Estatu-kolpe: berrikuspenen arteko aldeak
t Unai Fdz. de Betoño(r)en aldaketak ezabatu dira, Orereta(r)en azken bertsiora itzuliz. |
tNo edit summary |
||
| 76. lerroa: | 76. lerroa: | ||
== XXI. mendeko estatu kolpeak == |
== XXI. mendeko estatu kolpeak == |
||
{{eguneratu}} |
|||
*[[2002]]: [[Venezuela]]n [[Hugo Chavez]]en aurka (Arrakastarik gabe). |
*[[2002]]: [[Venezuela]]n [[Hugo Chavez]]en aurka (Arrakastarik gabe). |
||
*[[2002]]: [[Boli Kosta]]n (Arrakastarik gabe). |
*[[2002]]: [[Boli Kosta]]n (Arrakastarik gabe). |
||
20:05, 20 uztaila 2009ko berrikusketa
Estatu kolpea indarrean dagoen boterearen usurpazioari deritzo, pertsona talde baten partetik, nagusiki indar armatu matxinatuak edo gizarteko sektore haserreak, horretarako Estatuaren legezkotasuna bortxatuz.
Estatu kolpeak diktadura baten ezarpenarekin amaitzen dira nagusiki, baina hau ez da beti horrela. Definizioz edozein gobernu motaren aurka egin daiteke, autoritarioa izan daitekeena edo ez. Zentzu peioratiboan ordea, diktaduraren bat ezartzeko saiakerei so egiteko erabiltzen da.
Herrialde baten legezkotasunaren eta burujabetzaren aurkako eraso honek berauen gordetzaile diren erakundeen bahiketa eskatzen du. Erakunde hauek gobernua edo parlamentua izan daitezke herrialde demokratikoetan, edo erregea edo diktadorea beste motatako gobernu sistemetan. Komunikabideen kontrola, oposizioaren debekua eta zuzenbide estatuaren kentzea ere ohikoa da.
Estatu kolpeak nahiko ohikoak izan dira XIX. eta XX. mendeetan mundu osoan.
XX. mendeko estatu-kolpeak
- 1913: Victoriano Huerta Mexikon.
- 1913: Gazte Turkiarrak Otomandar Inperioan.
- 1914: Oscar R. Benavides Perun.
- 1917: Alderdi boltxevikea Errusian.
- 1919: Augusto B. Leguía y Salcedo Perun.
- 1923: Adolf Hitler Alemanian (Garagardotegiko putsch-a (Arrakastarik gabe).
- 1923: Miguel Primo de Rivera Espainian.
- 1926: Jozef Pilsudski Polonian.
- 1930: Hipolito Yrigoyenen gobernuaren erorketa Argentinan.
- 1932: José Sanjurjo Espainian (Arrakastarik gabe).
- 1932: Txilen Txileko Errepublika Sozialista ezarri zen.
- 1933: Gabriel Terra Uruguaiko Ekialdeko Errepublikan.
- 1935: Grezian.
- 1936: Espainiako Bigarren Errepublikaren kontrako estatu-kolpea, Gerra Zibila eragin zuena.
- 1943: Arturo Rawson Argentinan.
- 1944: Bulgarian, SESBren babesarekin.
- 1944: El Salvadorren, Maximiliano Hernandez Martinezen diktadore militarraren erorketa.
- 1945: Venezuelan Isaías Medina Angaritaren kontra.
- 1947: Anastasio Somoza Nikaraguan
- 1947: Tailandian.
- 1948: Manuel A. Odria Perun.
- 1952: Egipton.
- 1952: Fulgencio Batista Kuban.
- 1953: Gustavo Rojas Pinilla jenerala Kolonbian
- 1954: Alfredo Stroessner Paraguain.
- 1955: Argentinan Juan Domingo Peronen aurka.
- 1960: Turkian.
- 1961: Park Chung Hee Hego Korean.
- 1962: Argentinan Arturo Frondiziren aurka.
- 1962: Myanmarren
- 1962: Ricardo Pérez Godoy Perun.
- 1963 Dominikar Errepublikan.
- 1963: Hego Vietnamen Ngo Dinh Diemen aurka.
- 1963: Ekuadorren.
- 1963: Sirian.
- 1963: Iraken.
- 1964: Brasilen Joao Goularten aurka.
- 1964: Hego Vietnamen Duong Van Minhen aurka.
- 1965: Mobutu Sese Seko Kongoko Errepublika Demokratikoan (Zaire).
- 1966: Ghanan.
- 1966: Argentina Arturo Umberto Illiaren aurka.
- 1967: Grezian.
- 1968: Ba'ath alderdia Iraken.
- 1968: Juan Velasco Alvarado Perun.
- 1968: Panama Arnulfo Ariasen aurka.
- 1969: Muammar al-Gadafi Libian.
- 1970: Bolivian.
- 1971: Marokon (Arrakastarik gabe). Turkian.
- 1973: Juan María Bordaberry Uruguain.
- 1973: Augusto Pinochet Txilen.
- 1974: Portugalen.
- 1975: Francisco Morales Bermudez Perun.
- 1976: Ekuadorren.
- 1976: Argentinan Isabel Peronen aurka.
- 1979: El Salvadorren.
- 1979: Chun Doo-hwan Hego Korean.
- 1980: Turkian.
- 1980: Bolivian.
- 1981: Espainian (Arrakastarik gabe).
- 1991: Sobiet Batasunan Mikhail Gorbatxeven aurka (Arrakastarik gabe).
- 1992: Alberto Fujimori Perun.
- 1992: Hugo Chavez Venezuelan (Arrakastarik gabe).
- 1997: Zambian.
- 1999: Pakistanen.
- 2000: Fijin.
- 2000: Ollanta Humala Perun (Arrakastarik gabe).
XXI. mendeko estatu kolpeak
- 2002: Venezuelan Hugo Chavezen aurka (Arrakastarik gabe).
- 2002: Boli Kostan (Arrakastarik gabe).
- 2002: Afrika Erdiko Errepublikan.
- 2003: Mauritanian.
- 2003: Sao Tome eta Principen.
- 2003: Ginea Bissaun.
- 2004: Haitin Jean-Bertrand Aristideren aurka.
- 2005: Antauro Humala Perun (Arrakastarik gabe).
- 2005: Mauritanian.
- 2006: Filipinetan Gloria Macapagal-Arroyoren aurka.
- 2006: Tailandian.
- 2006: Fijin.
- 2007: Hamas mugimendua Gazako lurraldean (Palestina) (Palestinaren Askapenerako Erakundearen arabera).
- 2008: Mauritanian.
- 2008: Ginean.
- 2009: Madagaskarrren (Arrakastarik gabe).
- 2009ko ekainaren 28a: Hondurasen.