (Viena)

Kanpo estekak

• Datuak: Q41825
• Multimedia: Days of the week / Q41825