Bernedo: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 42°37′36″N 2°29′53″W / 42.6267°N 2.4981°W / 42.6267; -2.4981
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Assar (eztabaida | ekarpenak)
25.308 edits
+argazkiak
Assar (eztabaida | ekarpenak)
25.308 edits
No edit summary
37. lerroa: 37. lerroa:
* Ekialdean: [[Arraia-Maeztu]], [[Kanpezu]] eta Nafarroako [[Marañon]].
* Ekialdean: [[Arraia-Maeztu]], [[Kanpezu]] eta Nafarroako [[Marañon]].
* Mendebaldean: [[Trebiñu]].
* Mendebaldean: [[Trebiñu]].

== Historia ==
[[Fitxategi:Bernedoko_harresiaren_ate_bat.jpg|thumb|left|200px|Bernedoko harresiaren ateetako bat.]]
[[Donemiliaga Kukula]]ko ''reja'' delako [[1025]]eko agirian jada agertzen bazen ere<ref>[http://www.arabarri.net/eus_cascohist_infraes2.asp?codproyecto=254 Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea]</ref>, [[Nafarroako Antso VI.a|Antso Jakitunak]] hiribildu-forua [[1182]]an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako [[gaztelu]]ak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak [[Nafarroako Erresuma]]n barna iraun zuen [[1476]]. urtera arte.

[[1556]]an jada [[Navarrete (Bernedo)|Navarrete]] Bernedori zegokion. [[Durruma Kanpezu]] eta [[Kintana (Bernedo)|Kintana]] ([[Urturi]] barne) [[1965]]ean batu ziren eta [[Arluzea-Markiz]] izenpean bilduta zeuden [[Markiz]], [[Arluzea]], [[Berrozi]], [[Okina]], [[Urarte]] eta [[Izartza]], aldiz, [[1976]]an. Orduan ezarri zen udalerriak gaur egun daukan lur-eremua.
[[Fitxategi:Bernedoko hirigune historikoa.jpg|right|thumb|290px|Bernedoko hirigune historikoaren oinplanoa. Bertan, esparru arkeologikoa zedarrituta agertzen da.]]


== Banaketa administratiboa ==
== Banaketa administratiboa ==
60. lerroa: 53. lerroa:
* [[Urturi]]: 82.
* [[Urturi]]: 82.
* [[Villafria]]: 30.
* [[Villafria]]: 30.

== Historia ==
[[Fitxategi:Bernedoko_harresiaren_ate_bat.jpg|thumb|right|280px|Bernedoko harresiaren ateetako bat.]]
[[Donemiliaga Kukula]]ko ''reja'' delako [[1025]]eko agirian jada agertzen bazen ere<ref>[http://www.arabarri.net/eus_cascohist_infraes2.asp?codproyecto=254 Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea]</ref>, [[Nafarroako Antso VI.a|Antso Jakitunak]] hiribildu-forua [[1182]]an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako [[gaztelu]]ak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak [[Nafarroako Erresuma]]n barna iraun zuen [[1476]]. urtera arte.

[[1556]]an jada [[Navarrete (Bernedo)|Navarrete]] Bernedori zegokion. [[Durruma Kanpezu]] eta [[Kintana (Bernedo)|Kintana]] ([[Urturi]] barne) [[1965]]ean batu ziren eta [[Arluzea-Markiz]] izenpean bilduta zeuden [[Markiz]], [[Arluzea]], [[Berrozi]], [[Okina]], [[Urarte]] eta [[Izartza]], aldiz, [[1976]]an. Orduan ezarri zen udalerriak gaur egun daukan lur-eremua.

== Demografia ==
[[Fitxategi:Bernedoko hirigune historikoa.jpg|right|thumb|280px|Bernedoko hirigune historikoaren oinplanoa. Bertan, esparru arkeologikoa zedarrituta agertzen da.]]
<timeline>
Colors=
id:lightgrey value:gray(0.9)
id:darkgrey value:gray(0.7)
id:sfondo value:rgb(1,1,1)
id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:500 height:373
PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:800
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:200 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:50 start:0
BackgroundColors = canvas:sfondo

BarData=
bar:1900 text:1900
bar:1910 text:1910
bar:1920 text:1920
bar:1930 text:1930
bar:1940 text:1940
bar:1950 text:1950
bar:1960 text:1960
bar:1970 text:1970
bar:1981 text:1981
bar:1991 text:1991
bar:2001 text:2001
bar:2010 text:2010

PlotData=
color:barra width:20 align:left

bar:1900 from:0 till: 636
bar:1910 from:0 till: 650
bar:1920 from:0 till: 644
bar:1930 from:0 till: 655
bar:1940 from:0 till: 645
bar:1950 from:0 till: 664
bar:1960 from:0 till: 571
bar:1970 from:0 till: 661
bar:1981 from:0 till: 633
bar:1991 from:0 till: 566
bar:2001 from:0 till: 533
bar:2010 from:0 till: 575

PlotData=
bar:1900 at: 636 fontsize:S text: 636 shift:(-8,5)
bar:1910 at: 650 fontsize:S text: 650 shift:(-10,5)
bar:1920 at: 644 fontsize:S text: 644 shift:(-10,5)
bar:1930 at: 655 fontsize:S text: 655 shift:(-10,5)
bar:1940 at: 645 fontsize:S text: 645 shift:(-10,5)
bar:1950 at: 664 fontsize:S text: 664 shift:(-10,5)
bar:1960 at: 571 fontsize:S text: 571 shift:(-10,5)
bar:1970 at: 661 fontsize:S text: 661 shift:(-10,5)
bar:1981 at: 633 fontsize:S text: 2633 shift:(-10,5)
bar:1991 at: 566 fontsize:S text: 566 shift:(-10,5)
bar:2001 at: 533 fontsize:S text: 533 shift:(-10,5)
bar:2010 at: 575 fontsize:S text: 575 shift:(-10,5)
</timeline>


== Politika ==
== Politika ==
===2011ko udal hauteskundeak===
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako]] emaitzen ondorioz, [[EAJ]]ko Juana Velasco hautatu zuten alkate.

{| class="wikitaula" border="1"
|-----
| colspan="5" bgcolor="#C0C0C0" | <p align="center">'''Bernedoko udalbatza'''</p>
|----- align="center"
| bgcolor="#EFEFEF" | '''Izena'''
| bgcolor="#EFEFEF" | '''Zinegotziak'''
| bgcolor="#EFEFEF" | '''Boto kopurua'''<ref>[http://www.euskadi.net/elecinf/elec_actuales/mun_jjgg/provisionales/muni/datos/res_01_02_016_e.htm 2011ko udal hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] <small>2011/09/11an kontsultatua</small></ref>
|-----
| bgcolor="#CCFC66" | [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ)
| <center>5<center/>
| <center>146 (%66,67)<center />
|-----
| bgcolor="#7cc1ff"| [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP)
| <center>2<center/>
| <center>61 (%27,85)<center />
|-----
| bgcolor="#F8C080"| [[Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE))
| <center>-<center/>
| <center>12 (%5,48)<center />
|}

=== Alkateak ===
=== Alkateak ===
{| class="taulapolita"
{| class="taulapolita"
72. lerroa: 159. lerroa:
|}
|}
[[Fitxategi:Bernedoko jaietako panpina.jpg|200px|right|thumb|Jaietako panpina.]]
[[Fitxategi:Bernedoko jaietako panpina.jpg|200px|right|thumb|Jaietako panpina.]]
== Demografia ==
{| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Bernedoko biztanleria
! [[1897]] !! [[1900]] !! [[1910]] !! [[1920]] !! [[1930]] !! [[1940]] !! [[1950]] !! [[1960]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2001]] !! [[2006]]
|-
| align=center| 604 || align=center| 636 || align=center| 650 || align=center| 644 || align=center| 655 || align=center| 645 || align=center| 664 || align=center| 571 || align=center| 661 || align=center| 633 || align=center| 566 || align=center| 533 || align=center | 569
|}


== Kultura ==
== Kultura ==

12:59, 11 iraila 2011ko berrikusketa

Bernedo
 Araba, Euskal Herria
Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaMendialdea
Izen ofizialaBernedo
AlkateaJuana Velasco Arroniz (EAJ)
Posta kodea01.118
INE kodea01016
Herritarrabernedar
Kokapena
Koordenatuak42°37′36″N 2°29′53″W / 42.6267°N 2.4981°W / 42.6267; -2.4981
Map
Azalera130,4 km2
Garaiera709 metro
Distantzia38 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria540 (2023)
−20 (2022)
alt_left 195 (%36,1) (%55,4) 299 alt_right
Dentsitatea4,19 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 4,23
Zahartze tasa[1]% 16,56
Ugalkortasun tasa[1]‰ 22,73
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 84,29 (2011)
Genero desoreka[1]% -1,85 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 5,12 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 16,08 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera[3]% 6.0 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data1182
Webguneahttp://www.bernedo.org/

Bernedo Arabako hego-ekialdeko udalerria da, Kanpezuko Kuadrillakoa. Gasteiztik 38 bat kilometrora dago, Trebiñu eta Nafarroarekin mugakide izanik. Udalerriko herriburua izen bereko herria da.

Geografia

Inguru naturala

Toloño mendilerrotik iparraldera dagoen lautadatxo garai batean kokatua dago, San Tirso (1.334 m) eta Peña Alta (1.249 m) mendiak udalerriaren hegoaldeko ertzean daudelarik.

Bestela, udalerriak Izkiko Natura Parkearen zati handiena osatzen du. Honako mendiek mugatzen dute Bernedo: Kapildui (1.175 m) iparraldean, Muela (1.056 m) hego-ekialdean, San Justi (1.028 m) ekialdean eta Belabia (970 m) hego-mendebaldean.

Ega ibaiak zeharkatzen du udalerria.

Udalerri mugakideak

Banaketa administratiboa

13 herrik osatzen dute Bernedo udalerria:

Historia

Bernedoko harresiaren ateetako bat.

Donemiliaga Kukulako reja delako 1025eko agirian jada agertzen bazen ere[4], Antso Jakitunak hiribildu-forua 1182an eman zion Bernedori. Herria sortzeko arrazoien artean aipatu beharrekoak dira, batetik, lekua komunikazio-bide zenbaiten elkargunean zegoela eta, bestetik, kokatua dagoen mendixkako gazteluak izaera estrategiko-defentsiboa ematen ziola. Herri gotortuak Nafarroako Erresuman barna iraun zuen 1476. urtera arte.

1556an jada Navarrete Bernedori zegokion. Durruma Kanpezu eta Kintana (Urturi barne) 1965ean batu ziren eta Arluzea-Markiz izenpean bilduta zeuden Markiz, Arluzea, Berrozi, Okina, Urarte eta Izartza, aldiz, 1976an. Orduan ezarri zen udalerriak gaur egun daukan lur-eremua.

Demografia

Bernedoko hirigune historikoaren oinplanoa. Bertan, esparru arkeologikoa zedarrituta agertzen da.

Politika

2011ko udal hauteskundeak

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, EAJko Juana Velasco hautatu zuten alkate.

Bernedoko udalbatza

Izena Zinegotziak Boto kopurua[5]
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
5
146 (%66,67)
Alderdi Popularra (PP)
2
61 (%27,85)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
-
12 (%5,48)

Alkateak

Alkatea Agintaldia Alderdia
Jose Ignacio Saenz del Castillo Antoñana 1995-1999
1999-2003
2003-2007		 EAJ
Juana Velasco Arroniz 2007- EAJ
Jaietako panpina.

Kultura

Jaiak

Ondasun nabarmenak

Bernedoko Ama Birjinaren Natibitatearen eliza.
Okongo baseliza.
  • Bernedoko hirigune historikoaren esparru arkeologikoa: Euskal Autonomia Erkidegoko Kultura Ondarearen Zerrenda Orokorrean sartuta dago, monumentu multzo izendapenaz kultura ondasun gisa[6]. Erdi Aroko hirigunea harresiek inguratua dago. Bost kale daude bertan: iparraldetik hegoaldera Beheko kalea, Erdiko kalea, Sarrea kalea eta Kale Nagusia (biek bi aldeetatik sartu-ateratzeko ate bana daukatelarik) eta Gazteluaren kalea. Kale horien trazadura mendebaldetik ekialderakoa da, Arabako herrietan maiz aurkitzen ez den trazaketa zentzua. Ekialdean beste bi kale daude orientazio hori apurtzen dutenak (iparraldetik hegoaldera doazenak, alegia): Herreria kalea eta Suso kalea. Horren hasiera Elizaren portikotik abiatzen da (Plaza Nagusian). Eliza herriaren erdialdean dago. Erdi Aroko ezaugarri zenbait gordetzen ditu oraindik ere: kaleak oso meharrak dira eta "partzelazio gotikoa" izenekoaren aztarnak gelditzen dira, bereziki Beheko kaleak eta Erdiko kaleak osatzen duten etxadi bikoitzetan ikus daitezkeenak. Erdi Aroko beste zenbait alderdi interesgarri Elizan eta Gazteluan ikus daitezke. Elizak portada erromanikoa dauka, XIII. mendekoa, eliza eraiki zenekoa. Gaztelua herria sortu aurretik eraikia zegoen jadanik, eta haren zimenduak eta dorreen oinarriak gelditzen dira.
  • Markizko San Joan baseliza erromanikoa, Kultura Ondasun sailkatua.
  • Arluzeako San Martin eliza gotikoa, XVI. mendekoa.
  • Okon baseliza, Bernedoko herrigunea eta Villafría artean kokatutakoa.

Bernedar ezagunak

Erreferentziak

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ Arabarriren Bernedoko harresien plan zuzentzailea
  5. ↑ 2011ko udal hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean 2011/09/11an kontsultatua
  6. ↑ Bernedoko hirigunearen izendapena EHAAn
  7. ↑ Nicolas Armentia bernedarra Auñamendi entziklopedian

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Bernedo


Bernedoko herriak

Angostina • Arluzea • Bernedo • Berrozi • Durruma Kanpezu • Izartza • Kinta • Markiz • Navarrete • Okina • Urarte • Urturi • Villafría

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bernedo&oldid=2328020"(e)tik eskuratuta