Azido seleniko

Azido seleniko
Formula kimikoa	H2O4Se
SMILES kanonikoa	[Se(=O)(=O)O&zoom=2.0&annotate=none 2D eredua]
MolView	[Se(=O)(=O)O 3D eredua]
Konposizioa	hidrogeno, oxigeno eta selenio
Masa molekularra	145,91183 Da
Erabilera
Rola	Antioxidatzaile, trace metal (en) eta primary metabolite (en)
Arriskuak
NFPA 704	0 3 2
Identifikatzaileak
InChlKey	QYHFIVBSNOWOCQ-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	7783-08-6
ChemSpider	1058
PubChem	1089
Gmelin	18170
ChEMBL	CHEMBL2097002
RTECS zenbakia	VS6575000
ZVG	500098
DSSTox zenbakia	VS6575000
EC zenbakia	231-979-4
ECHA	100.029.072
MeSH	D064586
Human Metabolome Database	HMDB0062761
UNII	HV0Y51NC4J
KEGG	C05697

Azido selenikoa (H2SeO4) oxoazido motako konposatu inorganikoa da. Bere egitura hobeto irudikatzen duen adierazpena hurrena da: (HO)₂SeO₂. Kolorerik gabeko konposatua da. Azidoak berak erabilera gutxi ditu, baina bere eratorri den sodio selenatoa beiraren eta animalen pentsuaren ekoizpenean erabiltzen da.^[1]

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Balentzia Geruzako Elektroi Pareen Aldarapenaren Teoriaren (BGEPAT) arabera, azido selenikozko molekulen atomo zentrala selenioa da eta geometria tetraedrikoa hartzen du molekulak, Se-O loturak 161 pm-ko luzera duelarik.^[1] Bestalde, azido sendoa da eta oso disolbagarria uretan. Gainera, azido selenikoa azido sulfurikoa baino oxidatzaile indartsuagoa da.^[2]

Berrehun gradu zentigradutik gorako tenperaturan deskonposatu egiten da, oxigeno molekularra eta azido seleniosoa emanez:^[2]

${\ce {2 H2SeO4 -> 2 H2SeO3 + O2}}$

Azido selenikoak bariozko gatzekin erreakzionatzen du, bario selenato hauspeakina emateko. Orokorrean selenato gatzak sulfato gatzen antzekoak dira, baina azken hauek baino disolbagarriagoak dira.^[3]

Tenperatura eta kontzentrazio altuetan azido selenikoak urrearekin erreakzionatzen du, hala, kolore hori-gorrixkako urre (III) selenatoa ematen du:^[4]

${\ce {2 Au + 6 H2SeO4 -> Au2(SeO4)3 + 3 H2SeO3 + 3 H2O}}$

Prestaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Selenioaren konposatuak oxidazio-egoera baxuetan oxidatuz prestatzen da azido selenikoa. Metodo ezagun bat selenio dioxidoa hidrogeno peroxidoarekin oxidatzea da:

${\ce {SeO2 + H2O2 -> H2SeO4}}$

Azido sulfurikoa sufre trioxidoa hidratatuz ekoitzi ohi da, alabaina, selenio trioxidoaren hidratazioarekin azido selenikoa lortzen saiatzea ez da bide praktikoa.^[3] Azido selenikoa lortzeko azido selenosoa halogenoekin (adibidez, kloroa edo bromoa) edo potasio permanganatoarekin oxidatzea bide eraginkorra izan daiteke ostera.^[2] Baina oxidazioa halogenoekin egiteak albo-produktuak ematen ditu, hala nola, azido klorhidrikoa eta azido bromhidrikoa, hurrenez hurren. Albo-produktu horiek disoluziotik kanporatu beharko dira, bestela azido selenikoa azido selenoso bihur dezaketelako berriz ere.^[5]

Azido selenikoa prestatzeko beste modu bat selenio elementua ur esekian oxidatzea da, kloroa baliatuz:^[2]

${\ce {Se + 4 H2O + 3 Cl2 -> H2SeO4 + 6 HCl}}$

Erabilerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azido selenikoa oxidatzaile berezi edo espezializatu bezala erabiltzen da.

Osasunean duen eragina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azido selenikoa azido sulfurikoaren familiakoa denez, osasunean kalte larriak eragin ditzake. Azido oso korrosiboa eta toxikotasun handikoa da. Gainera, narritagarria ere bada eta osasun-kalte itzulgaitzak sor ditzake. Ingurumenean askatuz gero, kutsatzaile arriskutsua da.^[6]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b (Ingelesez) Langner, Bernd E.. (2000-06-15). Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA ed. «Selenium and Selenium Compounds» Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA): a23_525. doi:10.1002/14356007.a23_525.. ISBN 978-3-527-30673-2. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ ^a ^b ^c ^d De, Anil K. (Anil Kumar), 1927-. A textbook of inorganic chemistry. (Ninth edition, thoroughly recast and enlarged. argitaraldia) ISBN 978-81-224-1384-7. PMC 984693987. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ ^a ^b Yost, Don M.. (2007). Systematic inorganic chemistry. [Merz Press] ISBN 1-4067-7302-6. PMC 315968524. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ Lenher, Victor. (1902-04-01). Action of Selenic Acid on Gold. 1. doi:10.1021/ja02018a005. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ (Ingelesez) Lenher, Victor; Kao, C. H.. (1925-06). «THE PREPARATION OF SELENIC ACID AND OF CERTAIN SELENATES» Journal of the American Chemical Society 47 (6): 1521–1522. doi:10.1021/ja01683a005. ISSN 0002-7863. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).
↑ (Ingelesez) PubChem. «Selenic acid» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q413349
Multimedia: Selenic acid / Q413349

[:0-1] (Ingelesez) Langner, Bernd E.. (2000-06-15). Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA ed. «Selenium and Selenium Compounds» Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA): a23_525. doi:10.1002/14356007.a23_525.. ISBN 978-3-527-30673-2. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[:1-2] De, Anil K. (Anil Kumar), 1927-. A textbook of inorganic chemistry. (Ninth edition, thoroughly recast and enlarged. argitaraldia) ISBN 978-81-224-1384-7. PMC 984693987. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[:2-3] Yost, Don M.. (2007). Systematic inorganic chemistry. [Merz Press] ISBN 1-4067-7302-6. PMC 315968524. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[4] Lenher, Victor. (1902-04-01). Action of Selenic Acid on Gold. 1. doi:10.1021/ja02018a005. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[5] (Ingelesez) Lenher, Victor; Kao, C. H.. (1925-06). «THE PREPARATION OF SELENIC ACID AND OF CERTAIN SELENATES» Journal of the American Chemical Society 47 (6): 1521–1522. doi:10.1021/ja01683a005. ISSN 0002-7863. (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[6] (Ingelesez) PubChem. «Selenic acid» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]