Zirauki: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
20. lerroa: | 20. lerroa: | ||
| euskaldunak = 7,98 |
| euskaldunak = 7,98 |
||
| sorrera = |
| sorrera = |
||
| herritarra = |
| herritarra = ziraukiar, Ziraukiko |
||
| alkatea = Victoriano Goldaratz Carmona<br />(CAI, indep.) |
| alkatea = Victoriano Goldaratz Carmona<br />(CAI, indep.) |
||
| webgunea = |
| webgunea = www.cirauqui.com |
||
| oharrak = |
| oharrak = |
||
}} |
}} |
||
28. lerroa: | 28. lerroa: | ||
'''Zirauki''' [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindade]]ko herri honek 475 biztanle zituen [[2009]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 30 kilometrora dago. |
'''Zirauki''' [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindade]]ko herri honek 475 biztanle zituen [[2009]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 30 kilometrora dago. |
||
== Inguru naturala eta |
== Inguru naturala eta kokalekua == |
||
[[Fitxategi:023 Cirauqui village.jpg|250px|thumb|left|Herriaren ikuspegia.]] |
[[Fitxategi:023 Cirauqui village.jpg|250px|thumb|left|Herriaren ikuspegia.]] |
||
Herria, [[Nafarroa]] erdialdean kokatzen da, [[Lizarrako merindade]]aren ekialdeko muturrean. [[N-111]] errepidean kokatzen da [[Gares]]-[[Lizarra]] norabidean, [[Gares]]tik zazpi kilometrora. |
Herria, [[Nafarroa]] erdialdean kokatzen da, [[Lizarrako merindade]]aren ekialdeko muturrean. [[N-111]] errepidean kokatzen da [[Gares]]-[[Lizarra]] norabidean, [[Gares]]tik zazpi kilometrora. |
||
35. lerroa: | 35. lerroa: | ||
=== Klima eta landaredia === |
=== Klima eta landaredia === |
||
Ziraukiko klima |
Ziraukiko klima mediterraneoa da oro har, nahiz eta udalerriaren iparraldean klima azpimediterranoaren ezaugarri batzuk ere badituen. Urteko batez besteko tenperaturak aldakorrak dira kokagunearen arabera, baina 12 eta 14 gradu artekoak izaten dira. Prezipitazioak 400 eta 500 mm ingurukoak izaten dira herrigunean, eta 800 mm edo gehiagokoak Ziraukiko mendiguneetan. Urteroko egun euritsuak 80 izaten dira batez beste. |
||
Iparralde eta mendebaldean, klima |
Iparralde eta mendebaldean, klima azpimediterranoari dagozkion landare eta zuhaitz espezieak aurki daitezke. Jatorrizko landareditik 310 hektarea arte baino ez dira kontserbatzen. Herrigunetik gertu zegoen arte eta haritzez osatutako 145 hektareako basoa, [[1940ko hamarkada]]n desagertu zen. Birlandaturiko pinuek 52 hektarea hartzen zituzten [[XX. mendea]]ren amaieran. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
[[Erromatar Inperio|Erromatarren]] [[Nafarroa]]ko egonaldiak eragin handia izan zuen Ziraukin, eta historialarien ustetan, gaur egungo San Roman baselizaren aurrekariak, erromatarren garaikoak izan daitezke. |
[[Erromatar Inperio|Erromatarren]] [[Nafarroa]]ko egonaldiak eragin handia izan zuen Ziraukin, eta historialarien ustetan, gaur egungo San Roman baselizaren aurrekariak, erromatarren garaikoak izan daitezke. |
||
[[Erdi Aroa]]n zehar herria [[Lerin]]go konderriko herria izan zen, eta inguruko herriek izan ez zuten egitura administratibo desberdina izan zuen. [[1425]]ean Carlos III.a Nobleak Leringo konderria konderria sortu zuen, bere laba Juana Beaumonteko Luisekin ezkondu ostean. Konderria honako herriek osatzen zuten hasiera batean, [[Lerin]], [[Eslaba]], [[Sada]], [[Sesma]] eta |
[[Erdi Aroa]]n zehar herria [[Lerin]]go konderriko herria izan zen, eta inguruko herriek izan ez zuten egitura administratibo desberdina izan zuen. [[1425]]ean Carlos III.a Nobleak Leringo konderria konderria sortu zuen, bere laba Juana Beaumonteko Luisekin ezkondu ostean. Konderria honako herriek osatzen zuten hasiera batean, [[Lerin]], [[Eslaba]], [[Sada]], [[Sesma]] eta Zirauki. Brianda Beaumontekoak, [[Lerin]]go bosgarren kondesa zenak, Toledoko Diegorekin [[1564]]ean ezkondu zenean, konderria [[Alba]]ko etxeari lotu zuen. |
||
== Demografia == |
== Demografia == |
||
65. lerroa: | 65. lerroa: | ||
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" |
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" |
||
|+'''Ziraukiko Udala |
|+'''Ziraukiko Udala (2007)''' |
||
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak''' |
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak''' |
||
|- |
|- |
||
75. lerroa: | 75. lerroa: | ||
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" |
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" |
||
|+'''Ziraukiko Udala |
|+'''Ziraukiko Udala (2011)''' |
||
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak''' |
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak''' |
||
|- |
|- |
||
126. lerroa: | 126. lerroa: | ||
== Euskara == |
== Euskara == |
||
[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Zirauki eremu ez-euskalduneko udalerria da |
[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera, Zirauki eremu ez-euskalduneko udalerria da; horrenbestez, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] da. [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren %7,98k zekien [[euskara]]z. |
||
[[2008]]an [[IU|Nafarroako Ezker Batuak]] eta [[Nafarroa Bai]]k [[Euskararen Foru Legea]] aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Zirauki) proposamena aurkeztu zuten [[Nafarroa]]ko legebiltzarrean. [[UPN]] ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, [[PSN]] alderdiaren |
[[2008]]an [[IU|Nafarroako Ezker Batuak]] eta [[Nafarroa Bai]]k [[Euskararen Foru Legea]] aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Zirauki) proposamena aurkeztu zuten [[Nafarroa]]ko legebiltzarrean. [[UPN]] ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, [[PSN]] alderdiaren ustekabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena<ref>[http://www.euskarakultur.org/eke/accion/noticia.NoticiaViewPDF?noticia_id=16106&idIdioma=1 Euskarakultur.com webguneko albistea.]</ref>. |
||
[[2009]]ko [[urtarril]]etik udalerriaren izen ofiziala Cirauqui <> Zirauki da<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2009/8/ Nafarroako gobernuak 2009ko Urtarrilaren 19an kaleratutako dekretua.]</ref>. |
[[2009]]ko [[urtarril]]etik, udalerriaren izen ofiziala Cirauqui <> Zirauki da<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2009/8/ Nafarroako gobernuak 2009ko Urtarrilaren 19an kaleratutako dekretua.]</ref>. |
||
== Jaiak eta ospakizunak == |
== Jaiak eta ospakizunak == |
||
Ziraukik Gurutzearen egunaren inguruan ospatzen ditu jaiak [[irailaren 14]]a, meza, bigantxak eta mozorro lehiaketa izaten dira. "Jai txikiak" bestalde [[maiatzaren 1]]ean ospatzen dira, San Kristobalgo erromeriarekin batera. Santuaren irudia izen bereko parrokiatik atera eta herriko baselizaraino joaten dira |
Ziraukik Gurutzearen egunaren inguruan ospatzen ditu jaiak [[irailaren 14]]a, meza, bigantxak eta mozorro lehiaketa izaten dira. "Jai txikiak" bestalde [[maiatzaren 1]]ean ospatzen dira, San Kristobalgo erromeriarekin batera. Santuaren irudia izen bereko parrokiatik atera eta herriko baselizaraino joaten dira ziraukiarrak. |
||
Anizko Andre Mariaren baselizarako erromeria [[abuztuaren 15]]ean izaten da eta San Romanen omenezko jaiak [[azaroaren 18]]aren inguruan. Ospakizuneko ekitaldi nagusia meza ostean izaten da, parrokiatik gaztainak jaurtitzen direlarik. Egunaren amaieran, sua pizten da. Gaztaina jaurtiketa eta suaren piztea, egun batzuk beranduago errepikatzen da, zehazki [[azaroaren 25]]ean, Santa Katalinaren omenezko jaietan. |
Anizko Andre Mariaren baselizarako erromeria [[abuztuaren 15]]ean izaten da eta San Romanen omenezko jaiak [[azaroaren 18]]aren inguruan. Ospakizuneko ekitaldi nagusia meza ostean izaten da, parrokiatik gaztainak jaurtitzen direlarik. Egunaren amaieran, sua pizten da. Gaztaina jaurtiketa eta suaren piztea, egun batzuk beranduago errepikatzen da, zehazki [[azaroaren 25]]ean, Santa Katalinaren omenezko jaietan. |
||
[[Lizarrako merindade]]ko herri askok bezala, Ziraukik San Isidro eguna ospatzen du, nekazarien patroia. Egun |
[[Lizarrako merindade]]ko herri askok bezala, Ziraukik San Isidro eguna ospatzen du, nekazarien patroia. Egun horretan 30 minutu irauten duen prozesioa antolatzen da, parrokiatik Ziraukiko zelaietara. Bertan herriko abadeak, zelaiak bedeinkatu ostean, herrigunera itzultzen dira ziraukiarrak. Horrez gain, San Blas eta San Gregorio. [[Inauteriak|Inauterietan]], herritarrak kalera irten eta Santa Agataren omenezko [[euskara|euskal]] abestiak kantatzen dituzte. |
||
== Erreferentziak == |
== Erreferentziak == |
10:34, 28 ekaina 2011ko berrikusketa
Zirauki | |||
---|---|---|---|
Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||
Zirauki inguruko laborantza lurren ikuspegia. | |||
| |||
Kokapena | |||
Herrialdea | Euskal Herria | ||
Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||
Merindadea | Lizarra | ||
Eskualdea | Lizarrerria | ||
Administrazioa | |||
Estatua | Espainia | ||
Erkidegoa | Nafarroa | ||
Izen ofiziala | Cirauqui <> Zirauki[1] | ||
Alkatea | Victoriano Goldaratz Carmona (CAI, indep.) | ||
Posta kodea | 31131 | ||
INE kodea | 31074 | ||
Herritarra | ziraukiar, Ziraukiko | ||
Geografia | |||
Koordenatuak | 42°39′34″N 1°53′55″W / 42.65931578°N 1.89873129°W | ||
Azalera | 41,47 km² | ||
Garaiera | 493 metro | ||
Distantzia | 30,2 km (Iruñetik) | ||
Demografia | |||
Biztanleria | 467 (2023: 2) | ||
Dentsitatea | 11,27 biztanle/km² | ||
Zahartzea[2] | % 20,94 | ||
Ugalkortasuna[2] | ‰ 62,5 | ||
Ekonomia | |||
Jarduera[2] | % 77,42 (2011) | ||
Desberdintasuna[2] | % 0 (2011) | ||
Langabezia[2] | % 8,39 (2013) | ||
Euskara | |||
Euskaldunak[2][3] | % 11,90 (2018: %4,02) | ||
Datu gehigarriak | |||
Webgunea | www.cirauqui.com |
Zirauki Nafarroako udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 475 biztanle zituen 2009ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 30 kilometrora dago.
Inguru naturala eta kokalekua
Herria, Nafarroa erdialdean kokatzen da, Lizarrako merindadearen ekialdeko muturrean. N-111 errepidean kokatzen da Gares-Lizarra norabidean, Garestik zazpi kilometrora.
Ziraukik Gesalatzekin egiten du muga iparraldean, Mañerurekin ekialdean, Deierri eta Villatuertarekin mendebaldean, eta Mendigorriarekin hegoaldean.
Klima eta landaredia
Ziraukiko klima mediterraneoa da oro har, nahiz eta udalerriaren iparraldean klima azpimediterranoaren ezaugarri batzuk ere badituen. Urteko batez besteko tenperaturak aldakorrak dira kokagunearen arabera, baina 12 eta 14 gradu artekoak izaten dira. Prezipitazioak 400 eta 500 mm ingurukoak izaten dira herrigunean, eta 800 mm edo gehiagokoak Ziraukiko mendiguneetan. Urteroko egun euritsuak 80 izaten dira batez beste.
Iparralde eta mendebaldean, klima azpimediterranoari dagozkion landare eta zuhaitz espezieak aurki daitezke. Jatorrizko landareditik 310 hektarea arte baino ez dira kontserbatzen. Herrigunetik gertu zegoen arte eta haritzez osatutako 145 hektareako basoa, 1940ko hamarkadan desagertu zen. Birlandaturiko pinuek 52 hektarea hartzen zituzten XX. mendearen amaieran.
Historia
Erromatarren Nafarroako egonaldiak eragin handia izan zuen Ziraukin, eta historialarien ustetan, gaur egungo San Roman baselizaren aurrekariak, erromatarren garaikoak izan daitezke.
Erdi Aroan zehar herria Leringo konderriko herria izan zen, eta inguruko herriek izan ez zuten egitura administratibo desberdina izan zuen. 1425ean Carlos III.a Nobleak Leringo konderria konderria sortu zuen, bere laba Juana Beaumonteko Luisekin ezkondu ostean. Konderria honako herriek osatzen zuten hasiera batean, Lerin, Eslaba, Sada, Sesma eta Zirauki. Brianda Beaumontekoak, Leringo bosgarren kondesa zenak, Toledoko Diegorekin 1564ean ezkondu zenean, konderria Albako etxeari lotu zuen.
Demografia
1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2006 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1.376 | 1.321 | 1.202 | 1.156 | 1.137 | 1.069 | 1.059 | 959 | 635 | 534 | 470 | 456 | 480 |
2008ko erroldaren arabera, hamabi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %2,47a (Nafarroako batez-bestekoaren azpitik).
Ondarea
Ziraukiko San Roman elizako atea, Lizarrako San Pedro de la Rua eta Garesko Santiago elizen estilo bera dauka, hiru elizak Done Jakue bidean kokatuta daudelarik. Elizaren barruan XVIII. mendeko hiru erretaula barroko daude eta sakristian prozesioetan erabiltzen den errenazimendu estiloko zilarrezko gurutze bat.
Alexandriako Santa Katalina eliza, XIII. mendeko eliza gotikoa da, XVI. mendean birmoldatua. Erretabloa barrokoa da eta alboak erromanistak.
Politika
Udal hauteskundeak
Azken agintaldietan Ziraukiko alkatea Candidatura Asamblearia Independiente (CAI, ezkertiar eta euskaltzaleak[4]) taldeko kide bat izan da. 2007an, non CAI zerrenda bakarra izan zen, Pedro María Apeztegia Arraitza aukeratu zuten. Udaleko zazpi zinegotziak lau lortu zituen taldeak eta hortaz gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 11 izan ziren (emandako guztien %3,27a) eta zurizko 121 boto izan ziren (botoen %37,23a). Abstentzioa %25,83koa izan zen.
Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
Candidatura Asamblearia Independiente | 204 | 7 |
2011n CAI (5 zinegotzi eta Victoriano Goldaratz alkate) Agrupación Independiente de Cirauqui (AIC, eskuina, 2) delakoarekin lehiatu zen.
Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
Candidatura Asamblearia Independiente | 239 | 5 |
Agrupación Independiente de Cirauqui | 101 | 2 |
Udaletxea
Ziraukiko udaletxeko alkatea, Girgillao, Mañeru eta Artazuko idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Konstituzio Plaza, 1
Alkateak
1979-1983 | ||
1983-1987 | ||
1987-1991 | ||
1991-1995 | ||
1995-1999 | ||
1999-2003 | ||
2003-2007 | ||
2007-2011 | Pedro Apeztegia Arraitza | CAI (ezk. indep.) |
2011- | Victoriano Goldaratz Carmona | CAI (ezk. indep.) |
Azpiegitura eta garraioak
La Estellesa autobus konpainiak Aguilar Kodes eta Iruñea bitarteko autobus linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu dauzka Aguilar Kodesko norantzan eta lau zerbitzu kontrako norabidean. Linearen ibilbidea honakoa da:
- Aguilar Kodes - Cabredo - Marañon - Genevilla - Zuñiga - Antzin - Murieta - Lizarra - Villatuerta - Zirauki - Mañeru - Gares - Obanos - Legarda - Zizur Nagusia eta Iruñea
Bestalde, konpainia beraren Sartaguda eta Iruñea bitarteko lineak ere geltokia dauka herrian. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:
- Sartaguda - Lodosa - Sesma - Allo - Deikaztelu - Morentin - Lizarra - Zirauki - Mañeru - Gares - Obanos eta Iruñea
Euskara
Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Zirauki eremu ez-euskalduneko udalerria da; horrenbestez, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %7,98k zekien euskaraz.
2008an Nafarroako Ezker Batuak eta Nafarroa Baik Euskararen Foru Legea aldatu eta gune mistoan udalerri gehiago sartzeko (horien artean Zirauki) proposamena aurkeztu zuten Nafarroako legebiltzarrean. UPN ez beste talde guztien baiezko botoarekin proposamena aurrera aterako zela zirudienean, PSN alderdiaren ustekabeko jarrera aldaketak, atzera bota zuen gune mistoaren hedapena[5].
2009ko urtarriletik, udalerriaren izen ofiziala Cirauqui <> Zirauki da[6].
Jaiak eta ospakizunak
Ziraukik Gurutzearen egunaren inguruan ospatzen ditu jaiak irailaren 14a, meza, bigantxak eta mozorro lehiaketa izaten dira. "Jai txikiak" bestalde maiatzaren 1ean ospatzen dira, San Kristobalgo erromeriarekin batera. Santuaren irudia izen bereko parrokiatik atera eta herriko baselizaraino joaten dira ziraukiarrak.
Anizko Andre Mariaren baselizarako erromeria abuztuaren 15ean izaten da eta San Romanen omenezko jaiak azaroaren 18aren inguruan. Ospakizuneko ekitaldi nagusia meza ostean izaten da, parrokiatik gaztainak jaurtitzen direlarik. Egunaren amaieran, sua pizten da. Gaztaina jaurtiketa eta suaren piztea, egun batzuk beranduago errepikatzen da, zehazki azaroaren 25ean, Santa Katalinaren omenezko jaietan.
Lizarrako merindadeko herri askok bezala, Ziraukik San Isidro eguna ospatzen du, nekazarien patroia. Egun horretan 30 minutu irauten duen prozesioa antolatzen da, parrokiatik Ziraukiko zelaietara. Bertan herriko abadeak, zelaiak bedeinkatu ostean, herrigunera itzultzen dira ziraukiarrak. Horrez gain, San Blas eta San Gregorio. Inauterietan, herritarrak kalera irten eta Santa Agataren omenezko euskal abestiak kantatzen dituzte.
Erreferentziak
- ↑ Nafarroako gobernuak 2009ko Urtarrilaren 19an kaleratutako dekretua.
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
- ↑ Entreto2 Auzolan Valdizarbe, 139. zkia.
- ↑ Euskarakultur.com webguneko albistea.
- ↑ Nafarroako gobernuak 2009ko Urtarrilaren 19an kaleratutako dekretua.
Ikus, gainera
Kanpo loturak
- (Gaztelaniaz) Ziraukiko udalaren webgunea.
- Hegoalderantz azken megalitoen bidean Argia.com webguneko artikulua.
- (Gaztelaniaz) Ziraukiri buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- Santa Katalina kalearen ikuspegia Google Street View-n.
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |