Kalifa-herri: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

19:01, 2 ekaina 2010ko berrikusketa

Kaliferria (arabieraz خلافة edo khilāfa) kalifaren menpe dagoen lurraldea da.^[1] Kalifatza izan zen islamak ezarri zuen lehen gobernu sistema, musulmanen ummaren batasuna eta agintea adierazten zuena. Hasieran Mahomak berak ezarritako printzipioek zuzenduta zegoen, profetak ezarritako autoritate politikoaren jarraipentzat; rasidar kalifaldia izan zen hura.

Musulmanen ummaren batasun politikoa adierazten zuen, baina ez batasun teologikoa, azken hori pertsona bakoitzaren kontua zelako. Munduan izan den lehenengo ongizate estatu handia izan zen.^[2]^[3]

Sunismoaren arabera, estatuburua, kalifa, musulman guztiek edo haien ordezkariek (shura) aukeratu behar dute.^[4] Xiismoaren jarraitzaileek, berriz, kalifak Ahl al-Bayt familiakoa —profetaren familiakoa— izan behar dela uste dute.

Kaliferria, 622–750. urteetan ██ Hedadura, Mahoma profetaren garaian, 622 – 632 Hedadura, rasidar kalifaldian, 632 – 661 Hedadura, omeiar kalifaldian, 661 – 750

Hainbat aldi izan zituen kaliferriak, 1924 arte:

Rasidar kalifaldia (632 - 661): hala sunitek nola xiitek onartua. Rasidar kalifen ondoren, kaliferria hainbat dinastiaren kontrolpean izan zen; batzuetan, bi kaliferri ere izan ziren aldi berean (batzuetan, benetako kalifatotzak ziren; bestetan, itxurazkoak baino ez).
Omeiar kalifaldia (VII. - VIII. mendeak): lehenengo dinastia.
Abbastar kalifaldia (VIII. - XIII. mendeak). Agintea galdua zuten omeiarrek Kordobako kaliferria zuzendu zuten 929tik 1031 arte.
Fatimitar kalifaldia (X. - XII. mendeak): azken dinastia.
Itzalpeko kalifaldia (XIII. - XVI. mendeak): sultan mamelukoek, beren mende, abbastarren dinastiako kide bat ezarri zuten kalifatzat, Kairon. Aldi hartan, oro har, abbastar kalifek ez zuten benetako botererik izan, nahiz eta haietako bakarren batek egiazko agintea izan zuen.
Otomandar kalifaldia (1517 - 1924): otomandar agintariek oso gutxitan erabili zuten «kalifa» titulua. 1924an, Mustafa Kemal Atatürkek, Turkiako Errepublikako lehenengo lehendakariak ezarritako eraberrikuntzen artean, Turkiako Konstituzioak kalifatotza abolitu zuen.

Erreferentziak

↑ Harluxet hiztegi Entziklopedikoa
↑ Crone, Patricia. (2005). Medieval Islamic Political Thought. Edinburgh University Press, 308–9 or. ISBN 0748621946..
↑ Hamid, Shadi. (2003ko abuztua). «An Islamic Alternative? Equality, Redistributive Justice, and the Welfare State in the Caliphate of Umar» Renaissance: Monthly Islamic Journal 13.
↑ Gharm Allah Al-Ghamdy

Artikulu hau historiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[1] Harluxet hiztegi Entziklopedikoa

[Crone_2005_308–9-2] Crone, Patricia. (2005). Medieval Islamic Political Thought. Edinburgh University Press, 308–9 or. ISBN 0748621946..

[Hamid-3] Hamid, Shadi. (2003ko abuztua). «An Islamic Alternative? Equality, Redistributive Justice, and the Welfare State in the Caliphate of Umar» Renaissance: Monthly Islamic Journal 13.

[2muslims-4] Gharm Allah Al-Ghamdy

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 6. lerroa: / 6. lerroa: @@
 [[Sunismo]]aren arabera, estatuburua, [[kalifa]], [[musulman]] guztiek edo haien ordezkariek (''[[shura]]'') aukeratu behar dute.<ref name=2muslims>[http://www.2muslims.com/directory/Detailed/225505.shtml Gharm Allah Al-Ghamdy]</ref> [[Xiismo]]aren jarraitzaileek, berriz, kalifak ''[[Ahl al-Bayt]]'' familiakoa —profetaren familiakoa— izan behar dela uste dute.
-[[Fitxategi:Age-of-caliphs.png|300px|thumb|Kaliferria, 622–750. urteetan {{legenda|#a1584e|Hedadura, Mahoma profetaren garaian, 622–632}} {{legend|#ef9070|Hedadura, rasidar kalifaldian, 632–661}} {{legend|#fad07d|Hedadura, omeiar kalifaldian, 661–750}}]]
+[[Fitxategi:Age-of-caliphs.png|300px|thumb|Kaliferria, 622–750. urteetan {{legenda|#a1584e|Hedadura, Mahoma profetaren garaian, 622 – 632}} {{legend|#ef9070|Hedadura, rasidar kalifaldian, 632 – 661}} {{legend|#fad07d|Hedadura, omeiar kalifaldian, 661 – 750}}]]
 Hainbat aldi izan zituen kaliferriak, [[1924]] arte:
-* [[Rasidar kalifaldia]] (632-661): hala sunitek nola xiitek onartua. Rasidar kalifen ondoren, kaliferria hainbat dinastiaren kontrolpean izan zen; batzuetan, bi kaliferri ere izan ziren aldi berean (batzuetan, benetako kalifatotzak ziren; bestetan, itxurazkoak baino ez).
+* [[Rasidar kalifaldia]] ([[632]] - [[661]]): hala sunitek nola xiitek onartua. Rasidar kalifen ondoren, kaliferria hainbat dinastiaren kontrolpean izan zen; batzuetan, bi kaliferri ere izan ziren aldi berean (batzuetan, benetako kalifatotzak ziren; bestetan, itxurazkoak baino ez).
 * [[Omeiar kalifaldia]] (VII. - VIII. mendeak): lehenengo dinastia.
 * [[Abbastar kalifaldia]] (VIII. - XIII. mendeak). Agintea galdua zuten omeiarrek [[Kordobako kaliferria]] zuzendu zuten [[929]]tik [[1031]] arte.
 * [[Fatimitar kalifaldia]] (X. - XII. mendeak): azken dinastia.
 * Itzalpeko kalifaldia (XIII. - XVI. mendeak): sultan [[mameluko]]ek, beren mende, abbastarren dinastiako kide bat ezarri zuten kalifatzat, [[Kairo]]n. Aldi hartan, oro har, abbastar kalifek ez zuten benetako botererik izan, nahiz eta haietako bakarren batek egiazko agintea izan zuen.
-* [[Otomandar Inperioa|Otomandar kalifak]]: otomandar agintariek oso gutxitan erabili zuten «kalifa» titulua.
+* [[Otomandar Inperioa|Otomandar kalifaldia]] ([[1517]] - [[1924]]): otomandar agintariek oso gutxitan erabili zuten «kalifa» titulua. 1924an, [[Mustafa Kemal Atatürk]]ek, [[Turkia]]ko Errepublikako lehenengo lehendakariak ezarritako eraberrikuntzen artean, Turkiako [[Konstituzio]]ak kalifatotza abolitu zuen.
 == Erreferentziak ==