Estatu-kolpe: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

22:14, 31 urtarrila 2010ko berrikusketa

Estatu kolpea indarrean dagoen boterearen usurpazioari deritzo, pertsona talde baten partetik, nagusiki indar armatu matxinatuak edo gizarteko sektore haserreak, horretarako Estatuaren legezkotasuna bortxatuz.

Estatu kolpeak diktadura baten ezarpenarekin amaitzen dira nagusiki, baina hau ez da beti horrela. Definizioz edozein gobernu motaren aurka egin daiteke, autoritarioa izan daitekeena edo ez. Zentzu peioratiboan ordea, diktaduraren bat ezartzeko saiakerei so egiteko erabiltzen da.

Herrialde baten legezkotasunaren eta burujabetzaren aurkako eraso honek berauen gordetzaile diren erakundeen bahiketa eskatzen du. Erakunde hauek gobernua edo parlamentua izan daitezke herrialde demokratikoetan, edo erregea edo diktadorea beste motatako gobernu sistemetan. Komunikabideen kontrola, oposizioaren debekua eta zuzenbide estatuaren kentzea ere ohikoa da.

Estatu kolpeak nahiko ohikoak izan dira XIX. eta XX. mendeetan mundu osoan.

XX. mendeko estatu-kolpeak

1913: Victoriano Huerta Mexikon.
1913: Gazte Turkiarrak Otomandar Inperioan.
1914: Oscar R. Benavides Perun.
1917: Alderdi boltxevikea Errusian.
1919: Augusto B. Leguía y Salcedo Perun.
1923: Adolf Hitler Alemanian (Garagardotegiko putsch-a (Arrakastarik gabe).
1923: Miguel Primo de Rivera Espainian.
1926: Jozef Pilsudski Polonian.
1930: Hipolito Yrigoyenen gobernuaren erorketa Argentinan.
1932: José Sanjurjo Espainian (Arrakastarik gabe).
1932: Txilen Txileko Errepublika Sozialista ezarri zen.
1933: Gabriel Terra Uruguaiko Ekialdeko Errepublikan.
1935: Grezian.
1936: Espainiako Bigarren Errepublikaren kontrako estatu-kolpea, Gerra Zibila eragin zuena.
1943: Arturo Rawson Argentinan.
1944: Bulgarian, SESBren babesarekin.
1944: El Salvadorren, Maximiliano Hernandez Martinezen diktadore militarraren erorketa.
1945: Venezuelan Isaías Medina Angaritaren kontra.
1947: Anastasio Somoza Nikaraguan
1947: Tailandian.
1948: Manuel A. Odria Perun.
1952: Egipton.
1952: Fulgencio Batista Kuban.
1953: Gustavo Rojas Pinilla jenerala Kolonbian
1954: Alfredo Stroessner Paraguain.
1955: Argentinan Juan Domingo Peronen aurka.
1960: Turkian.
1961: Park Chung Hee Hego Korean.
1962: Argentinan Arturo Frondiziren aurka.
1962: Myanmarren
1962: Ricardo Pérez Godoy Perun.
1963 Dominikar Errepublikan.
1963: Hego Vietnamen Ngo Dinh Diemen aurka.
1963: Ekuadorren.
1963: Sirian.
1963: Iraken.
1964: Brasilen Joao Goularten aurka.
1964: Hego Vietnamen Duong Van Minhen aurka.
1965: Mobutu Sese Seko Kongoko Errepublika Demokratikoan (Zaire).
1966: Ghanan.
1966: Argentina Arturo Umberto Illiaren aurka.
1967: Grezian.
1968: Ba'ath alderdia Iraken.
1968: Juan Velasco Alvarado Perun.
1968: Panama Arnulfo Ariasen aurka.
1969: Muammar al-Gadafi Libian.
1970: Bolivian.
1971: Marokon (Arrakastarik gabe). Turkian.
1973: Juan María Bordaberry Uruguain.
1973: Augusto Pinochet Txilen.
1974: Portugalen.
1975: Francisco Morales Bermudez Perun.
1976: Ekuadorren.
1976: Argentinan Isabel Peronen aurka.
1979: El Salvadorren.
1979: Chun Doo-hwan Hego Korean.
1980: Turkian.
1980: Bolivian.
1981: Espainian (Arrakastarik gabe).
1991: Sobiet Batasunan Mikhail Gorbatxeven aurka (Arrakastarik gabe).
1992: Alberto Fujimori Perun.
1992: Hugo Chavez Venezuelan (Arrakastarik gabe).
1997: Zambian.
1999: Pakistanen.
2000: Fijin.
2000: Ollanta Humala Perun (Arrakastarik gabe).

XXI. mendeko estatu kolpeak

2002: Venezuelan Hugo Chavezen aurka (Arrakastarik gabe).
2002: Boli Kostan (Arrakastarik gabe).
2002: Afrika Erdiko Errepublikan.
2003: Mauritanian.
2003: Sao Tome eta Principen.
2003: Ginea Bissaun.
2004: Haitin Jean-Bertrand Aristideren aurka.
2005: Antauro Humala Perun (Arrakastarik gabe).
2005: Mauritanian.
2006: Filipinetan Gloria Macapagal-Arroyoren aurka.
2006: Tailandian.
2006: Fijin.
2007: Hamas mugimendua Gazako lurraldean (Palestina) (Palestinaren Askapenerako Erakundearen arabera).
2008: Mauritanian.
2008: Ginean.
2009: Madagaskarrren (Arrakastarik gabe).
2009ko ekainaren 28a: Hondurasen.

@@ 8. lerroa: / 8. lerroa: @@
 == XX. mendeko estatu-kolpeak ==
-*[[1913]]: [[Victoriano Huerta]] [[Mexiko]]n.
+* [[1913]]: [[Victoriano Huerta]] [[Mexiko]]n.
-*[[1913]]: [[Gazte Turkiarrak]] [[Otomandar Inperio]]an.
+* [[1913]]: [[Gazte Turkiarrak]] [[Otomandar Inperio]]an.
-*[[1914]]: [[Oscar R. Benavides]] [[Peru]]n.
+* [[1914]]: [[Oscar R. Benavides]] [[Peru]]n.
-*[[1917]]: [[Boltxevike|Alderdi boltxevikea]] [[Errusia]]n.
+* [[1917]]: [[Boltxevike|Alderdi boltxevikea]] [[Errusia]]n.
-*[[1919]]: [[Augusto B. Leguía y Salcedo]] [[Peru]]n.
+* [[1919]]: [[Augusto B. Leguía y Salcedo]] [[Peru]]n.
-*[[1923]]: [[Adolf Hitler]] [[Alemania]]n (Garagardotegiko putsch-a (Arrakastarik gabe).
+* [[1923]]: [[Adolf Hitler]] [[Alemania]]n (Garagardotegiko putsch-a (Arrakastarik gabe).
-*[[1923]]: [[Miguel Primo de Rivera]] [[Espainia]]n.
+* [[1923]]: [[Miguel Primo de Rivera]] [[Espainia]]n.
-*[[1926]]: [[Jozef Pilsudski]] [[Polonia]]n.
+* [[1926]]: [[Jozef Pilsudski]] [[Polonia]]n.
-*[[1930]]: [[Hipolito Yrigoyen]]en gobernuaren erorketa [[Argentina]]n.
+* [[1930]]: [[Hipolito Yrigoyen]]en gobernuaren erorketa [[Argentina]]n.
-*[[1932]]: [[José Sanjurjo]] [[Espainia]]n (Arrakastarik gabe).
+* [[1932]]: [[José Sanjurjo]] [[Espainia]]n (Arrakastarik gabe).
-*[[1932]]: [[Txile]]n [[Txileko Errepublika Sozialista]] ezarri zen.
+* [[1932]]: [[Txile]]n [[Txileko Errepublika Sozialista]] ezarri zen.
-*[[1933]]: [[Gabriel Terra]] [[Uruguaiko Ekialdeko Errepublikan]].
+* [[1933]]: [[Gabriel Terra]] [[Uruguaiko Ekialdeko Errepublikan]].
-*[[1935]]: [[Grezia]]n.
+* [[1935]]: [[Grezia]]n.
-*[[1936]]: [[Espainiako Bigarren Errepublika]]ren kontrako estatu-kolpea, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibila]] eragin zuena.
+* [[1936]]: [[Espainiako Bigarren Errepublika]]ren kontrako estatu-kolpea, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibila]] eragin zuena.
-*[[1943]]: [[Arturo Rawson]] [[Argentina]]n.
+* [[1943]]: [[Arturo Rawson]] [[Argentina]]n.
-*[[1944]]: [[Bulgaria]]n, [[SESB]]ren babesarekin.
+* [[1944]]: [[Bulgaria]]n, [[SESB]]ren babesarekin.
-*[[1944]]: [[El Salvador]]ren, [[Maximiliano Hernandez Martinez]]en diktadore militarraren erorketa.
+* [[1944]]: [[El Salvador]]ren, [[Maximiliano Hernandez Martinez]]en diktadore militarraren erorketa.
-*[[1945]]: [[Venezuela]]n [[Isaías Medina Angarita]]ren kontra.
+* [[1945]]: [[Venezuela]]n [[Isaías Medina Angarita]]ren kontra.
-*[[1947]]: [[Anastasio Somoza]] [[Nikaragua]]n
+* [[1947]]: [[Anastasio Somoza]] [[Nikaragua]]n
-*[[1947]]: [[Tailandia]]n.
+* [[1947]]: [[Tailandia]]n.
-*[[1948]]: [[Manuel A. Odria]] [[Peru]]n.
+* [[1948]]: [[Manuel A. Odria]] [[Peru]]n.
-*[[1952]]: [[Egipto]]n.
+* [[1952]]: [[Egipto]]n.
-*[[1952]]: [[Fulgencio Batista]] [[Kuba]]n.
+* [[1952]]: [[Fulgencio Batista]] [[Kuba]]n.
-*[[1953]]: [[Gustavo Rojas Pinilla]] jenerala [[Kolonbia]]n
+* [[1953]]: [[Gustavo Rojas Pinilla]] jenerala [[Kolonbia]]n
-*[[1954]]: [[Alfredo Stroessner]] [[Paraguai]]n.
+* [[1954]]: [[Alfredo Stroessner]] [[Paraguai]]n.
-*[[1955]]: [[Argentina]]n [[Juan Domingo Peron]]en aurka.
+* [[1955]]: [[Argentina]]n [[Juan Domingo Peron]]en aurka.
-*[[1960]]: [[Turkia]]n.
+* [[1960]]: [[Turkia]]n.
-*[[1961]]: [[Park Chung Hee]] [[Hego Korea]]n.
+* [[1961]]: [[Park Chung Hee]] [[Hego Korea]]n.
-*[[1962]]: [[Argentina]]n [[Arturo Frondizi]]ren aurka.
+* [[1962]]: [[Argentina]]n [[Arturo Frondizi]]ren aurka.
-*[[1962]]: [[Myanmar]]ren
+* [[1962]]: [[Myanmar]]ren
-*[[1962]]: [[Ricardo Pérez Godoy]] [[Peru]]n.
+* [[1962]]: [[Ricardo Pérez Godoy]] [[Peru]]n.
-*[[1963]] [[Dominikar Errepublika]]n.
+* [[1963]] [[Dominikar Errepublika]]n.
-*[[1963]]: [[Hego Vietnam]]en [[Ngo Dinh Diem]]en aurka.
+* [[1963]]: [[Hego Vietnam]]en [[Ngo Dinh Diem]]en aurka.
-*[[1963]]: [[Ekuador]]ren.
+* [[1963]]: [[Ekuador]]ren.
-*[[1963]]: [[Siria]]n.
+* [[1963]]: [[Siria]]n.
-*[[1963]]: [[Irak]]en.
+* [[1963]]: [[Irak]]en.
-*[[1964]]: [[Brasil]]en [[Joao Goulart]]en aurka.
+* [[1964]]: [[Brasil]]en [[Joao Goulart]]en aurka.
-*[[1964]]: [[Hego Vietnam]]en [[Duong Van Minh]]en aurka.
+* [[1964]]: [[Hego Vietnam]]en [[Duong Van Minh]]en aurka.
-*[[1965]]: [[Mobutu Sese Seko]] [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]n (Zaire).
+* [[1965]]: [[Mobutu Sese Seko]] [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]n (Zaire).
-*[[1966]]: [[Ghana]]n.
+* [[1966]]: [[Ghana]]n.
-*[[1966]]: [[Argentina]] [[Arturo Umberto Illia]]ren aurka.
+* [[1966]]: [[Argentina]] [[Arturo Umberto Illia]]ren aurka.
-*[[1967]]: [[Grezia]]n.
+* [[1967]]: [[Grezia]]n.
-*[[1968]]: [[Ba'ath alderdia]] [[Irak]]en.
+* [[1968]]: [[Ba'ath alderdia]] [[Irak]]en.
-*[[1968]]: [[Juan Velasco Alvarado]] [[Peru]]n.
+* [[1968]]: [[Juan Velasco Alvarado]] [[Peru]]n.
-*[[1968]]: [[Panama]] [[Arnulfo Arias]]en aurka.
+* [[1968]]: [[Panama]] [[Arnulfo Arias]]en aurka.
-*[[1969]]: [[Muammar al-Gadafi]] [[Libia]]n.
+* [[1969]]: [[Muammar al-Gadafi]] [[Libia]]n.
-*[[1970]]: [[Bolivia]]n.
+* [[1970]]: [[Bolivia]]n.
-*[[1971]]: [[Maroko]]n (Arrakastarik gabe). [[Turkia]]n.
+* [[1971]]: [[Maroko]]n (Arrakastarik gabe). [[Turkia]]n.
-*[[1973]]: [[Juan María Bordaberry]] [[Uruguai]]n.
+* [[1973]]: [[Juan María Bordaberry]] [[Uruguai]]n.
-*[[1973]]: [[Augusto Pinochet]] [[Txile]]n.
+* [[1973]]: [[Augusto Pinochet]] [[Txile]]n.
-*[[1974]]: [[Portugal]]en.
+* [[1974]]: [[Portugal]]en.
-*[[1975]]: [[Francisco Morales Bermudez]] [[Peru]]n.
+* [[1975]]: [[Francisco Morales Bermudez]] [[Peru]]n.
-*[[1976]]: [[Ekuador]]ren.
+* [[1976]]: [[Ekuador]]ren.
-*[[1976]]: [[Argentina]]n [[Isabel Peron]]en aurka.
+* [[1976]]: [[Argentina]]n [[Isabel Peron]]en aurka.
-*[[1979]]: [[El Salvador]]ren.
+* [[1979]]: [[El Salvador]]ren.
-*[[1979]]: [[Chun Doo-hwan]] [[Hego Korea]]n.
+* [[1979]]: [[Chun Doo-hwan]] [[Hego Korea]]n.
-*[[1980]]: [[Turkia]]n.
+* [[1980]]: [[Turkia]]n.
-*[[1980]]: [[Bolivia]]n.
+* [[1980]]: [[Bolivia]]n.
-*[[1981]]: [[Espainia]]n (Arrakastarik gabe).
+* [[1981]]: [[Espainia]]n (Arrakastarik gabe).
-*[[1991]]: [[Sobiet Batasuna]]n [[Mikhail Gorbatxev]]en aurka (Arrakastarik gabe).
+* [[1991]]: [[Sobiet Batasuna]]n [[Mikhail Gorbatxev]]en aurka (Arrakastarik gabe).
-*[[1992]]: [[Alberto Fujimori]] [[Peru]]n.
+* [[1992]]: [[Alberto Fujimori]] [[Peru]]n.
-*[[1992]]: [[Hugo Chavez]] [[Venezuela]]n (Arrakastarik gabe).
+* [[1992]]: [[Hugo Chavez]] [[Venezuela]]n (Arrakastarik gabe).
-*[[1997]]: [[Zambia]]n.
+* [[1997]]: [[Zambia]]n.
-*[[1999]]: [[Pakistan]]en.
+* [[1999]]: [[Pakistan]]en.
-*[[2000]]: [[Fiji]]n.
+* [[2000]]: [[Fiji]]n.
-*[[2000]]: [[Ollanta Humala]] [[Peru]]n (Arrakastarik gabe).
+* [[2000]]: [[Ollanta Humala]] [[Peru]]n (Arrakastarik gabe).
 == XXI. mendeko estatu kolpeak ==
-*[[2002]]: [[Venezuela]]n [[Hugo Chavez]]en aurka (Arrakastarik gabe).
+* [[2002]]: [[Venezuela]]n [[Hugo Chavez]]en aurka (Arrakastarik gabe).
-*[[2002]]: [[Boli Kosta]]n (Arrakastarik gabe).
+* [[2002]]: [[Boli Kosta]]n (Arrakastarik gabe).
-*[[2002]]: [[Afrika Erdiko Errepublika]]n.
+* [[2002]]: [[Afrika Erdiko Errepublika]]n.
-*[[2003]]: [[Mauritania]]n.
+* [[2003]]: [[Mauritania]]n.
-*[[2003]]: [[Sao Tome eta Principe]]n.
+* [[2003]]: [[Sao Tome eta Principe]]n.
-*[[2003]]: [[Ginea Bissau]]n.
+* [[2003]]: [[Ginea Bissau]]n.
-*[[2004]]: [[Haiti]]n [[Jean-Bertrand Aristide]]ren aurka.
+* [[2004]]: [[Haiti]]n [[Jean-Bertrand Aristide]]ren aurka.
-*[[2005]]: [[Antauro Humala]] [[Peru]]n (Arrakastarik gabe).
+* [[2005]]: [[Antauro Humala]] [[Peru]]n (Arrakastarik gabe).
-*[[2005]]: [[Mauritania]]n.
+* [[2005]]: [[Mauritania]]n.
-*[[2006]]: [[Filipinak|Filipinetan]] [[Gloria Macapagal-Arroyo]]ren aurka.
+* [[2006]]: [[Filipinak|Filipinetan]] [[Gloria Macapagal-Arroyo]]ren aurka.
-*[[2006]]: [[Tailandia]]n.
+* [[2006]]: [[Tailandia]]n.
-*[[2006]]: [[Fiji]]n.
+* [[2006]]: [[Fiji]]n.
-*[[2007]]: [[Hamas]] mugimendua [[Gaza]]ko lurraldean ([[Palestina]]) ([[Palestinaren Askapenerako Erakundea]]ren arabera).
+* [[2007]]: [[Hamas]] mugimendua [[Gaza]]ko lurraldean ([[Palestina]]) ([[Palestinaren Askapenerako Erakundea]]ren arabera).
-*[[2008]]: [[Mauritania]]n.
+* [[2008]]: [[Mauritania]]n.
-*[[2008]]: [[Ginea]]n.
+* [[2008]]: [[Ginea]]n.
-*[[2009]]: [[Madagaskar]]rren (Arrakastarik gabe).
+* [[2009]]: [[Madagaskar]]rren (Arrakastarik gabe).
-*[[2009]]ko [[ekainaren 28]]a: [[Honduras]]en.
+* [[2009]]ko [[ekainaren 28]]a: [[Honduras]]en.
 [[Kategoria:Politika]]