Gereziondo: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
|||
| 54. lerroa: | 54. lerroa: | ||
[[Gingondo]]a edo ''Prunus cerasus'' [[zuhaitz]] bat da fruitu garratzak eta gorri argi kolorekoak. Bere jatorria [[Europa]] eta [[Asia]]ko mendebaldean dago. Badira baratz handiak [[Iberiar penintsula]]tik [[Turkia]]ko Anatoliara eta [[Eskandinavia]]ko hegoaldetik [[Britainia Handia|Britainia Handira]] arte, merkataritzako erabiltzen direnak. |
[[Gingondo]]a edo ''Prunus cerasus'' [[zuhaitz]] bat da fruitu garratzak eta gorri argi kolorekoak. Bere jatorria [[Europa]] eta [[Asia]]ko mendebaldean dago. Badira baratz handiak [[Iberiar penintsula]]tik [[Turkia]]ko Anatoliara eta [[Eskandinavia]]ko hegoaldetik [[Britainia Handia|Britainia Handira]] arte, merkataritzako erabiltzen direnak. |
||
===Espezieak === |
|||
Azpiko zerrendan ''gereziondo'' izen arrunta duten ''[[Prunus]]'' generoko espezieak dira, baina ez dira nahitaez ''Cerasus'' azpigenerokoak:. |
|||
* ''[[Prunus apetala]]'' |
|||
* ''[[Prunus avium]]'' basagereziondoa |
|||
* ''[[Prunus campanulata]]'' |
|||
* ''[[Prunus canescens]]'' |
|||
* ''[[Prunus caroliniana]]'' |
|||
* ''[[Prunus cerasoides]]'' Himalaiko basagereziondoa |
|||
* ''[[Prunus cerasus]]'' gingondoa |
|||
* ''[[Prunus cistena]]'' |
|||
* ''[[Prunus cornuta]]'' Himalaiko gereziondoa |
|||
* ''[[Prunus cuthbertii]]'' |
|||
* ''[[Prunus cyclamina]]'' ziklamen gereziondoa edo txinatar gereziondo loreduna |
|||
* ''[[Prunus eminens]]'' |
|||
* ''[[Prunus fruticosa]]'' gereziondo nanoa edo Mongoliakoa |
|||
* ''[[Prunus gondouinii]]'' |
|||
* ''[[Prunus ilicifolia]]'' |
|||
* ''[[Prunus incisa]]'' Fuji gereziondoa |
|||
* ''[[Prunus jamasakura]]'' Mendiko japoniar gereziondoa |
|||
* ''[[Prunus japonica]]'' Koreako gereziondoa |
|||
* ''[[Prunus laurocerasus]]'' |
|||
* ''[[Prunus mume]]'' |
|||
* ''[[Prunus myrtifolia]]'' |
|||
* ''[[Prunus nepaulensis]]'' |
|||
* ''[[Prunus nipponica]]'' |
|||
* ''[[Prunus occidentalis]]'' |
|||
* ''[[Prunus padus]]'' |
|||
* ''[[Prunus pensylvanica]]'' |
|||
* ''[[Prunus pleuradenia]]'' |
|||
* ''[[Prunus serrulata]]'' Japoniar gereziondoa |
|||
* ''[[Prunus speciosa]]'' (Koidz.) Ingram - Oshima cherry |
|||
* ''[[Prunus ssiori]]'' Hokkaido gereziondoa |
|||
* ''[[Prunus takesimensis]]'' Takeshima gereziondoa |
|||
== Ikus, gainera == |
== Ikus, gainera == |
||
00:06, 22 abendua 2011ko berrikusketa
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||
| Sailkapen zientifikoa | ||||||||||||||
|
Gereziondoa Rosaceae familiako landarea da, Prunus generokoa aran, arbendola, mertxika eta arbeletxekoekin batera. Oso balioetsia dago bere zur gorrixkagatik eta loreen edertasunagatik, nondik gerezia sortzen den.
Gereziondoa Europako baso epeletako zuhaitza da; lurzoru freskoak, sakonak eta aberatsak nahi izaten ditu, eta beraz, Euskal Herrian gehienbat harizti mesofitikoen lurretan egoten da. Fruta-arbola hau lokotxen taldekoa da, neguko hotza behar duena bere atsedenaldia apurtzeko.
Euskal Herrian ezagunak dira Itsasuko gereziak.
Ezaugarriak
25 m garai izan daiteke bere bizitzan zehar. Oso zuzena da bere egituran oinarriturik, zur leuna du eta marroi kolorekoa, nahiz eta zurgin munduan gehiago balio dutenak gorrixka kolorea izan. Bere kukula zabala eta piramidala da, bestalde, bere hostoak erorkorrak, bakunak eta era bikoitzean dendatuak.
Azala
Enbor zuzena eta bertikala du, eta azal leun eta gris argia; enborra arrakalatu egiten da zahartzean, ildaxka horizontaletan.
Hostoak
Hostoen ingurua obatu-lantzeolatua da, eta zatirik zabalena orriaren goiko erdia da; ertza zerraduna da.
Loreak
Loreek 2-5 cm bitarteko pedizelo luzea dute; nahiko handiak dira, 2-3 cm diametrokoak, eta bi eta sei lore bitarteko sortatan bilduta daude, unbela txikien antzera. Bost sepalo dituzte, beste horrenbeste petalo zuri eta lorezil asko.
Fruituak
Gerezia fruitu globo-itxurako eta haragitsu gorria da.
Erabilera
Gerezien txortenek, eratorri salizilikoak edukitzearen ondorioz, aspirinaren antzeko eragina dute (erreumaren aurkakoa, antipiretikoa eta analgesikoa), eta beraz, farmaziako prestakin batzuetan edemaren, erreumaren, zistitisaren, sukarraren, hotzeriaren eta abarren aurka erabiltzen dira.
Gereziondoaren zura marroia da eta tonu gorrixkak ditu; gogorra, mehea eta lantzeko erraza da, eta akabera ona ahalbidetzen du. Hori dela eta, oso egokia da arozgintzarako eta altzariak nahiz estaldurak egiteko.
Motak
Gereziondo mota bat baino gehiago dago, batzuk fruituak ematen ez dituztenak, gereziondo japoniarraren kasuan, eta fruituak ematen dituena.
Gingondoa edo Prunus cerasus zuhaitz bat da fruitu garratzak eta gorri argi kolorekoak. Bere jatorria Europa eta Asiako mendebaldean dago. Badira baratz handiak Iberiar penintsulatik Turkiako Anatoliara eta Eskandinaviako hegoaldetik Britainia Handira arte, merkataritzako erabiltzen direnak.
Espezieak
Azpiko zerrendan gereziondo izen arrunta duten Prunus generoko espezieak dira, baina ez dira nahitaez Cerasus azpigenerokoak:.
- Prunus apetala
- Prunus avium basagereziondoa
- Prunus campanulata
- Prunus canescens
- Prunus caroliniana
- Prunus cerasoides Himalaiko basagereziondoa
- Prunus cerasus gingondoa
- Prunus cistena
- Prunus cornuta Himalaiko gereziondoa
- Prunus cuthbertii
- Prunus cyclamina ziklamen gereziondoa edo txinatar gereziondo loreduna
- Prunus eminens
- Prunus fruticosa gereziondo nanoa edo Mongoliakoa
- Prunus gondouinii
- Prunus ilicifolia
- Prunus incisa Fuji gereziondoa
- Prunus jamasakura Mendiko japoniar gereziondoa
- Prunus japonica Koreako gereziondoa
- Prunus laurocerasus
- Prunus mume
- Prunus myrtifolia
- Prunus nepaulensis
- Prunus nipponica
- Prunus occidentalis
- Prunus padus
- Prunus pensylvanica
- Prunus pleuradenia
- Prunus serrulata Japoniar gereziondoa
- Prunus speciosa (Koidz.) Ingram - Oshima cherry
- Prunus ssiori Hokkaido gereziondoa
- Prunus takesimensis Takeshima gereziondoa