Atenasko Timon
| Atenasko Timon | |
|---|---|
 | |
| Jatorria | |
| Egilea(k) | William Shakespeare |
| Sorrera-urtea | 1606 |
| Argitaratze-data | 1623 |
| Izenburua | Timon of Athens |
| Ezaugarriak | |
| Genero artistikoa | tragedia |
| Hizkuntza | ingelesa |
| Egile-eskubideak | jabetza publiko eta jabetza publiko |
  | |
Atenasko Timon edo Atenasko Timonen bizitza (ingelesez: Timon of Athens) William Shakespearek idatzitako antzezlana da, 1607 edo 1608 inguruan. Egiturari dagokionez, ohikoa ez den obra da, hainbat hutsune edo zehaztugabetasun ditu eta, horregatik, askotan obra amaitu gabe edo esperimental multiautoral gisa hartzen da. Tragedia gisa sailkatu ohi da, baina zenbait akademikok komedia problematikoen artean kokatu dute, nahiz eta protagonistaren heriotza gertatu. Iturri nagusien artean Plutarkoren Alcibiadesen bizitza eta Lucianoren Timon, mizantropoa daude. Posible da Shakespearek Plutarkoren, Lucianoren eta Diogenes Laercioren lehen iturrietatik baino gehiago, Pedro Mejíaren Silva de varia lección (Sevilla, 1540) laneko XX. kapituluan ageri den Atenasko filosofo mizantropoaren deskribapenean inspiratzea; lan hori William Painterrek Palace of Pleasure-n jaso zuen.
Ez dago ebidentziarik antzezlana Shakespeare bizi zela antzeztu ote zen frogatzen duenik; hala ere, gauza bera gertatzen da Antonio eta Kleopatra edo Koriolano bezalako antzezlan ospetsuekin.
Egiletza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XIX. mendeatik aurrera, hainbat ikertzailek proposatu dute Timon bi idazlek osatutako lana izan daitekeela, testuaren izaera desberdinak ikusita. Thomas Middleton da gehien aipatu den izena; lehen aldiz 1920an proposatu zen haren parte-hartzea. Bestalde, John Mackinnon Robertsonek 1917ko azterketa batean George Chapman egilea izan zitekeela defendatu zuen. Hala ere, hipotesi horiek baztertu egin dituzte beste kritikari batzuek, hala nola Bertolt Brechtek, Frank Harrisek eta Rolf Soellnerrek. Azken honek uste du obra esperimentu moduan sortu zela eta Jakobeo garaiko antzerkiaren ohiko arauetatik aldendu zela, kortearen inguruan publiko txikiago bati aurkezteko.
Azken hiru hamarkadetan egindako azterketa linguistikoek aurreko hipotesiak indartu dituzte: testuak Middletonekin lotutako hitz, esaldi eta puntuazio ezaugarri ugari ditu, Shakespearek erabiltzen ez zituenak. Ezaugarri hauek zenbait eszenatan pilatzen dira, eta horrek iradokitzen du Timon ez zela Shakespearek bakarrik idatzi, baizik eta Middletonekin lankidetzan. Oxfordeko edizioaren editore John Jowettek frogak aztertu eta honela adierazi du: "Atenasko Timon oso interesgarria da, bi antzerkigile oso desberdinen arteko elkarrizketa bat islatzen duelako".
Era berean, Shakespearek berak Poeta pertsonaia antzeztu ote zuen ere espekulatu da.
Pertsonaiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Timon: Atenasko zaldun aberats bat, ondoren erabat pobretua. Kritikarien arabera, soldadu erretiratu bat izan zitekeen, edo bestela, jatorriz familia aberats bateko kidea.
- Alcibiades: Atenasko kapitain militarra eta Timonen lagun ona. Askotan Phrynia eta Timandra prostitutekin agertzen da.
- Apemantus: filosofo zinikoa, Timonengan eragin handia duena baina bera gogor kritikatzen duena.
- Flavio: Timonen administratzailea, haren finantzak kudeatzen dituena eta benetan arduratzen dena.
- Lucilius: Timonen zerbitzaria, maila sozial altuagoko emakume batez maiteminduta dagoena.
- Ventidius: Timonen "lagunetako" bat, zorra dela eta kartzelan dagoena.
- Lucullus, Lucius eta Sempronius: Timonen "lagun" aberatsak, baina benetan interesdunak eta traidoreak.
- Poeta eta Pintorea: Timonen inguruko bi artista mediokre, haren babes ekonomikoa bilatzen dutenak.
- Atenasko senatariak: gehienak izenik gabe agertzen dira eta Timonen gainbeheran laguntzarik eskaintzen ez diotenak dira.
- Beste hainbat pertsonaia: Timonen eta senatari aberatsen zerbitzariak, merkataritza-jendea, lapurrak, soldaduak eta antzezlanaren gorte giroko figurak.
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Jowett, John. Timon of Athens, Oxford University Press, 2004.
- Robertson, John Mackinnon. Shakespeare and Chapman, 1917.
- Harris, Frank. On "Timon of Athens" as Solely the Work of Shakespeare.
- Soellner, Rolf. Timon of Athens: Shakespeare's Pessimistic Tragedy, Ohio State University Press, 1979.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q284641
Multimedia: Timon of Athens / Q284641