Bangladeshko Askapen Gerra
| Bangladeshko Askapen Gerra | |
|---|---|
 Erlojuaren orratzen norantzan goiko ezkerretik; Intelektual Martirien Monumentua, Bangladeshko Indarren obusa, Pakistanen errendizioa Indiako eta Bangladeshko Indarrei, PNS Ghazi-a. | |
| Data | Martxoaren 26tik Abenduaren 16, 1971 |
| Emaitza | Bangladeshen independentzia |
Bangladeshko Askapen Gerra (bengaleraz: মুক্তিযুদ্ধ, múkti yúdjo, mukt̪iɟud̪d̪ʱo ahoskatua; euskaraz: «askapen-borroka») Pakistango domeinutan jazo zen Mendebaldeko Pakistanen (egungo Pakistan) eta Ekialdeko Pakistanen (1971tik Bangladesh) arteko gerra zibila izan zen, 1971ko martxoaren 16tik 1971ko abenduaren 17a arte garatu zena.
Gerra, Ekialdeko Pakistanen, Mukti Bahini (askatasunaren borrokalariak) mugimenduak zuzendutako matxinada gisa hasi zen. Indiak matxinadari emandako laguntza zela eta, India eta Pakistanen arteko gerran amaitu zuen (1971ko India-Pakistan Gerra), eta, delakoan, Indiako Armadak eta Ekialdeko Pakistangoak, modu erabakigarrian, Mendebaldeko Pakistango indarrak garaitu zituzten mendebaldera lekualdatuta. Gerrak Ekialdeko Pakistanen independentziarekin amaitu zuen Bangladesh izeneko nazio berri gisa[1].
Jakintsuen artean, adostasuna dago Bangladeshko askapen gerran gertatutako gertaerak genozidioa direla esaterakoan[2].
Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
India zatitu aurretik, Lahore Ebazpenak, hasiera batean, gehiengo musulmanen estatu bereiziak aurreikusi zituen britainiar Indiako ekialdeko eta ipar-mendebaldeko eremuetan. 1946an, Huseyn Shaheed Suhrawardy-k, Bengalako lehen ministroak, Bengala batuaren estatu independente baten proposamena egin zuen, baina agintari kolonialek aurka egin zuten.
Ekialdeko Pakistango Errenazimenduko Elkarteak, India britainiarraren ekialdean, estatu burujabe bat sortzearen alde egin zuen. Azkenean, negoziazio politikoek, 1947ko abuztuan, bi estaturen jaiotza ofiziala ekarri zuten, Pakistan eta India, zeinak, hurrenez hurren, musulmanei eta hinduei etxebizitza iraunkorrak eman baitzizkieten britainiarrak alde egin ostean.
Pakistango Domeinuak geografikoki eta kulturalki bereiziak ziren bi eremu hartzen zituen bere baitan: ekialdean eta mendebaldean India erdian zuelarik. Mendebaldeko eremua, herri mailan (aldi baterako, baita ofizialki ere), Mendebaldeko Pakistan zuen izena, eta ekialdeko eremua (gaur egun Bangladesh), hasieran Ekialdeko Bengala eta geroago Ekialdeko Pakistan.
Bi eremuetako biztanleria gutxi gorabehera berdina bazen ere, botere politikoa Mendebaldeko Pakistanen kontzentratzen zen, eta Ekialdeko Pakistan, modu orokorrean, ekonomikoki ustiatzen zen, eta horrek laido asko eragin zituen. Bi lurralde etenen administrazioa erronka gisa ere ikusi zen.
Bhola zikloiaren eragina[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1970eko azaroaren 11n ikaragarrizko ekaitz tropikal batek, Bhola zikloi izendatu zena gero, Bengalako golkoa jo eta izugarrizko sarraskia eragin zuen Ekialdeko Pakistango hainbat kostalde-eremutan. Agintarien erantzun eskasak, eta nazioarteko laguntzaren banaketa oztopatzeko ustezko ahaleginek, bengaliarren arabera nahita egindakoek, areagotu egin zuten gogo independentista.[3]
1971ko eztanda[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1971ko martxoaren 25ean, Ekialdeko Pakistango alderdi politiko batek (Awami Liga) irabazitako hauteskundeak (Mendebaldeko Pakistan) baztertua izan ziren gobernu ezarriarengatik, eta Ekialdeko Pakistango desadostasun politikoa eta kultura-nazionalismo gero eta handiagoak topo egin zuten Mendebaldeko Pakistango elitearen gobernuaren errepresio basati batekin, Searchlight operazioa deiturikoan.
Pakistango Armadak egindako zapalketa bortitzak eraman zuen Awami Ligako buruzagia, Sheikh Mujibur Rahman, Ekialdeko Pakistanen independentzia eta Bangladesh estatu gisa aldarrikatzera 1971ko martxoaren 26an. Bengaliar gehienek mugimendu hori onartu zuten, nahiz eta islamistek eta urdueraz mintzatzen ziren bihariarrek aurka egin, eta Pakistango Armadaren alde egin zuten.
Agha Muhammad Yahya Khan Pakistango presidenteak Pakistango armadari Pakistango gobernuaren agintea berrezartzeko agindua eman zion gerra zibila hasiz.
Gerrak 10 milioi errefuxiatu sortu zituen[4] Indiako ekialdeko probintzietara, asko gutxiengo hinduistakoak. Krisi humanitario eta ekonomiko gero eta handiagoaren aurrean, India Mukti Bahini bezala ezagutzen den Bangladesheko erresistentzia armatua aktiboki laguntzen, eta antolatzen hasi zen.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Sanyal, Sanjeev: «El genocidio olvidado», Sanjeev Sanyal, autor de The Indian Renaissance: India’s Rise after a Thousand Years of Decline. Traducido del inglés por David Meléndez Tormen (Project Syndicate, 18/03/11)]
- ↑ «20th Century Genocides» obo.
- ↑ Carney & Milkian, 2022.
- ↑ Refugiados, Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los. «Bangladesh agradece al ACNUR por la ayuda prestada a millones de personas en 1971» UNHCR.
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2008 - Sanjeev Sanyalm, Indiako Errenazimentua: Indiaren gorakada, milaka urteko gainbeheraren ostean.
- 2006 - Plamen Tonchez, Pakistan: Quran and the sword, Catarata argitaletxea, 2006, ISBN 84-8319-252-7
- Carney, Scott; Miklian, Jason (2022). The Vortex: A True Story of History's Deadliest Storm, an Unspeakable War, and Liberation. ISBN 9789394407718
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- genozidioak
- Ekialdeko Pakistan (egungo Bangladesh)
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- "Genozidio ahaztua", Sanjeev Sanyal-ena; David Meléndez Tormenek ingelesetik itzulia (Project Syndicate, 2011ko martxoaren 18an). (Ingelesez)
- "The forgotten genocide", Sanjeev Sanya, Project Syndicate, 2011ko martxoaren 18a. (Ingelesez)
- "Pakistan, Bangladeshen jaiotza zaila". (Gaztelaniaz)
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q371394
Multimedia: Bangladesh Liberation War / Q371394