Jamaika: berrikuspenen arteko aldeak

Jamaika
	Jamaica, Land We Love; Errege-ereserkia: God Save the Queen
; Jamaikako bandera	; coat of arms of Jamaica (en)
Geografia
Hiriburua	Kingston; 17°58′17″N 76°47′35″W
Azalera	10.991,90954 km²
Punturik altuena	Blue Mountain Peak (en)
Punturik sakonena	Karibe itsasoa (0 m)
Kontinentea	Ipar Amerika
Mugakideak	Erresuma Batua
Administrazioa
Gobernu-sistema	Demokrazia parlamentarioa
Jamaikako monarka eta Governor-General of Jamaica (en)	Charles III.a Erresuma Batukoa
Jamaikako Lehen Ministroa	Andrew Holness (en)
Legebiltzarra	Parliament of Jamaica (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Aduanen Mundu Erakundea; Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko Herrialdeak; Agency for the Prohibition of Nuclear Weapons in Latin America and the Caribbean (en) ; Alliance of Small Island States (en) ; Ameriketako Estatuen Erakundea; Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea; Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua; Caribbean Development Bank (en) ; Caribbean Disaster Emergency Management Agency (en) ; Commonwealth; International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ; Interpol; Karibeko Komunitatea; Merkataritzaren Mundu Erakundea; Multilateral Investment Guarantee Agency (en) ; Munduko Meteorologia Erakundea; Nazio Batuen Erakundea; Nazioarteko Erakunde Hidrografikoa; Nazioarteko Finantza Korporazioa; Osasunaren Mundu Erakundea; Posta Batasun Unibertsala; Telekomunikazioen Batasun Internazionala; UNESCO; United Nations–African Union Hybrid Operation in Darfur (en) ;
Demografia
Biztanleria	2.697.983 (2011); −192.316 (2017)
Dentsitatea	245,45 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	ikusi ingeles ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi ingeles, ingeles, Jamaikako kreolera, Jamaican English (en) , Jamaican Sign Language (en) eta Jamaican Country Sign Language (en) ;
Ezkontzeko adina	genero guztiak: 18
Emankortasun-tasa	2,046 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	58.546 (2004)
Alfabetizazioa	% 87 (2016)
Derrigorrezko eskolaratzea	5-16
Bizi-itxaropena	75,97 (2016)
Giniren koefizientea	45,5 (2004)
Giza garapen indizea	0,709 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	14.768.134.912,417 $ (2017); 711.226.163,0666 (2016)
BPG per capita	5.114 $ (2017); 231 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa	26.202.329.212 nazioarteko dolar (2017); 737.940.294 (2016)
BPG per capita EAPn	9.065,612 nazioarteko dolar (2017); 227,968 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala	1,5 % (2016)
Erreserbak	3.781.167.558 $ (2017); 489.699.891 (2016)
Inflazioa	4 % (2016); 0,3 (2015)
Historia
	Sorrera data: 1962
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+1876
ISO 3166-1 alpha-2	JM
ISO 3166-1 alpha-3	JAM
Ordu eremua	ikusi UTC−05:00 ; : America/Jamaica (en) ;
Elektrizitatea	116 V. 50 Hz.NEMA 1-15 (en) eta NEMA 5-15 (en)
Internet domeinua	.jm
	gov.jm

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

02:25, 24 abendua 2011ko berrikusketa

Jamaika Karibe itsasoko Antilla Handietan dagoen uharte eta estatua da. Ameriketako herrialde ingeles-hiztunen artean hirugarren populatuena da (2.731.832 biztanle), Ameriketako Estatu Batuen eta Kanadaren atzetik.

Hiriburua Kingston da.

Geografia

Jamaika 234 km luze eta 80 km zabal da. Ertamerikatik 620 km ipar-ekialdera dago, Kubatik 150 km hegoaldera eta Haiti eta Dominikar Errepublika osatzen duten Hispaniola uhartetik 190 km mendebaldera.

Uhartearen erdialdea mendiz osatua dago, kostaldeko zabaldi estuak inguratua. Hori dela eta, hiri garrantzitsu gehienak itsasertzean kokatzen dira. Mendiok (Blue Mountains) Antilletako tontor garaienetakoak dira.

Jamaikako klima tropikala da, eguraldi bero eta hezea duena. Hala ere, mendietan epelagoa da. Euri kopurua oso desberdina da eskualde batetik bestera, haize nagusiekiko babesaren arabera, eta gehien bat ekainaren eta abenduaren artean izaten dira. Urakan arrisku garaia uda amaieran eta udazken hasieran izaten da.

Historia

Sakontzeko, irakurri: «Jamaikako historia»

Arawakeraz hitz egiten zuten Taino indigenek Xaymaca deitu zuten uhartea, "basoen eta uren lurraldea" esanahi duena. Irlako lehenengo biztanleak izan ziren, K. a. 4000 eta K. a. 1000 bitartean iritsita. Hego Amerikar jatorrizko herri hau desagertu zen europarrak uhartera iritsi eta berehala. Gaur egun arawak kulturaren gaineko aztarna gutxi daude irlan.

Kristobal Kolon 1494an ailegatu zen, eta Espainiarako aldarrikatu zuen, Santiago izenpean. Britainiarrek irla 1655ean bereganatu zuten. Britainiarren menpean, Jamaika munduko azukre-esportatzaile handienetakoa bilakatu zen. Izan ere, 1820 eta 1824 bitartean 77.000 tona azukre ekoizten zuen urtero. Horretarako, Afrikatik era masiboan ekarri behar izan zituzten esklaboak. XIX. mendearen hasierarako, afrikarren kopurua europarrena hogei halakotu zen irlan. Matxinadak etengabe gertatuta, esklabotza formalki 1834an amaitu zen. Esklabotza abolitutakoan, britainiarrek indiarrak eta txinatarrak ekarri zituzten, merkeagoak baitziren. Gaur egun ere indiar eta txinatar horien ondorengoak Jamaikan bizi dira.

Bigarren Mundu Gerraren ostean, emeki-emeki independentzia bereganatzen joan zen Jamaika Erresuma Batuarekiko. 1958an, Mendebaldeko Indietako Federazioko probintzia bihurtu zen. Independentzia osoa 1962an eskuratu zuen, federazioa utzi ondoren.

Independentziako lehendabiziko urteetan ekonomiak bataz beste %6 egin zuen gora. Inbertsio sendoak egin ziren hainbat arlotan: turismoan, aluminio ekoizpenean eta abarretan. Hala ere, lehen hamarkadako gorakada hori guztien artean, batez ere hiriko txiroen artean, banandu ez zen ustea zabaldu zen. 1970eko hamarkadan, gainera, behera egin zuen ekonomiak, hezkuntza eta osasun-sistemetan egin ziren inbertsioak gorabehera. 1980an, nazioko produktu gordina %25 jaitsi zen 1972koarekin parekatuz. Hurrengo urteetan, halaber, ekonomiaren beherakadak jarraitu zuen. Esaterako, Alpart eta Alcoa aluminio enpresek herrialdea utzi zuten, eta turismoa nabarmen murriztu zen.

Banaketa administratiboa

Sakontzeko, irakurri: «Jamaikaren banaketa administratiboa»

Jamaikaren banaketa administratiboa historikoki hiru konderritan egin da eta gaur egun Parish izeneko unitate administratibotan banatzen da. Guztira 14 dira gaur egun.

Cornwall Konderria (berdez)

Middlesex Konderria (gorriz)

Surrey Konderria (horiz)

Kultura

Rastafari mugimendua
Reggae musika (Bob Marley)

Kirolak

Veronica Campbell (1982-), atleta.
Asafa Powell (1982-), atleta.
Usain Bolt (1986-), atleta.

Kanpo loturak

Jalgi.com atlasa datuak, mapak eta irudiak
(Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Jamaika

Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea	Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu Batuak • Antigua eta Barbuda • Bahamak • Barbados • Belize • Costa Rica • Kuba • Dominika • Dominikar Errepublika • El Salvador • Grenada • Guatemala • Haiti • Honduras • Jamaika • Kanada • Mexiko • Nikaragua • Panama • Saint Kitts eta Nevis • Santa Luzia • Saint Vincent eta Grenadinak • Trinidad eta Tobago Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • Guadalupe ∙ Martinika ∙ Saint Barthelemy ∙ Saint Martin ∙ Saint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina Uharte Estatubatuarrak (Ameriketako Estatu Batuak)	Hego Amerika	Estatu burujabeak: Argentina • Bolivia • Brasil • Txile • Kolonbia • Ekuador • Guyana • Paraguai • Peru • Surinam • Uruguai • Venezuela Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)

@@ 15. lerroa: / 15. lerroa: @@
 | gobernu_mota = <small>[[Demokrazia parlamentario]]a</small>
 | tituluak = Monarka<br />Gobernadore Nagusia<br />Lehen Ministroa
-| izenak = [[Elisabet II.a]]<br />[[Patrick Allen]]<br />[[Bruce Golding]]
+| izenak = [[Elisabet II.a]]<br />[[Patrick Allen]]<br />[[Andrew Holness]]
 | subiranotasun_mota = Independentzia
 | subiranotasunaren_gertaerak = - [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]]