Azido azetilsaliziliko

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Azido azetilsaliziliko
Aspirin-skeletal.svg
(IUPAC) izena
azido 2-(azetoxi)benzoikoa
Datu klinikoak
Izen komertzialak	Aspirina
AHFS/Drugs.com	Monografia
MedlinePlus	a682878
Haurdunaldiko kategoria	AU: C AEB: C 3. hiruhilekoan US D kategorikoa da.
Legezko egoera	AU: Farmazietan (S2) UK: GSL US: Salmenta askeko sendagaia
Bideak	Gehienetan ahotik, baita uzkitik ere, lisina azetilsalizilatoa zainetik edo muskulutik
Datu farmakozinetikoak
Bioerabil- garritasuna	% 80–100
Proteina lotura	% 80–90
Metabolismoa	Hepatikoa, (CYP2C19 eta beharbada CYP3A), pixka bat salizilatora hidrolizatzen da digestio aparatuaren paretan.
Batez besteko bizitza	Dosiaren araberakoa; 2–3 ordu dosi txikietan, 15–30 ordu dosi handietan.
Iraizpena	Gernua (% 80–100), izerdia, listua, gorozkiak
Identifikatzaileak
CAS zenbakia	50-78-2 Y
ATC kodea	A01AD05 B01AC06, N02BA01
PubChem	CID 2244
DrugBank	DB00945
ChemSpider	2157
UNII	R16CO5Y76E
KEGG	D00109
ChEBI	15365
ChEMBL	CHEMBL25
Sinonimoak	azido 2-azetoxibenzoikoa azetilsalizilatoa azido O-azetilsalizilikoa
PDB estekatzaile IDa	AIN (PDBe, RCSB PDB)
Datu kimikoak
Formula	C₉H₈O₄
Masa mol.	180,157 g/mol
SMILES O=C(Oc1ccccc1C(=O)O)C
InChI InChI=1S/C9H8O4/c1-6(10)13-8-5-3-2-4-7(8)9(11)12/h2-5H,1H3,(H,11,12) Key:BSYNRYMUTXBXSQ-UHFFFAOYSA-N
Datu fisikoak
Dentsitatea	1,40 g/cm³
Urtze puntua	136 °C (277 °F)
Irakite puntua	140 °C (284 °F) (deskonposatu egiten da)
Disolbagarritasuna uretan	3 mg/mL (20 °C)

Azido azetilsalizilikoa (aspirina izen komertzialagatik ezagunagoa) munduko sendagai analgesikorik erabilien eta zaharrenetakoa da. Mina, sukarra edo hantura tratatzeko erabiltzen da. Bere formula kimikoa ${\ce {C9H8O4}}$ da. Kawasaki gaixotasuna, perikarditisa eta sukar erreumatikoaren aurka erabiltzen da. Bihotzeko baten ostean ematen bada, heriotza arriskua gutxitzen du. Aspirina erabiltzen da ere bihotzekoak errepikatzeko arriskua gutxitzeko, istripu zerebrobaskularren aurka eta odol koaguloen aurka. Minbizi mota batzuen agerpen arriskua gutxitzeko eraginkorra da, bereziki kolon eta ondesteko minbizian. Mina eta sukarraren aurkako efektuak hartu eta 30 minutura nabaritu ohi dira. Historian lehendabiziko antiinflamatorio ez esteroideoa izan zen, eta antzeko beste sendagai batzuek bezala plaketen funtzionamendu normala hausten du.

Kontrako efektu ohiko bat urdaileko mina da. Ultzera peptikoa eta beste ultzera batzuk sor ditzake, eta asma okertzen du. Odolgaltze arriskua garrantzitsuagoa da pertsona zaharragoengan, alkohola kontsumitzen dutenengan, familia bereko beste sendagai batzuk hartzen dutenengan edo antikoagulatzaileak hartzen dituztenengan. Aspirina ez da gomendatzen haurdunaldian. Reyeren sindromea ekiditeko infekzioak dituzten umeek hartzea ez da gomendatzen. Dosi altuek tinnitusa sor dezake belarrian.

Historia

Aspirinaren iragarki zaharra.

Sahatsa aberatsa da azido salizilikoan, eta aspalditik erabili izan da eriak tratatzeko. Hipocratesen testuetan ageri da lehenbizikoz sahatsaren hosto eta azala erabiliz eginiko sendagaia. Egiptiarrek, sumertarrek eta txinarrek lehenagotik ere erabiltzen zutela uste da.

Azido salizilikotik abiatuz, Charles Frederic Gerhardt kimikari frantziarrak 1853an azido azetilsalizilikoa prestatu zuen lehen aldiz, eta Bayer enpresa alemaniarrak sendagaiaren patentea bereganatu ondoren 1899an "aspirina" izena hartu zuen.

Indikazioak

Mina, sukarra eta hantura sendatzeko erabiltzen da orokorrean, tratamendu sintomatiko moduan.

Albo-ondorioak

Albo-ondorio ohikoen artean tripako min, gastritis eta urdaileko ultzera ditugu.

Kontraindikazioak

Asma gaixotasuna aspirina ez hartzeko kontraindikazio nagusietakoa da. Ume txikiei ere aspirina ez zaie eman behar, sindrome larria ager daitekeelako (Reye sindromea).

Ikus, gainera

• Azido
• Medikuntzaren historiaren kronologia

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Azido azetilsaliziliko