Spaghetti western: berrikuspenen arteko aldeak
177. lerroa: | 177. lerroa: | ||
* [[José Bódalo]] |
* [[José Bódalo]] |
||
* [[Klaus Kinski]] |
* [[Klaus Kinski]] |
||
* [[Lee |
* [[Lee van Cleef]] |
||
* [[Peter Lee Lawrence]] |
* [[Peter Lee Lawrence]] |
||
* [[Sancho Gracia]] |
* [[Sancho Gracia]] |
11:22, 18 maiatza 2010ko berrikusketa
Western europarra, spaghetti western bezala ezagunagoa, Westernen azpigenero berezi bat da, 1960 eta 1970eko hamarkadetan modan egon zena, azken hamarkada honetan, spaghetti westerna jada gainbehera zihoan arren. Film hauetako gehienak konpainia italiar eta espainiarrek finantzatu zituztenez, generoak laster jaso zuen spaghetti western izena (italo-western ingelesez) edo "txorixo western", film espainiarrak zirenean. Gehienak, Espainiako Almerian filmatu ziren. Ospetsua da Tabernaseko Basamortua, bertan filmatu baitziren azpigenero honetako film handi asko.
Historia
Western europar antzinakoena El emperador de California da (Der Kaiser von Kalifornien), 1936koa, Luis Trenkerrek zuzendua. Baina oso gutxi dira, genero honetako filmeetatik, espainiarrak edo italiarrak ez direnak. Hauek nagusi zirenez, ironikoki laster bataiatuak izan ziren spaghetti western izenarekin. Izena, kritikoek erabili zuten generoa gutxiesteko, baina, film hauetako batzuk, errespetuz tratatuak izan ziren.
Spaghetti westernaren ezaugarria estetika zikin baina lirain bat da, baita, itxura batean, inongo moral izpirik ez duten pertsonai batzuengatik ere, gogorrak eta burugogorrak, Western amerikarreko klitxe klasikoak baliatuz, mitoaren bidez estilo propio bat sortzeko.
Azken aldian, zuzendari amerikar askok zuzendu dituzte genero honetako filmak (Rápida y mortal, Tombstone, El asesinato de Jesse James por el cobarde Robert Ford...), edo spaghetti westerna eta beste genero batzuk nahastu dituzte (Kill Bill).
Westernen saileko ekoizpena Europan, 1962an hasi zen, baina bi urte beranduagorarte, Sergio Leoneren Por un puñado de dólares filmearekin, ez zen masa genero bihurtu. Interes berezikoa da Sergio Leonek zuzendutako dolarraren trilogia hiru filmak. Hasiera batean, kritikak eragozpenak jarri zituen, gutxiesgarria izan zela es esateagatik, eta hortik datorkio spaghetti western izena. Baina, denborarekin, genero berri bat zela onartu beharko zuen, western amerikar tradizionaletik oinarrizko osagaiak hartzen zituena, baina oso modu jatorrizkoan liraindu eta berrantolatzen zituena, Hollywoodek, armak beste legerik ez zegoela, etengabeko "salbuespen egoera"n zeuden justiziari ona eta gaizkile gaiztoaren estereotipopean estali zituen alde kritikoetan arreta berezia jarriz.
1962 eta 1976 bitartean, Italia eta Espainian, genero honetako 500 film egin ziren, kontuan izan beharreko kopurua, publikoaren eskari eztabaidaezina zegoela frogatzen duena. Egia esan, film hauetako asko ez ziren, maisu lan bezala adieraz daitezkeenak, baina gehienek, maila tekniko-artistiko duin bat zuten, musika eta diseinu arloan bereziki nabarmengarriak diren ekarpenekin, eta batzuk, berezko merituekin, europar zinearen historiara pasa dira, mundu osoko zine zuzendariengan eragina izan zutelarik.
Zine kritiko askorentzako, spaghetti westernak, zinea egiteko modua aldatu zuen. Ordurarte, musika filmeetan (salbuespen batzuk izan ezik), musika artisten ulermenera mugatua zegoen. Esaten ohi denez, Ennio Morricone eta genero honetarako bere soinu bandak izan ziren filmeetako musika ezaguarazi zutenak. Fenomeno honetatik abiatuta, jatorrizko soinu banda, funtsezko osagai bihurtu zen akziozko eskenei indarra emateko, muntaia joko batekin batera, eskena bakanduak, filmeko klimax uneetan bihurtzeko ibilgailu bezala balio izan zuelarik.
Westerna Espainian
Azpimarratzekoa da spaghetti westernak (edo txorixo westernak, modu gutxiesgarrian atzerriko kritikaren aldetik) egin zituzten espainiar zuzendari asko egon zela, garai hartan, Espainian, zinea industria baitzen. Beharbada, osperik gehien hartu zuena, Rafael Romero Marchent izan zen, baina bere anaia Joaquin Luis Romero Marchent izan zen westerna Espainian sartu zuena, 1950eko hamarkadan.
Filmeak
1960ko hamarkada
- El sabor de la venganza Joaquín Luis Romero Marchent (1963)
- Antes llega la muerte Joaquín Luis Romero Marchent (1964)
- Los Rurales de Texas Primo Zeglio (1964)
- Per un dollaro a Tucson si muore Cesare Canevari (1964)
- Por un puñado de dólares Sergio Leone (1964) -> (Dolarraren trilogia)
- La muerte tenía un precio Sergio Leone (1965) -> (Dolarraren trilogia)
- Los cuatro implacables Primo Zeglio (1965)
- Ocaso de un pistolero Rafael Romero Marchent (1965)
- Un dólar agujereado Giorgio Ferroni (1965)
- Un dólar de fuego Nick Nostro (1965)
- Un lugar llamado Glory Sheldon Reynolds (1965)
- Una pistola para Ringo Duccio Tessari (1965)
- Una tumba para el sheriff Mario Caiano (1965)
- 7 dólares al rojo Alberto Cardone (1966)
- Adiós gringo Giorgio Stegani (1966)
- Alambradas de violencia León Klimovsky (1966)
- Cazador de recompensas Tonino Valerii (1966)
- Django Sergio Corbucci (1966)
- Django... Cacciatori di taglia León Klimovsky (1966)
- Dos pistolas gemelas Rafael Romero Marchent (1966)
- El bueno, el feo y el malo Sergio Leone (1966) -> (Dolarraren trilogia)
- El precio de un hombre Eugenio Martín (1966)
- El retorno de Ringo Duccio Tessari (1966)
- El Yankee Tinto Brass (1966)
- La muerte cumple condena Joaquín Luis Romero Marchent (1966)
- Las pistolas cantaron a muerte Lucio Fulci (1966)
- Siete pistolas para los Mc Gregor Franco Giraldi (1966)
- Siete pistolas para Timothy Rómulo Girolami (1966)
- Texas, Adiós Ferdinando Baldi (1966)
- Un río de dólares Carlo Lizzani (1966)
- Yo soy la Revolución Damiano Damiani (1966)
- Cara a cara Sergio Sollima (1967)
- Como lobos sedientos Romolo Guerrieri (1967)
- De hombre a hombre Giulio Petroni (1967)
- Dos cruces en Danger Pass Rafael Romero Marchent (1967)
- Dos hombres van a morir Rafael Romero Marchent (1967)
- El clan de los ahorcados Ferdinando Baldi (1967)
- El halcón y la presa Sergio Sollima (1967)
- El hombre del sur Giorgio Ferroni (1967)
- El hombre que mató a Billy el Niño Julio Buchs (1967)
- Joe el implacable Sergio Corbucci (1967)
- La furia de Johnny Kidd Gianni Puccini (1967)
- Los despiadados Sergio Corbucci (1967)
- Los días de la ira Tonino Valerii (1967)
- Los largos días de la venganza Florestano Vancini (1967)
- Oro maldito Giulio Questi (1967)
- Siete mujeres para los Mc Gregor Franco Giraldi (1967)
- Tu cabeza por mil dólares Giovanni Fago (1967)
- Un hombre y un Colt Tulio Demicheli (1967)
- Voy... le mato y vuelvo Enzo G. Castellari (1967)
- ¿Quién grita venganza? Rafael Romero Marchent (1968)
- El gran Silencio Sergio Corbucci (1968)
- El sabor del odio Umberto Lenzi (1968)
- Fedra West Joaquín Romero Marchent (1968)
- Hasta que llegó su hora Sergio Leone (1968)
- Mátalos y vuelve Enzo G. Castellari (1968)
- La balada de Johnny Ringo José Luis Madrid (1968)
- Lo quiero muerto Paolo Bianchini (1968)
- Los cuatro truhanes Giuseppe Colizzi (1968)
- Por techo, las estrellas Giulio Petroni (1968)
- Réquiem para el gringo Eugenio Martín eta José Luis Merino (1968)
- Salario para matar Sergio Corbucci (1968)
- Si te encuentras con Sartana ruega por tu muerte Gianfranco Parolini (1968)
- Tepepa Giulio Petroni (1968)
- Texas el Rojo Leopoldo Savona (1968)
- Tú perdonas... yo no Giuseppe Colizzi (1968)
- Uno a uno sin piedad Rafael Romero Marchent (1968)
- Vivo para matarte Camillo Bazzoni (1968)
- Winchester, uno entre mil Primo Zeglio (1968)
- 20.000 dólares por un cadáver José María Zabalza (1969)
- Corre, cuchillo, corre Sergio Sollima (1969)
- El Especialista Sergio Corbucci (1969)
- El Puro se sienta, espera y dispara Edoardo Mulargia (1969)
- Los pistoleros de Paso Bravo Salvatore Rosso (1969)
- Manos torpes Rafael Romero Marchent (1969)
- Sonora Alfonso Balcázar (1969)
- Un ejército de cinco hombres Italo Zingarelli (1969)
- Vivos o preferiblemente muertos Duccio Tessari (1969)
1970eko hamarkada
- Garringo Rafael Romero Marchent (1970)
- Ha llegado Sartana Giuliano Carmineo (1970)
- La diligencia de los condenados Juan Bosch (1970)
- La muerte de un presidente Tonino Valerii (1970)
- Los compañeros Sergio Corbucci (1970)
- ¡Mátalo! Cesare Canevari (1970)
- Oro sangriento Gianfranco Parolini (1970)
- Reza por tu alma... y muere Tulio Demicheli (1970)
- Un dólar y una tumba León Klimowsky
- Y Dios dijo a Caín Antonio Margheriti (1970)
- Abre tu fosa, amigo, llega Sábata Juan Bosch (1971)
- ¡Agáchate, maldito! Sergio Leone (1971)
- La venganza es un plato que se sirve frío Pasquale Squitieri (1971)
- La muerte busca un hombre José Luis Merino (1971)
- Le llamaban Trinidad Enzo Barboni (1971)
- Un dólar de recompensa Rafael Romero Marchent (1971)
- Un dólar para Sartana León Klimovsky (1971)
- Un par de asesinos Rafael Romero Marchent (1971)
- Condenados a vivir Joaquín Luis Romero Marchent (1972)
- Gran duelo al amanecer Giancarlo Santi (1972)
- I due figli di Trinità Osvaldo Civirani (1972)
- La caza del oro Juan Bosch (1972)
- Le seguían llamando Trinidad Enzo Barboni (1972)
- Los buitres cavarán tu fosa Juan Bosch (1972)
- Los hijos del día y de la noche Sergio Corbucci (1972)
- Ninguno de los tres se llamaba Trinidad Pedro Luis Ramírez (1972)
- Tedeum Enzo G. Castellari (1972)
- Tu fosa será la exacta... amigo Juan Bosch (1972)
- Una bala marcada Juan Bosch (1972)
- Una razón para vivir y una para morir Tonino Valerii (1972)
- Viva la muerte... tuya Duccio Tessari (1972)
- Y después le llamaron El Magnífico Enzo Barboni (1972)
- Ya le llaman Providencia Giulio Petroni (1972)
- El bruto, el listo y el capitán Alberto De Martino (1973)
- Mi nombre es... Ninguno Tonino Valerii y Sergio Leone (1973)
- Un dólar de recompensa Rafael Romero Marchent (1973)
- El Genio Damiano Damiani y Sergio Leone (1975)
- Los cuatro del Apocalipsis Lucio Fulci (1975)
- Keoma Enzo G. Castellari (1976)
- Los locos del oro negro Enzo G. Castellari (1976)
- El Valle de la Muerte Sergio Martino (1977)
1980ko hamarkada
- Dos granujas en el oeste Michele Lupo (1981)
Zuzendariak
- Duccio Tessari
- Enzo Barboni
- Enzo G. Castellari
- Eugenio Martín
- Florestano Vancini
- Joaquín Luis Romero Marchent
- Lucio Fulci
- Primo Zeglio
- Rafael Romero Marchent
- Sergio Corbucci
- Sergio Leone
- Sergio Sollima
- Tonino Valerii
- Umberto Lenzi
Aktoreak
- Antonio de Teffé
- Bud Spencer
- Charles Bronson
- Clint Eastwood
- Craig Hill
- Elli Wallach
- Fernando Sancho
- Francisco Rabal
- Franco Nero
- George Hilton
- Gian Maria Volonté
- Gianni Garko
- Giuliano Gemma
- Henry Fonda
- José Bódalo
- Klaus Kinski
- Lee van Cleef
- Peter Lee Lawrence
- Sancho Gracia
- Terence Hill
- Tomás Milián
- William Berger