Atari:Ondarea/Euskal Herriko historia 100 objektutan

Denbora-lerroa

Euskal Herriko historia 100 objektutan

Historiaurrea

-90.000 – Aranbaltzako lurra zulatzeko makila

-60.000 – Lezetxikiko aurpegibikoa

-33.000 – Isturitzeko txirula

-14.000 – Santimamiñeko arrankazia

-12.500 – Lumentzako grabatua

K.a. 10. milurtekoa – El Polvoringo jostorratza

K.a. 3300 – San Joan Ante Portam Latinameko gezidun burezurra

Kalkolitikoa – Kanpai formako ontzia Ciempozuelos motako dekorazioduna

K.a. 1500-3500 – Soalarko iruinarria

Brontze ARoa – Henaioko gazta iragazgailua

K.a. VII. mendea – Axtrokiko ontziak

Burdin Aroa – Mikeldiko idoloa

Burdin Aroa – Zaldunaren estela

K.a. I. mendea – Arrolako Oppidumeko taula erretikulatua

Antzinaroa

K.a. I. mendea – Irulegiko Eskua

K.a. I. mendea – Barskunes

I. mendea – Errekaleorreko miliarria

II. mendea – Bakoren garaipena (mosaikoa)

II. mendea – Lergako hilarria

III. mendea – Higerko brontzeak

III. mendea – Hazparneko aldarea

Erdi Aroa

V.-VI. mendea – Los Gorosko krisketa

778 (1320) – Karlomagnoren xakea

IX. mendea – Argiñetako Aczenari

X. mendea – Zarauzko nekropolia

1004 – Leireko kutxatila

1090-1164 – Lizarrako forua

1197-1300 – Iruñeko Bibliak

1212 – Mendabiako Nafarroako kateak

1270-1280 – Gasteizko Andre Maria

1351 – Baionako monetak

XV. mendea – Iruñeko Lignum crucisa

XV. mendea – Ganboatarren armarria

1470 – Bereterretxeren estela

XVI. mendea – Laia

Zehaztugabea – Musugitarra

Zehaztugabea – Teila

Zehaztugabea – Kaikua

Aro Modernoa

1521 – Amaiurko gazteluko atea

Zehaztugabea – Mailu hidraulikoa

1524 – Getariako manillak

1545 – Linguae Vasconum Primitiae

1552 – Frantzisko Xabierren beso ustelgabea

1560ko hamarkada – San Joan baleontzia

<1620 – Aralarko San Migelen irudia

XVI. mendea – Oñatiko San Migelen erretaula

XVI. mendea – Mengala

XVI. mendea – Sorgin ehiza Euskal Herrian

XVII. mendea – Martiodako erlikiak

XVII. mendea – Ezkio-Itsasoko talo-burdina

1728 – Caracasko Konpainiaren akzioa

XVIII. mendea – Txokolatea egiteko moldeak

XVIII. mendea – Bilboko Kontsulatuaren Armairu Artxibategia

Zehaztugabea – Zamaltzaina

Zehaztugabea – Trabukete

1783 – Wolframioa

Aro Garaikidea

1873 – Santa Kruz apaizaren bandera

1888 – Damaskinatutako markoa

XIX. mendea – Paxa

1914 – Jean Etchebarneren gerrako kaskoa

1918 – Euzkadi egunkariaren errotatiba

1937 – Botilen hilerria

1970ko hamarkada – Crosseta

Gida bisuala

Historiaurrea

Aranbaltzako lurra zulatzeko makila

🕑 -90.000 urte

📍 Bizkaiko Arkeologi Museoa
🌍 Aranbaltza

Neandertalen egurrezko tresna.

Lezetxikiko aurpegibikoa

🕑 -60.000 urte

📍 Gordailua
🌍 Lezetxiki

Neandertalen egurrezko tresna.

Izturitzeko txirula

🕑 -33.000 urte

📍 Arkeologia Museo Nazionala (Frantzia)
🌍 Izturitze eta Otsozelaiko harpeak

Paleolitoko musika-tresna, munduan ezagutzen den zaharrenetako bat.

Santimamiñeko arrankazia

🕑 -14.000 urte

📍 Bizkaiko Arkeologi Museoa
🌍 Santimamiñe

Arrantzarako Goi Paleolitoko tresna

Lumentzako grabatua

🕑 -12.500 urte

📍 Bizkaiko Arkeologi Museoa
🌍 Lumentza

Labar artea egiteko okrea, eta grabatua.

El Polvoríngo jostorratza

🕑 -10.000 urte

Jantzigintza eta oihalgintza Paleolitoan.

San Joan Ante Portam Latinameko gezidun burezurra

🕑 K.a. 3300

📍 Arabako Arkeologia Museoa
🌍 Guardia

Neolitoko lehenengo gerra biziraun zuen gizon baten burezurra.

Sorginen Txabolako kanpai formako ontzia

🕑 Kalkolitoa

📍 Arabako Arkeologia Museoa

Kanpai-formako ontzien kultura eta trikuharriak

Soalarko iruinarria

🕑 K.a. 1500-3500

📍 Nafarroako Museoa

Monumentu megalitiko antropomorfoa.

Henaioko zumitza

🕑 Brontze Aroa

📍 Arabako Arkeologia Museoa
🌍 Henaio

Abeltzaintzaren iritsiera, eta horrekin batera gaztarena.

Axtrokiko ontziak

🕑 K.a. XI. mendea

📍 Espainiako Arkeologia Museo Nazionala

Brontze Aro Amaierako urrezko bi ontzi.

Mikeldiko idoloa

🕑 Burdin Aroa

📍 Bilboko Euskal Museoa

Betoiei lotutako eskultura misteriotsua

Intxurreko igitaia

🕑 K.a. V.-I. mendea

📍 Gordailua
🌍 Intxurreko herri harresitua

Nekazaritza Burdin Aroko kastro batean.

Zaldunaren estela

🕑 Burdin Aroa

📍 Arabako Arkeologia Museoa

Zaldiaren iritsiera eta Burdin Aroa

Antzinaroa

Irulegiko eskua

🕑 K.a. I. mendea

📍 Nafarroako Museoa

Baskoierazko idazkun zaharrena duen pieza.

Barskunes

🕑 K.a. I. mendea

📍 Nafarroako Museoa

Bengoda izeneko baskoien hiriko txanpona.

Errekaleorreko miliarria

🕑 I. mendea

📍 Arabako Arkeologia Museoa

Erromatar bideen sorrera

Bakoren garaipena

🕑 II. mendea

📍 Nafarroako Museoa

Baskoien eremuko villa bateko mosaikoa.

Lergako hilarria

🕑 II. mendea

📍 Nafarroako Museoa

Aitzineuskaraz idatzitako Ummesahar hitza.

Higerko brontzeak

🕑 II. mendearen amaiera

📍 Oiasso Erromatar Museoa

Erromatarrak kostaldean eta kostaldeko bidea.

Hazparneko aldarea

🕑 III. mendea

📍 Hazparneko eliza

Novenpopulaniaren sorrera iragartzen duen aldarea.

Erdi Aroa

Los Gorosko krisketa

🕑 VI.-VII. mendea

📍 Arabako Arkeologi Museoa
🌍 Otogoien

Baskonia, urte ilunetan.

Argiñetako Aczenari

🕑 IX. mendea

📍 Bizkaiko Arkeologi Museoa
🌍 Argiñetako nekropolia

Bizkaiko lehen kristautasuneko hilobiak.

Karlomagnoren xakea

🕑 XIV. mendearen aurretik

📍 Orreagako Kolegiata

Orreagako guduko erlikia faltsua.

Leireko kutxatila

🕑 1004

📍 Nafarroako Museoa

Arte islamikoaren adibide bikaina.

Zarauzko nekropolia

🕑 X. mendea

📍 Andre Mariaren Zeruratzearen parrokia (Zarautz)

Menditik berriro kostara jaitsiera.

Lizarrako forua

🕑 1090-1164

📍 Lizarrako udaletxea

Euskal Herriko hainbat foru sortzeko oinarria.

Iruñeko Bibliak

🕑 XII. mendea

📍 Amienseko liburutegia

Iruñean sortu eta ilustratutako Bibliak.

Mendabiako Nafarroako kateak

🕑 1212 (?)

📍 Legardako baseliza

Nafarroako armarria osatzen duen elementua.

Gasteizko Esklabotasunaren Ama Birjina

🕑 1270-1280

📍 Santa Maria katedrala (Gasteiz)

Andra Mariaren gurtza eta Esklabotzaren Ama Birjina.

Baionako monetak

🕑 1351tik aurrera

📍 Baionako Euskal Museoa

Lapurdi Ingalaterraren esku egon zenetik jaulkitakoa.

Iruñeko Lignum crucisa

🕑 XV. mendea

📍 Iruñeko katedrala

Nafarroako Erresuma eta bere diplomazia.

Ganboatarren armarria

🕑 XV. mendea

📍 San Telmo Museoa

Banderizoetako familia boteretsu baten ikurra.

Bereterretxeren estela

🕑 1470

📍 Etxebarre

XV. mendeko familien arteko gatazka ezaguna.

Musugitarra

🕑 Zehaztugabea

📍 Soinuenea

Antzinako musika tresna, Durangaldean heresia batekin lotua

Laia

🕑 Erdi Aroaren amaiera

📍 San Telmo Museoa

Baserrien hasieran sortutako tresna

Teila

🕑 Zehaztugabea

📍 Albaola Itsas Kultur Faktoria

Etxeetako estalpearen ikur, eta euskaldunena arkeologian.

Kaikua

🕑 Ezezaguna

📍 Gordailua

Abeltzaintzari lotutako esnearentzako ontzi berezia

Aro Modernoa

Amaiurko gazteluko atea

🕑 1521

📍 Jauregizarrea, Arraioz

Nafarroako Erresumaren konkista.

Mailu hidraulikoa

🕑 Zehaztugabea

📍 Mirandaola

Burdinolen hedapena Euskal Herrian.

Getariako manillak

🕑 1524

📍 Gordailua

Esklaboen komertzioa.

Linguae vasconum primitiae

🕑 1545

📍 Frantziako Liburutegi Nazionala

Euskaraz idatzitako lehenengo liburua.

Oñatiko San Migelen erretaula

🕑 XVI. mendea

📍 Oñatiko Unibertsitatea

Euskal Herriko urrezko aroan egindako maisulana.

Frantzisko Xabierren beso ustelgabea

🕑 1552

📍 Gesù eliza

Euskaldunak munduan I: ebanjelistak

Mengala

🕑 XVI. mendea

📍 San Telmo Museoa

Erdi Aroaren amaierako eta Aro Modernoaren hasierako euskal emakumeen buruko berezia

Sorgin ehiza Euskal Herrian

🕑 XVI. mendea

📍 ?

Sorgin-ehizarekin lotutako objektu bat

Aralarko San Migelen irudia

🕑 <1620

📍 Done Mikel Aralarkoaren santutegia

Euskal Herriaren zaindaria.

San Joan baleontzia

🕑 1560ko hamarkada

📍 Albaola Itsas Kultur Faktoria

Kanadan hondoratu eta Gizateriaren Ondare den baleontzia.

Martiodako erlikiak

🕑 XVII. mendea

📍 Arabako Arte Ederren Museoa

Hurtado de Mendozatarrek Flandriatik ekarritako erlikiak.

Ezkio-Itsasoko talo-burdina

🕑 Zehaztugabea

📍 San Telmo Museoa

Artoaren iritsiera eta iraultza Euskal Herrian.

Txokolatea egiteko moldeak

🕑 XVIII. mendea

📍 Baionako Euskal Museoa

Baiona, txokolate merkatuaren erdigune.

Caracasko Konpainiaren akzioa

🕑 1728

📍 Itsas Museoa

Euskaldunak munduan II: merkatariak.

Zamaltzaina

🕑 Zehaztugabea

📍 San Telmo Museoa

Maskaradak eta ihauteriak.

Bilboko Kontsulatuaren Armairu Artxibategia

🕑 1761

📍 Itsasmuseum

Bilbo, merkataritzara irekitako hiria.

Trabuketea

🕑 Zehaztugabea

📍 Añanako Gatz Harana

Gatza eta gatzagak ustiatzeko tresna.

Wolframioa

🕑 1783

📍 Laboratorium Bergara

Euskal ilustrazioa.

Aro Garaikidea

Almadia

🕑 Zehaztugabea

📍 Almadiaren Museoa

Nafarroako basogintzaren asmakuntza.

Sarako deportazioen plaka

🕑 1794

📍 Sara

Frantziako Iraultzaren ondorioak Lapurdin.

Pegarra

🕑 Zehaztugabea

📍 Euskal Zeramikagintza Museoa

Emakumeen sozializazioa, ura eta leku komunak.

Araba Jeneralaren kapela

🕑 1808

📍 Arma Museoa

Napoleondar gerrak.

Simon Bolivarren idazmahai eramangarria

🕑 1830

📍 Casa Museo Simón Bolivar

Euskaldunak munduan III: politikariak.

Txapel gorria

🕑 1833

📍 San Telmo Museoa

Karlismoaren ikur nagusia.

Egurrezko bagoneta baskulagarria

🕑 XIX. mendea

📍 Meatzaritza Museoa

Bizkaiko meatzeak ustiatzeko tresna.

Santa Kruz apaizaren bandera

🕑 1783

📍 Karlismoaren Museoa

Bigarren Karlistaldiko gerrillari baten ikurra.

Fournierren 1878ko karta sorta

🕑 1878

📍 Fournier Museoa

Arabako industrializazioaren objektu mitikoa.

Damaskinatutako markoa

🕑 1888

📍 Eibarko Armagintza Museoa

Eibarren garatutako damaskinatu teknikaren adibide.

Eskusoinu txikia

🕑 1890

📍 Soinuenea

Italiatik trenarekin batera etorritako instrumentu tradizionala

Aurrera 104 lurrunezko tren-makina

🕑 1898

📍 Burdinbidearen Museoa

Oraindik martxan dagoen lokomotor zaharra

Paxa

🕑 XIX. mendea

📍 Nafarroako Museo Etnografikoa

Umeak bataiatu aurreko talismana.

Cánovas del Castillo hiltzeko erabilitako pistola

🕑 1897

📍 Arma Museoa

Cánovasen hilketa eta errestaurazioko politika .

Makina erreminta I

🕑 XIX. mendea

📍 Makina Erramintaren Museoa

Euskal industrializazioaren adibidea.

24 orduko erlojua

🕑 1901

📍 Burdinbidearen Museoa

Denboraren neurketa Euskal Herrian.

Karburozko lanpara

🕑 1900-1950

📍 Meatzaritza Museoa

Iluntasuna hausteko tresna, meatze zein baserrietan.

Jean Borotraren altzaria

🕑 XX. mendea

📍 Baionako Euskal Museoa

Belle Epoqueko altzari ikusgarria.

Pasionariaren liburutegia

🕑 XX. mendea

📍 Meatzaritza Museoa

Euskal Herriko langile mugimendua.

Mort pour la Patrie eskultura

🕑 1920

📍 ?

Lehen Mundu Gerran hildako euskaldunen omenez.

Jean Etchebarneren gerrako kaskoa

🕑 1914

📍 Nafarroako Museo Etnografikoa

Muga pasa zuen desertore baten kaskoa.

Zesta-punta

🕑 XX. mendea

📍 San Telmo Museoa

Euskal pilota, jai-alai, erraketistak...

SIGMA josteko makina

🕑 XX. mendea

📍 Makina Erramintaren Museoa

Makina erramintaren moldaketa, etxeko lanetarako.

Euzkadiren errotatiba

🕑 1913

📍 Euskadiko Industria Ondare Higigarriaren zentroa

XX. mendeko gatazkak laburbiltzen dituen industria-ondarea.

Xabiertxo liburua

🕑 1925

📍 San Telmo Museoa

Euskara ikasteko lehen baliabidea.

Espainiako Bigarren Errepublikako bandera oroigarria

🕑 1932

📍 San Telmo Museoa

Espainiako Bigarren Errepublikaren aldarrikapenaren lekuko.

Agirre Lehendakariaren idazmakina

🕑 1936

📍 Gernikako Bakearen Museoa/Abertzaletasunaren Museoa

Lehen Eusko Jaurlaritzaren argitalpen tresna.

Gernikako bonbardaketako txanpon urtuak

🕑 1937

📍 Gernikako Bakearen Museoa

Gernikako bonbardaketaren lekuko.

Botilen hilerria

🕑 1937

📍 San Kristobal gotorlekua

Preso antifrankisten hobi komuna.

Comète sarearen ibilbidea

🕑 1941-1945

📍 Gipuzkoa-Lapurdi

Mugalariak Bigarren Mundu Gerran oroitzeko bidea.

Sardina-otzara

🕑 XX. mendea

📍 Bilboko Euskal Museoa

Santurtzitik Bilbora, sardinak saltzen.

Lertxun-marra

🕑 XX. mendea

📍 Bilboko Euskal Museoa

Euskaldunak munduan IV: artzainak eta langileak.

Crosseta

🕑 1970ko hamarkada

📍 Eibarko Armagintza Museoa

Dibertsifikazio industriala zein euskal txirrindularitza zaletasunaren adibidea.

FAGOR mini PLV 127 baporezko lisaburdina

🕑 XX. mendea

📍 Lenbur

Euskal kooperatiba batean sortutako etxe-tresna

Mikel Laboaren gitarra

🕑 Aro Garaikidea

📍 San Telmo Museoa

Euskal kantagintza berria.

Carrero Blancoren automobila

🕑 1973

📍 Espainiako Lurreko Armadaren Automobil Museoa

Ogro operazioa.

Derbiko ikurrina

🕑 1976

📍 Realaren denda, Donostia

Trantsizioa

Korrikaren lekukoa

🕑 1980

📍 San Telmo Museoa Museoa

Euskalgintzaren bulkada berria.

Athleticen gabarra

🕑 XX. mendea

📍 Itsas Museum

Futbola eta industrializazioa.

Agruminsa itxiera kartela

🕑 1993

📍 Meatzaritzaren Museoa

Desindustrializazioa

Xingola urdina

🕑 1993

📍 Memoriaren Museoa

Euskal gatazka eta biktimak.

Euskal Presoak Euskal Herrira logoa

🕑 c. 1990

Euskal gatazka eta presoak.

Xuxen CDa

🕑 2001

Euskara eta teknologia.

Gernikako Arbolaren kimuak

🕑 XXI. mendea

Euskaldunak gaur egun (munduan eta EHn).