Haritz: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

11:36, 20 martxoa 2009ko berrikusketa

Taxotaula bat irakurtzeko era

Haritzak

Quercus roburren orriak eta ezkurrak

Sailkapen zientifikoa

Erreinua:	Plantae
Klasea:	Magnoliopsida
Ordena:	Fagales
Familia:	Fagaceae
Generoa:	Quercus Carolus Linnaeus

Espezieak

Ikus Quercus espezieen zerrenda.

Haritz izena Quercus generoko ehunka zuhamuxka eta zuhaitzen izen orokorra da, baita harekin zerikusi handia duten beste genero batzuen espezieena ere, Lithocarpusekoena legez. Generoa ipar hemisferiokoa da, hosto jauskor eta iraunkorreko espeziez osatuta eta Asian eta Amerikan lur hotzetatik tropikoraino hedatuta dago. Haritzen fruituak ezkurrak deitzen dira.

Euskaraz sarritan beste izen batzuk badituzte ere, hosto iraunkorreko haritzak ez dira beste genero batekoak; beheko sekzioetan ikus daitekeenez.

Zuhaitz hauen basoak hariztiak dira.

Izenaren inguruan

Haritzak izendatzeko euskara baturako onartu ez diren euskalki edo hizkera batzutan erabilitako beste berba batzuk: hareitz, haretx.

Quercus generokoak izan arren normalean haritz deitzen ez ditugun ezpezieak: Q. ilex (artea), Q. suber (artelatza), Q. coccifera (abaritza), Q. pyrenaica (ametza)

Sailkapena

Generoa bi azpigenero eta sekzio batzutan banatzen da:

Quercus azpigeneroa. Ohiko haritzak. Oso hedatua; ezkurrak laxo taldekatuta, ezkatak espiraletan jarrita ezkur oskoletan.
- Quercus sekzioa (sinonimoak: Lepidobalanus eta Leucobalanus), Europa, Asia eta Ipar Amerikako haritz zuriak. Estilo laburrak; ezkurrak 6 hilabetetan heltzen dira, gozo edo apur bat mingotsak, ezkurren oskolak ilebakoak barrutik. Orriak gehien bat puntabako gingilekin, askotan gingil biribilduekin.
- Mesobalanus sekzioa, Haritz hungariarra eta Europa eta Asiako bere ahaideak. Estilo luzeak; ezkurrak 6 hilabetetan heltzen dira, mingotsak, ezkurren oskolak ilebakoak barrutik (Quercus generoaren guztiz hurbil eta batzutan bertan sartuta).
- Cerris sekzioa, haritz turkiarra eta Europa eta Asiako bere ahaideak. Estilo luzeak; ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso garratzak, ezkurren oskolak ilebakoak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, bristles dituztela puntetan.
- Protobalanus sekzioa, Canyon live oak eta bere AEBen hego-sartalde eta Mexikoren ipar-sartaldeko ahaideak. Estilo laburrak, ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso garratzak, ezkurren oskolak iledunak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, bristles dituztela puntetan.
- Lobatae sekzioa (sinonimoa: Erythrobalanus), haritz gorriak, Ipar, Erdialdeko eta Ipar Hego Amerikakoak. Estilo luzeak, ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso mingatzak, ezkurren oskolak iledunak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, bristles dituztela puntetan.
Cyclobalanopsis azpigeneroa. Ezkur-taldeko haritzak. Sortaldeko Asiako orri iraunkorreko haritz talde zabala, taldeka batutako ezkurrak eta ezkur oskolak eraztunetan banandutako ezkataz hornituta dituztenak (ikusi eskumako argazkia), askotan beste genero (Cyclobalanopsis) ezberdinekoak legez hartuak.

Quercus espezieen zerrenda osoa

Erabilerak

Haritzak sarritan altzariak eta lur zolak egiteko erabiltzen den zur gogorra dute. Quercus suber artelatzaren azala ardo bonbilentzako tapoiak egiteko erabiltzen da. Espezie hau Mediterraneo Itsasoaren inguruan hazten da, Portugal, Espainia, Aljeria eta Maroko izanik munduan horren ekoizpen handiena dutenak. Europa eta Amerikako haritz espezie batzuk ardoentzako kupelak egiteko erabiltzen dira; kupelek , batzutan erabili baino lehen charred, eragina dute lortzen den zaporean.

Ipar Amerikako haritzen artean, zurerako haritz gorrien taldekoen artean, zein espeziekoak diren kontuan hartu barik denak haritz gorri legez merkaturatuak, Iparraldeko haritz gorriak Quercus rubra du balio handiena (a.k.a. Q. borealis). Zurerako haritz zuriien taldekoen artean, danak haritz zuri legez merkaturatuak, estimatuena haritz zuria (Quercus alba) da. Haritz zuria askotan erabiltzen da ardaoa ontzeko upelak egiteko. Haritz kandudun (Quercus robur) eta haritz kandugabearen (Quercus petraea) zura, asko erabilten da Europan.

Haritz zurien azala lehortu eta medikuntzan erabiltzen da. Haritzen azalak tanino kopuru handia du eta, eta larruak ontzeko erabiltzen da. Ezkurrak irina eta, xigortuak, 'ezkur kafea' egiteko erabiliak izaten dira.

Hazkuntza

Haritzen ezkurrek stratification behar dute ernatzea suspertzeko . Haritz zuri gehienek berehalako stratification behar dute; Gaztaina haritza (Quercus prinus) erako espezieek sustrai bat kimatuko dute jausi eta berehala eta must have a suitable substrate for immediate rooting. Bestalde,haritz gorrien ezkur asko may be stratified urte bi arte ernatu baino lehen.

Gaixotasun eta izurriteak

Phytophthora ramorum onddoak aste gutxitan hil ditzake haritzak. Ceratocystis fagacearumak sortutako gaixotasuna ere (Astigar neerlandarren gaitza eragiten duenaren ahaide hurbila den onddoa), hilgarria da haritz batzuentzako, haritz gorrientzako gehien bat ( haritz zuriek, kutsatzen badira ere, hobeto pairatzen dute gaixotasuna eta, normalean, ez dira hiltzen). Beste arrisku batzuk kakalardo zur zulatzaileak, eta kanpotik igarri ezin den zuhaitz zaharren sustrai usteltzea dira, azken hau sarritan aise bortitz batek zuhaitzak botatzen dituenean bakarrik atzematen da. Lepidoptero askoren larbek haritzen orriak jaten dituzte, beste batzuen artean Pavonia pavonia, Drepana binaria, Comibaena bajularia, Hermithea aestivaria, Epirrita dilutata, Epirrita christyi, Selenia tetralunaria, Odontopera bidentata, Colotois pennaria, Agriopis marginaria, Erannis defoliaria, Alcis repandata, Ectropis crepuscularia, Cabera pusaria, Campaea margaritata, Phalera bucephala, Ptilodon capucina, Euproctis chrysorrhoea, Euproctis similis eta Spilosoma luteum espezieetakoek.

Kultur balioa

Haritza sendotasun eta iraunkortasunaren ikurra da.

Haritza Erresuma Batua, Alemania eta Ameriketako Estatu Batuen herri zuhaitza da, baita Euskal Herriaren ikur garrantzitsua; Gernikako juntetxean dagoen haritza Euskal Herriko zuhaitzik ezagunena dela.

Linnaeusen Quercus espeziaren sailkatzeari buruzko oharra

Linnaeusek bost haritz espezie bakarrik zehaztu zuen Ipar Amerikaren sortaldean, orrien forma nagusian oinarrituta. Haritz zuria (Q. alba), Gaztaina haritza (Q. prinus), Haritz gorria (Q. rubra), Sahats itxurako haritza (Q. phellos) eta Ur haritza (Q. nigra) ziren. Ostro forma nahasgarriz aritu zenez, Q. prinus eta Q. rubra espezimenek espezie bat baino gehiagoko orriak zituzten. Hori dela eta, taxonomista batzuek izen ezberdinak proposatu dituzte genero bi honentzat (Q. montana eta Q. borealis, hurrenez hurren).

Kanpo loturak

(Ingelesez) Ipar Amerikako Flora - Quercus
(Ingelesez) Txinako Flora - Quercus
(Ingelesez) Txinako Flora - Cyclobalanopsis

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Taxotaula infotaula
-| margoa = lightgreen
+| kolorea = lightgreen
 | izena = Haritzak
 | irudia = Quercus robur.jpg
-| irudiaren neurria = 240px
+| irudiaren tamaina = 240px
-| irudiaren idazkia = ''Quercus roburren, Haritz kandudunaren orriak eta ezkurrak''
+| irudiaren testua = ''Quercus roburren orriak eta ezkurrak''
-| erresuma = [[Plantae]]
+| erreinua = [[Plantae]]
 | banaketa = [[Landare loreduna|Magnoliophyta]]
-| kera = Magnoliopsida
+| klasea = Magnoliopsida
-| saila = [[Fagales]]
+| ordena = [[Fagales]]
-| sendia = [[Fagaceae]]
+| familia = [[Fagaceae]]
-| kidetza = '''''Quercus'''''
+| generoa = '''''Quercus'''''
-| kidetzan aditua = [[Carolus Linnaeus]]
+| genero aditua = [[Carolus Linnaeus]]
-| azpibanaketa maila = [[Mota]]k
+| azpibanaketa maila = [[Espezie]]ak
 | mailaren azpibanaketa =
-Ikus [[Quercus moten zerrenda|''Quercus'' moten zerrenda]].
+Ikus [[Quercus espezieen zerrenda|''Quercus'' espezieen zerrenda]].
 }}
-'''Haritz''' izena ''Quercus'' [[kidetza]]ko ehunka [[zuhamuxka]] eta [[zuhaitz]]en izen orokorra da, baita harekin zerikusi handia duten beste kidetza batzuen motena ere, ''[[Lithocarpus]]''ekoena legez. Kidetza ipar hemisferiokoa da, hosto jauskor eta iraunkorreko motez osatuta eta [[Asia]]n eta [[Amerika]]n lur hotzetatik tropikoraino hedatuta dago. Haritzen fruituak [[ezkur]]rak deitzen dira.
+'''Haritz''' izena ''Quercus'' [[genero]]ko ehunka [[zuhamuxka]] eta [[zuhaitz]]en izen orokorra da, baita harekin zerikusi handia duten beste genero batzuen espezieena ere, ''[[Lithocarpus]]''ekoena legez. Generoa ipar hemisferiokoa da, hosto jauskor eta iraunkorreko espeziez osatuta eta [[Asia]]n eta [[Amerika]]n lur hotzetatik tropikoraino hedatuta dago. Haritzen fruituak [[ezkur]]rak deitzen dira.
-[[Euskara]]z sarritan beste izen batzuk badituzte ere, [[hosto iraunkor]]reko ''haritzak'' ez dira beste kidetza batekoak; beheko ataletan ikus daitekeenez.
+[[Euskara]]z sarritan beste izen batzuk badituzte ere, [[hosto iraunkor]]reko ''haritzak'' ez dira beste genero batekoak; beheko sekzioetan ikus daitekeenez.
 Zuhaitz hauen [[baso]]ak ''hariztiak'' dira.
@@ 27. lerroa: / 27. lerroa: @@
 Haritzak izendatzeko euskara baturako onartu ez diren euskalki edo hizkera batzutan erabilitako beste berba batzuk: '''hareitz''', '''haretx'''''.
-''Quercus'' kidetzakoak izan arren normalean haritz deitzen ez ditugun motak: Q. ilex ('''[[arte (zuhaitza)|artea]]'''), Q. suber ('''[[artelatz]]a'''), Q. coccifera ('''[[abaritz]]a'''), Q. pyrenaica ('''[[ametz]]a''')''
+''Quercus'' generokoak izan arren normalean haritz deitzen ez ditugun ezpezieak: Q. ilex ('''[[arte (zuhaitza)|artea]]'''), Q. suber ('''[[artelatz]]a'''), Q. coccifera ('''[[abaritz]]a'''), Q. pyrenaica ('''[[ametz]]a''')''
 == Sailkapena ==
 [[Irudi:Querqus_robur1_longitudinal_beentree.JPG|right|150px|thumb|''[[Quercus robur]]''ren zura]]
-Kidetza bi azpikidetza eta atal batzutan banatzen da:
+Generoa bi azpigenero eta sekzio batzutan banatzen da:
-* '''''Quercus'' azpikidetza. Ohiko haritzak.''' Oso hedatua; ezkurrak laxo taldekatuta, ezkatak kiribiletan jarrita ezkur oskoletan.
+* '''''Quercus'' azpigeneroa. Ohiko haritzak.''' Oso hedatua; ezkurrak laxo taldekatuta, ezkatak espiraletan jarrita ezkur oskoletan.
-** ''Quercus'' atala (adierakideak: ''Lepidobalanus'' eta ''Leucobalanus''), Europa, Asia eta Ipar Amerikako [[Quercus moten zerrenda#Quercus atala|haritz zuriak]]. Estilo laburrak; ezkurrak 6 hilabetetan heltzen dira, gozo edo apur bat mingotsak, ezkurren oskolak ilebakoak barrutik. Orriak gehien bat puntabako gingilekin, askotan gingil biribilduekin.
+** ''Quercus'' sekzioa (sinonimoak: ''Lepidobalanus'' eta ''Leucobalanus''), Europa, Asia eta Ipar Amerikako [[Quercus espezieen zerrenda#Quercus sekzioa|haritz zuriak]]. Estilo laburrak; ezkurrak 6 hilabetetan heltzen dira, gozo edo apur bat mingotsak, ezkurren oskolak ilebakoak barrutik. Orriak gehien bat puntabako gingilekin, askotan gingil biribilduekin.
-** ''Mesobalanus'' atala , [[Quercus moten zerrenda#Mesobalanus atala|Haritz hungariarra]] eta Europa eta Asiako bere ahaideak. Estilo luzeak; ezkurrak 6 hilabetetan heltzen dira, mingotsak, ezkurren oskolak ilebakoak barrutik (''Quercus'' kidetzatik guztiz hurbil eta batzutan bertan sartuta).
+** ''Mesobalanus'' sekzioa, [[Quercus espezieen zerrenda#Mesobalanus sekzioa|Haritz hungariarra]] eta Europa eta Asiako bere ahaideak. Estilo luzeak; ezkurrak 6 hilabetetan heltzen dira, mingotsak, ezkurren oskolak ilebakoak barrutik (''Quercus'' generoaren guztiz hurbil eta batzutan bertan sartuta).
-** ''Cerris'' atala , [[Quercus moten zerrenda#Cerris atala|haritz turkiarra]] eta Europa eta Asiako bere ahaideak. Estilo luzeak; ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso garratzak, ezkurren oskolak ilebakoak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, ''bristles'' dituztela puntetan.
+** ''Cerris'' sekzioa, [[Quercus espezieen zerrenda#Cerris sekzioa|haritz turkiarra]] eta Europa eta Asiako bere ahaideak. Estilo luzeak; ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso garratzak, ezkurren oskolak ilebakoak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, ''bristles'' dituztela puntetan.
-** ''Protobalanus'' atala ,  [[Quercus moten zerrenda#Protobalanus atala|Canyon live oak]] eta bere AEBko hego-sartalde eta Mexikoko ipar-sartaldeko ahaideak. Estilo laburrak, ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso garratzak, ezkurren oskolak iledunak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, ''bristles'' dituztela puntetan.
+** ''Protobalanus'' sekzioa,  [[Quercus espezieen zerrenda#Protobalanus sekzioa|Canyon live oak]] eta bere AEBen hego-sartalde eta Mexikoren ipar-sartaldeko ahaideak. Estilo laburrak, ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso garratzak, ezkurren oskolak iledunak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, ''bristles'' dituztela puntetan.
-** ''Lobatae'' atala (adierakidea: ''Erythrobalanus''), [[Quercus moten zerrenda#Lobatae atala|haritz gorriak]], Ipar, Erdialdeko eta Ipar Hego Amerikakoak. Estilo luzeak, ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso mingatzak, ezkurren oskolak iledunak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, ''bristles'' dituztela puntetan.
+** ''Lobatae'' sekzioa (sinonimoa: ''Erythrobalanus''), [[Quercus espezieen zerrenda#Lobatae sekzioa|haritz gorriak]], Ipar, Erdialdeko eta Ipar Hego Amerikakoak. Estilo luzeak, ezkurrak 18 hilabetetan heltzen dira, oso mingatzak, ezkurren oskolak iledunak barrualdean. Orrien gingilak punta zorrozdunak ohi dira, ''bristles'' dituztela puntetan.
-* '''''Cyclobalanopsis'' azpikidetza. [[Quercus moten zerrenda#Cyclobalanopsis azpikidetza|Ezkur-taldeko haritzak]].''' Sortaldeko Asiako orri iraunkorreko haritz talde zabala, taldeka batutako ezkurrak eta ezkur oskolak eraztunetan banandutako ezkataz hornituta dituztenak (ikusi eskumako argazkia), askotan beste kidetza (''Cyclobalanopsis'') ezberdinekoak legez hartuak.
+* '''''Cyclobalanopsis'' azpigeneroa. [[Quercus espezieen zerrenda#Cyclobalanopsis azpigeneroa|Ezkur-taldeko haritzak]].''' Sortaldeko Asiako orri iraunkorreko haritz talde zabala, taldeka batutako ezkurrak eta ezkur oskolak eraztunetan banandutako ezkataz hornituta dituztenak (ikusi eskumako argazkia), askotan beste genero (''Cyclobalanopsis'') ezberdinekoak legez hartuak.
-[[Quercus moten zerrenda|''' ''Quercus'' moten zerrenda osoa''']]
+[[Quercus espezieen zerrenda|''' ''Quercus'' espezieen zerrenda osoa''']]
 == Erabilerak ==
-[[Irudi:Oakbark.jpg|right|thumb|''[[Quercus robur, Haritz kanduduna]]''ren azala]]
+[[Irudi:Oakbark.jpg|right|thumb|''[[Quercus robur]]''ren azala]]
-Haritzak sarritan altzariak eta lur zolak egiteko erabiltzen den [[zur]] gogorra dute. ''Quercus suber'' [[artelatz]]aren azala ardo bonbilentzako tapoiak egiteko erabiltzen da. Mota hau [[Mediterraneo Itsasoa]]ren inguruan hazten da, [[Portugal]], [[Espainia]], [[Aljeria]] eta [[Maroko]] izanik munduan horren ekoizpen handiena dutenak. Europa eta Amerikako haritz mota batzuk [[ardoentzako kupelak]] egiteko erabiltzen dira; kupelek , batzutan erabili baino lehen ''charred'', eragina dute lortzen den zaporean.
+Haritzak sarritan altzariak eta lur zolak egiteko erabiltzen den [[zur]] gogorra dute. ''Quercus suber'' [[artelatz]]aren azala ardo bonbilentzako tapoiak egiteko erabiltzen da. Espezie hau [[Mediterraneo Itsasoa]]ren inguruan hazten da, [[Portugal]], [[Espainia]], [[Aljeria]] eta [[Maroko]] izanik munduan horren ekoizpen handiena dutenak. Europa eta Amerikako haritz espezie batzuk [[ardoentzako kupelak]] egiteko erabiltzen dira; kupelek , batzutan erabili baino lehen ''charred'', eragina dute lortzen den zaporean.
-[[Ipar Amerika]]ko haritzen artean, zuretarako haritz gorrien taldekoen artean, zein motakoak diren kontuan hartu barik denak haritz gorri legez merkaturatuak, [[Iparraldeko haritz gorri]]ak ''Quercus rubra'' du balio handiena (a.k.a. ''Q. borealis''). Zuretarako haritz zurien taldekoen artean, danak haritz zuri legez merkaturatuak, estimatuena [[haritz zuri]]a (''Quercus alba'') da. Haritz zuria askotan erabiltzen da ardoa ontzeko upelak egiteko. [[Haritz kandudun]]a (''Quercus robur'') eta [[haritz kandugabe]]aren (''Quercus petraea'') zura, asko erabilten da Europan.
+[[Ipar Amerika]]ko haritzen artean, zurerako haritz gorrien taldekoen artean, zein espeziekoak diren kontuan hartu barik denak haritz gorri legez merkaturatuak, [[Iparraldeko haritz gorri]]ak ''Quercus rubra'' du balio handiena (a.k.a. ''Q. borealis''). Zurerako haritz zuriien taldekoen artean, danak haritz zuri legez merkaturatuak, estimatuena [[haritz zuri]]a (''Quercus alba'') da. Haritz zuria askotan erabiltzen da ardaoa ontzeko upelak egiteko. [[Haritz kandudun]] (''Quercus robur'') eta [[haritz kandugabe]]aren (''Quercus petraea'') zura, asko erabilten da Europan.
-Haritz zurien [[azal]]a lehortu eta sendagintzan erabiltzen da. Haritzen azalak [[tanino]] kopuru handia du eta, eta larruak ontzeko erabiltzen da. [[Ezkurrak]] irina eta, xigortuak, 'ezkur kafea' egiteko erabiliak izaten dira.
+Haritz zurien [[azal]]a lehortu eta medikuntzan erabiltzen da. Haritzen azalak [[tanino]] kopuru handia du eta, eta larruak ontzeko erabiltzen da. [[Ezkurrak]] irina eta, xigortuak, 'ezkur kafea' egiteko erabiliak izaten dira.
 == Hazkuntza ==
@@ 55. lerroa: / 55. lerroa: @@
 [[Irudi:Quercus-robur-buds.JPG|thumb|right|Haritz baten begiak]]
 {{itzuli}}
-Haritzen ezkurrek inaurketa behar dute ernatzea suspertzeko . [[Haritz zuri]] gehienek berehalako inaurketa behar dute; [[Gaztaina haritza]] (''Quercus prinus'') erako motek sustrai bat kimatuko dute jausi eta berehala errotuko direlarik. Bestalde,[[haritz gorriak|haritz gorrien]] ezkur asko inaurtua izan daiteke urte bi arte ernatu baino lehen.
+Haritzen ezkurrek [[Stratification (botany)|stratification]] behar dute ernatzea suspertzeko . [[Haritz zuri]] gehienek berehalako stratification behar dute; [[Gaztaina haritza]] (''Quercus prinus'') erako espezieek sustrai bat kimatuko dute jausi eta berehala eta must have a suitable substrate for immediate rooting. Bestalde,[[haritz gorriak|haritz gorrien]] ezkur asko may be stratified urte bi arte ernatu baino lehen.
 == Gaixotasun eta izurriteak ==
@@ 61. lerroa: / 61. lerroa: @@
 [[Irudi:Quercus_robur_20061028_1258_tree_in_Araba.jpg|right|250px|thumb|Haritzak eta]]
-''Phytophthora ramorum'' onddoak aste gutxitan hil ditzake haritzak. ''Ceratocystis fagacearum''ak sortutako gaixotasuna ere ([[Astigar holandarraren gaitza]] eragiten duenaren ahaide hurbila den onddoa), hilgarria da haritz batzuentzako, [[haritz gorri]]entzako gehien bat ( [[haritz zuri]]ek, kutsatzen badira ere, hobeto pairatzen dute gaixotasuna eta, normalean, ez dira hiltzen). Beste arrisku batzuk [[kakalardo]] zur zulatzaileak, eta kanpotik igarri ezin den zuhaitz zaharren sustrai [[usteltze]]a dira, azken hau sarritan haize bortitz batek zuhaitzak botatzen dituenean bakarrik atzematen da. Zomorro ezkatadun askoren harrek haritzen orriak jaten dituzte, beste batzuen artean ''Pavonia pavonia, Drepana binaria, Comibaena bajularia, Hermithea aestivaria, Epirrita dilutata, Epirrita christyi, Selenia tetralunaria, Odontopera bidentata, Colotois pennaria, Agriopis marginaria, Erannis defoliaria, Alcis repandata, Ectropis crepuscularia, Cabera pusaria, Campaea margaritata, Phalera bucephala, Ptilodon capucina, Euproctis chrysorrhoea, Euproctis similis'' eta ''Spilosoma luteum'' motatakoek.
+''Phytophthora ramorum'' onddoak aste gutxitan hil ditzake haritzak. ''Ceratocystis fagacearum''ak sortutako gaixotasuna ere ([[Astigar neerlandarren gaitza]] eragiten duenaren ahaide hurbila den onddoa), hilgarria da haritz batzuentzako, [[haritz gorri]]entzako gehien bat ( [[haritz zuri]]ek, kutsatzen badira ere, hobeto pairatzen dute gaixotasuna eta, normalean, ez dira hiltzen). Beste arrisku batzuk [[kakalardo]] zur zulatzaileak, eta kanpotik igarri ezin den zuhaitz zaharren sustrai [[usteltze]]a dira, azken hau sarritan aise bortitz batek zuhaitzak botatzen dituenean bakarrik atzematen da. Lepidoptero askoren larbek haritzen orriak jaten dituzte, beste batzuen artean ''Pavonia pavonia, Drepana binaria, Comibaena bajularia, Hermithea aestivaria, Epirrita dilutata, Epirrita christyi, Selenia tetralunaria, Odontopera bidentata, Colotois pennaria, Agriopis marginaria, Erannis defoliaria, Alcis repandata, Ectropis crepuscularia, Cabera pusaria, Campaea margaritata, Phalera bucephala, Ptilodon capucina, Euproctis chrysorrhoea, Euproctis similis'' eta ''Spilosoma luteum'' espezieetakoek.
 == Kultur balioa ==
@@ 67. lerroa: / 67. lerroa: @@
 Haritza sendotasun eta iraunkortasunaren ikurra da.
-Haritza [[Erresuma Batua]], [[Alemania]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuen]] herri zuhaitza da, baita Euskal Herriaren ikur garrantzitsua; Gernikako batzar-etxean dagoen haritza Euskal Herriko zuhaitzik ezagunena dela.
+Haritza [[Erresuma Batua]], [[Alemania]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuen]] herri zuhaitza da, baita Euskal Herriaren ikur garrantzitsua; Gernikako juntetxean dagoen haritza Euskal Herriko zuhaitzik ezagunena dela.
-== Linnaeusen ''Quercus'' kidetzaren sailkatzeari buruzko oharra ==
+== Linnaeusen ''Quercus'' espeziaren sailkatzeari buruzko oharra ==
 [[Irudi:Raunkiaer.jpg|250px|right|thumb|[[Danimarka]]ko [[haritz kandudun]] bat]]
-[[Carolus Linnaeus|Linnaeusek]] bost haritz mota bakarrik zehaztu zuen Ipar Amerikaren sortaldean, orrien forma nagusian oinarrituta. Haritz zuria (''Q. alba''), Gaztaina haritza (''Q. prinus''), Haritz gorria (''Q. rubra''), Sahats itxurako haritza (''Q. phellos'') eta Ur haritza (''Q. nigra'') ziren. Ostro forma nahasgarriz aritu zenez, ''Q. prinus'' eta ''Q. rubra'' ereduek mota bat baino gehiagoko orriak zituzten. Hori dela eta, taxonomilari batzuek izen ezberdinak proposatu dituzte mota bi hauentzat (''Q. montana'' eta ''Q. borealis'', hurrenez hurren).
+[[Carolus Linnaeus|Linnaeusek]] bost haritz espezie bakarrik zehaztu zuen Ipar Amerikaren sortaldean, orrien forma nagusian oinarrituta. Haritz zuria (''Q. alba''), Gaztaina haritza (''Q. prinus''), Haritz gorria (''Q. rubra''), Sahats itxurako haritza (''Q. phellos'') eta Ur haritza (''Q. nigra'') ziren. Ostro forma nahasgarriz aritu zenez, ''Q. prinus'' eta ''Q. rubra'' espezimenek espezie bat baino gehiagoko orriak zituzten. Hori dela eta, taxonomista batzuek izen ezberdinak proposatu dituzte genero bi honentzat (''Q. montana'' eta ''Q. borealis'', hurrenez hurren).
 == Kanpo loturak ==