Irisarri

Irisarri
Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre
Izen ofiziala	Irissarry
Auzapeza	Xabier Lacoste (2008-2014)
Posta kodea	64780
INSEE kodea	64273
Herritarra	Irisartar
Kokapena
Koordenatuak	43°15′25″N 1°14′01″W
Azalera	26,39 km2
Garaiera	149 – 839 metro
Demografia
Biztanleria	597 (2018:  −8)
Dentsitatea	ERROREA: ezin izan da automatikoki kalkulatu, arazoa konpontzeko egin klik hemen biztanle/km²
Zahartzea	% 20,25
Ugalkortasuna	‰ 49,64
Ekonomia
Jarduera	% 80,19 (2011)
Desberdintasuna	% 3,95 (2011)
Langabezia	% 4,25 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 28,59 (2010)
Erabilera	% 5,18 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1150

Irisarri Nafarroa Behereko udalerria da eta Arberoa eskualdean dago kokaturik.

Geografia

Ingurune naturala

Errobi ibaira isurtzen den Lakako erreka udalerritik igarotzen da. Baita azken honen ibaiadar batzuk ere: Elhurreko erreka, Oihanhandia erreka, Gatarriko erreka eta Larhaneko ura.

Udalerri mugakideak

• Heleta iparraldean
• Ortzaize mendebaldean
• Iholdi eta Suhuskune ekialdean

Etxeak eta Auzoak

• Bidegainea
• Gazteluberria
• Gazteluzahara
• Ithurraldea
• Zaldunbidea

Historia

Irisarriren jaiotza, enkomienda zen Ospitalearen eta bere otoizlekuaren eraikitzearekin gauzatu zen izan zen XII. mendean, 1150. urtearen inguruan. Hasieran Jerusalemeko enkomienda izanik, Ospitalea 1530. urtearen inguruan Maltako enkomienda bihurtu zen.

1350ean Irisarrin 23 etxe zeuden, denak bi izan ezik enkomiendaren menekoak ziren, zeinean jaunak egiten zituen agintari eta administratzaile lanak.

1607. urtean, Irisarriko jaunak, Martin de Larreak, Ospitalearen berreraikuntzari ekin zion, ospitalea Nafarroa Behereko eraikinik ederrenetarikoa bihurtuz. Otoizlekua ere berriztatua izan zen eta Donibane eliza bihurtu. Eliza sakonki eraldatua izan zen 1860an.

Ekonomia

Herriko ekonomia, laborantzan dago oinarriturik
Urtero herrian egiten den ahari azokak ospe handia du.

Demografia

Biztanleriaren bilakaera 1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 1.050 1.042 1.056 1.115 1.179 1.228 1.192 1.359 1.322 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 1.210 1.223 1.180 1.142 1.239 1.250 1.278 1.171 1.120 1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 1.123 1.077 1.123 1.035 1.004 964 957 947 903 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2009 2014 2020 827 749 761 756 751 728 - - -

Oharra: 2007ko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da.

Kultura

Udalerria Errobiko bidean dago kokaturik, Donejakue Bidearen aldaera batean. Bide hau, erromesek Baionatik Nafarroako bidea hartzeko erabiltzen zuten, era honetan, Donibane Garazitik Pirinioak gurutzatzeko.

Ikustekoak

• Gazteluzaharrean gaztelu zahar bat dago.
• Ospitalea XII. mendekoa da. Gaur egun, herriko eskola da
• Ospitalearen alboan (ipar-mendebaldean) kokaturiko gurutzea monumentu izendaturik dago.
• Bidegainea, Zaldunbidea eta Gazteluberria etxeak XVII. mendekoak dira.
• Iturraldea baserria XVIII. mendekoa da
• Donibane eliza, XV eta XVII. mendeetakoa da.

• 
  Irisarriko pilotalekua, atzean Donibane eliza duelarik
• 
  Elizaren barrualdea
• 
  Elizako organoa
• 
  Elizako beirategia
• 
  Irisarriko etxe bat
• 
  Etxe baten atari gaineko harri landua
• 
  Hilarria

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Irisarri