Erg (basamortua)

Erg bateko dunak, Marokon.

Erga, basamortu batetako lurralde hareatsua da. Arabierazko erg (عرق) hitzetik dator, Sahara basamortuko toki horiek definitzeko erabiltzen dena. Hamada edo basamortu harritsuaren aurkakoa da.

Saharako mendigune menditsuetan urtaro euritsuan erortzen diren euriek, aurpegietan materialak erauzi eta lautadara eramaten dituzten potentzia handiko uharrak eratzen dituzten, arro endorreikoetan galdu aurretik. Han, milaka urteetan zehar, higakin hauek antzaldatzen dituen haizea eta uraren arteko ekintza bateraua gertatzen da. Horiekin, bi eraketa ezberdin sortuko dira: erga, hareazkoa, eta rega, hareaz betetako haizeak leundutako harrizko harrieta.

Harea hau, harkaitzen meteorizazioaren ondorio da, tamaina oso txikiak izan arte zatituak diren harkaitzak. Basamortuetan, meteorzizazioa, mota mekanikokoa da, tenperatura kontraste zakarrengatik, materialak, uzkurtu eta dilatatzera behartzen dituena, hauek, zatitu egiten direlarik. Ondoren, haizeak harea altxatu egiten du, harkaitzekin talka egin eta, pixkanaka, partikula berriak erauziz, abrasio deritzon prozesu batetan. Haizeak, harea, distantzia handietara eraman dezake, eta metaketak sortu. Dunak, harea metaketak dira, eta ergaren eraketa ezaugarri bat da.

Ergak, bi hemisferioetako 20 eta 40 paraleloen artean daude. Erg aktiboak, urtean, bataz beste, 150 mm euri baino gehiago jasotzen ez dituzten lurraldeetara mugatzen dira. Handienak, Afrika iparraldean eta hegoaldean, Asiako mendebalde eta erdialdean eta Australia erdialdean daude. Hegoamerikan, Peruko kostaldera eta Argentinako iparmendebaldera mugatzen dira. Iparramerikan, Altarreko Basamortu Handia bakarrik dago, Mexikoko Sonorako basamortuan, iparralderantz hedatzen dena, Arizonako Yumako basamorturaino, eta Kaliforniako hegoekialdeko Algodones Dunes. Nebraskako Hareazko Muinoak, landaretzak finkotutako erg bat dira.