'''Fenomeno naturala''' [[natura]]n berez gertatzen den aldaketa da. Fenomeno hauen barnean bakarrik sartzen dira mugimendu jarraia duten prozesuak eta lurrak dituen transformazioak. Hauek eragin zuzena eduki dezakete gizakiaren bizitzarekin ([[epidemia]]k, kondizio klimatikoak, [[hondamendi]] naturalak, etab.). [[File:Montserrat Salem Eruption1.jpg|thumb|Hondamendi naturala]]
'''Fenomeno naturala''' [[natura]]n berez gertatzen den aldaketa da. Fenomeno hauen barnean bakarrik sartzen dira mugimendu jarraia duten prozesuak eta lurrak dituen transformazioak. Hauek eragin zuzena eduki dezakete gizakiaren bizitzarekin ([[epidemia]]k, kondizio klimatikoak, [[hondamendi]] naturalak, etab.). [[File:Montserrat Salem Eruption1.jpg|thumb|Hondamendi naturala]]
Eguneroko hizkeran, fenomeno natural kontzeptua gertakari arraro edo harrigarriren sinonimo bezala erabiltzen da. Aitzitik, euri tanta baten osaera fenomeno natural bat da, hurakan bat den bezala. Adierazpen honek "hondamendi natural" izeneko fenomeno natural arriskutsuei ere erreferentzia egiten die. Euria adibidez, ez da "hondamendi" bat, baina hala izan daiteke gizakiaren prespektibaren arabera, hainbat kondizio biltzen badira. Gizartearen planifikazio txarrak, uholdeei zaurkorrak diren lurretan eraikuntzak eraikitzea adibidez, efektu oso txarrak sortu ditzake gizakiarentzat.
Eguneroko hizkeran, fenomeno natural kontzeptua gertakari arraro edo harrigarriren sinonimo bezala erabiltzen da. Aitzitik, [[euri]] tanta baten osaera fenomeno natural bat da, hurakan bat den bezala. Adierazpen honek "hondamendi natural" izeneko fenomeno natural arriskutsuei ere erreferentzia egiten die. Euria adibidez, ez da "hondamendi" bat, baina hala izan daiteke gizakiaren prespektibaren arabera, hainbat kondizio biltzen badira. Gizartearen planifikazio txarrak, [[uholde]]ei zaurkorrak diren lurretan eraikuntzak eraikitzea adibidez, efektu oso txarrak sortu ditzake gizakiarentzat.
Era berean, aipatu behar da gizakiaren ekintzak beti daudela lege naturalei lotuta, baina fenomeno naturalak ez daude modu honetan kontsideratuta, gizakien borondatearen menpe baitaude.
Era berean, aipatu behar da gizakiaren ekintzak beti daudela lege naturalei lotuta, baina fenomeno naturalak ez daude modu honetan kontsideratuta, gizakien borondatearen menpe baitaude.
Fenomeno naturalak ekaitzak edo hondamendiak gertatzen direnekoak dira eta zientzia hauek gizakiaren onerako erabiltzen saiatzen da,uztetarako adibidez.
Fenomeno naturalak ekaitzak edo hondamendiak gertatzen direnekoak dira eta [[zientzia]] hauek gizakiaren onerako erabiltzen saiatzen da,uztetarako adibidez.
== Hondamendi naturalak ==
== Hondamendi naturalak ==
16:15, 27 martxoa 2011ko berrikusketa
Artikulu hau hobetzeko lanean ari da IOa.eiguren lankidea. Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira edukian edo formatuan. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian, erredakzioa koordinatzeko.
Fenomeno naturalanaturan berez gertatzen den aldaketa da. Fenomeno hauen barnean bakarrik sartzen dira mugimendu jarraia duten prozesuak eta lurrak dituen transformazioak. Hauek eragin zuzena eduki dezakete gizakiaren bizitzarekin (epidemiak, kondizio klimatikoak, hondamendi naturalak, etab.).
Hondamendi naturala
Eguneroko hizkeran, fenomeno natural kontzeptua gertakari arraro edo harrigarriren sinonimo bezala erabiltzen da. Aitzitik, euri tanta baten osaera fenomeno natural bat da, hurakan bat den bezala. Adierazpen honek "hondamendi natural" izeneko fenomeno natural arriskutsuei ere erreferentzia egiten die. Euria adibidez, ez da "hondamendi" bat, baina hala izan daiteke gizakiaren prespektibaren arabera, hainbat kondizio biltzen badira. Gizartearen planifikazio txarrak, uholdeei zaurkorrak diren lurretan eraikuntzak eraikitzea adibidez, efektu oso txarrak sortu ditzake gizakiarentzat.
Era berean, aipatu behar da gizakiaren ekintzak beti daudela lege naturalei lotuta, baina fenomeno naturalak ez daude modu honetan kontsideratuta, gizakien borondatearen menpe baitaude.
Fenomeno naturalak ekaitzak edo hondamendiak gertatzen direnekoak dira eta zientzia hauek gizakiaren onerako erabiltzen saiatzen da,uztetarako adibidez.
Hondamendi naturalak
Magnitude ezberdinetako suntsiketa eta kalteak sortzen dituzten fenomeno naturalak dira, gizakiaren zeharkako eraginari gehituz, eta ez duenak aurreikusten berak eginiko ekintzek bere buruari sor diezazkiokeela kalteak. Hauen barruan aurkitzen dira:
Lurraren barnealdean sortutako hondamendiak
Lurrikaren ondorioak
Dardara/Lurrikara/Sismo.- Lurraren barnealdean dauden harrien deformazio gogorrak sortzen dituzten lurrazaleko mugimenduak dira. Deformazio hauek energia pilatzen dute eta energia hori lurrazala astintzen duen uhin moduan askatzen da bat-batean.
Tsunami/Itsaikara.- Ozeanoko lurrazalaren mugimendua, altuera handiko olatuak eragin eta eratzen dituena.
Erupzio bolkanikoa.- Lurraren barnealdetik lurrazalera aterialek (magma edo laba), errautsek eta zenbait gasek egiten dutel bidea da.
Lurrazalean pozesu dinamiko batzuen ondorioz sortutako hondamendiak
Irristaketa.- Maldan dagoen lur eremu betetako ezusteko edo graduzko aldaketen, egituraren, hidrologiaren edo landaretzaren ondorioz sortzen dira.
Lurjausi.- Egonkortasuna galtzen duen lur zati baten erorketa edo gizakiak eraikitako estruktura baten suntsiketan da.
Elurrolde.- Maldaren landare estaldura eta sustratoaren zati bat erantsi dezakeen maldan behera erortzen den elur geruza baten desplazamendua da.
Uhar.- Elurte baten irristaketa edo aintzira baten apurketak sortutako lokatz, ur, izotz edo harrien fluxu handiak dira.
Huaiko.- Euri prezipitazioen ondorioz sortutako lokatz eta harrien erorketa da, eta abiadura handiz desplazatzen diren harri eta enborrak garraiatzen dituen ur lokaztu bezala ematen da.
Fenomeno hidrologiko edo meteorologikoen ondorioz sortutako hondamendiak
Uholde.- Eurite handien edo urtegiren baten apurketaren ondorioz sortzen diren erreka uren, aintziren edo lakuen inbasio geldo edo bortitzak dira. Fitxategi:Enchentesmariocampos.jpgUholdeak
Lehorte.- Eurite urri edo irregularren, lurpeko uren erabilera desegokiaren, ur dposituen edo ureztaketa sistemek sortutako atmosferako hezetasun urritasuna da.
Hizozte.- Tenperatura baxuek sortutakoa eta animaliei eta landareei kalteak sortzen dizkiona.
Ekaitz.- Atmosferako deskarga elektrikoen ondorioz sortzen den fenomeno atmosferikoa da.
Txingor.- Froma solido eta hizotz itxurako euritea da.
Tornado.- Forma birakorrean eta abiadura handian produzitzen den haize bortitza da. Tornado
Zirimola.- Aire beroaren eta hezearen arteko elkarreraginak sortutako 145 mph-ak gainditzen dituzten haizeak dira, Ozeano Baretik edo Atlanticotik datorrena, airen hotzarekin batera.
Jatorri biologikoa duten hondamendiak
Izurrite.- Zenbait animalik uztetan sortutako ezbeharral dira.
Epidemia.- Jende kopuru handi batek eta leku zehatz batetan jasaten duten gaixotasun kutsagarri eta orokortuak dira.
Pandemia.- Jende kopuru handi batek eta mundu osoan zehar jasaten duten gaixotasun kutsagarri eta orokortuak dira.
