Burlata: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
|||
| 11. lerroa: | 11. lerroa: | ||
| garaiera = 420 |
| garaiera = 420 |
||
| azalera = 2.15 |
| azalera = 2.15 |
||
| biztanleria = |
| biztanleria = 18195 |
||
| bizt_urtea = |
| bizt_urtea = 2011 |
||
| dentsitatea = 8.674,06 |
| dentsitatea = 8.674,06 |
||
| distantzia = 3 |
| distantzia = 3 |
||
14:23, 30 urtarrila 2012ko berrikusketa
| Burlata | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Iruñea | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Burlada / Burlata | ||||||||||
| Alkatea | Juan Carlos González Muñoz (UPN) | ||||||||||
| Posta kodea | 31600 | ||||||||||
| INE kodea | 31060 | ||||||||||
| Herritarra | burlatar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°49′35″N 1°36′56″W / 42.82648°N 1.61563°W | ||||||||||
| Azalera | 2,12 km² | ||||||||||
| Garaiera | 420 metro | ||||||||||
| Distantzia | 3 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 20.865 (2023:  467) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 9.704,65 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 10,56 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 29,77 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 78,6 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0,9 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 14,16 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1][2] | % 13,20 (2018: %2,81) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.burlada.es www.burlada.es | ||||||||||
.svg)
Burlata (Burlada gaztelaniaz) Nafarroako erdialdeko udalerria da, Iruñerri eskualdekoa, Zangozako merindadekoa. 2010eko urtarrilaren 1eko erroldan, 18.389 biztanle zituen.
1970ean Eguesibartik banandu zenean bilakatu zen udalerri.
Iruñerriko Mankomunitatea arduratzen da zaborra biltzeaz, ur-horniduraz eta bestelako zerbitzuez, Iruñea inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.
Inguru naturala eta kokapena
Burlata Nafarroaren erdialdean dago, Iruñerriko gune metropolitarraren ipar-ekialdean. Udalerriak Atarrabia eta Ezkabarterekin egiten du muga iparraldean, Iruñarekin mendebaldean, eta Uharte eta Eguesibarrekin ekialdean. Burlata 420 metroko garaieran dago, Nafarroako hiriburutik hiru kilometrora.
Klima eta landaredia
Burlatako klima, klima atlantikoaren eta mediterraneoaren arteko trantsizioko klima da. Urtero 800mm inguruko prezipitazioak izaten dira, oro har Iruñerrian jausten den euriaren batezbestekoa baino gehiago. Izan ere, gune metropolitarraren iparraldean dauden herriek hegoaldekoek baino euri gehiago jasotzen dute.
Hamarkadetako hiritartzearen ondorioz, jatorrizko landaredia ia erabat galdu da eta gaur egun makal eta lertxundi hektarea bakan batzuetara mugatzen da.
Historia
Historian zehar hainbat izenekin agertu izan da Burlata agiri ofizialetan, 1097. urteko latinezko agiri batean, Bruslata eta Buruslata izenekin esaterako. XII. mende eta XV. mendeen artean Bruslada deitzen zioten herriari bertako bizilagunek. Gaskoieraz Bruslade izena ere erabili izan zen. Udalerriak gaur egun duen izena XV. mendetik erabili izan da, Burlada hizkuntza erromantzeen hiztunen artean eta Burlata edo Burleta euskaldunen artean.
Erdi Aroan zehar Burlata eliza-jaurerri bat izan zen, garai hartan ohikoa zenez. XII. mendean elizako apezpikuak bere mendeko lurrak, mahastiak, eta hainbat ondasun zituen. Burlatarrek urtero gariaren uztaren zati bat eman beharra zuten zerga moduan. XIV. mendean udalerria Karlos Noblea erregearen familiaren bizitoki bihurtu zen. Jauregi hori mendebaldera begira kokaturik zegoen, elizaren ondoan. Eraikinak arku zorrotz bat zeukan hegoaldeko fatxadan, eta trazeria gotikoko matakanek fatxada apaintzen zuten.
1494. urtean Nafarroako erresumako auzitegiak berriztu ziren Burlatan eginiko gorteetan. 1630ean erregeak Burlatako bere jabetzak Antso Monreali saldu zizkion. Ondorengo hamarkadetan, jaurerriko ondasun horien jabe bilakatu nahi zuten hainbat kanpotarren arteko borrokak izan ziren. Ondasun horien artean jauregi bat aipagarri zen, San Martin Etxea edo pabolleten Etxea izenez ezagutua. Burlata jaurerri izan zen XIX. mendera arte.
XX. mendearen hasieran, Burlatako kontzejuak 297 biztanle zituen. Orduan, pixkanaka historikoki garrantzi handia izan zuen nekazaritza alde batera utzi eta Iruñaren hazkundeak irentsi zuen Burlata. Urteetan saiatu ondoren (lehen saioa 1950ean egin zen), 1970. urtean Eguesibarko kontzeju izateari utzi, eta udalerri independente bilakatu zen. Burlatako lehen udala 1970eko irailaren 25ean eratu zen.
Burlatako morea
2008an Nafarroako gobernuak 1.116 etxebitza berri eraikitzeko proiektua onartu zuen. Egitasmoa Burlata eta Iruñea bitartean eraikiko da, Txantreako udalaren mugan. Proiektuaren erabera 6 eta 12 solairu bitarteko eraikinak altxatuko dira, eta eskualdeko biztanleentzat parke berri bat.[3]
Biztanleria eta demografia
| Biztanleriaren bilakaera | ||
|---|---|---|
| Errolda urtea |
Biztanleria | |
| 1971 | 13.161 | |
| 1981 | 14.519 | |
| 1986 | 13.949 | |
| 1991 | 15.003 | |
| 1996 | 15.366 | |
| 2001 | 17.164 | |
| 2006 | 18.388 | |
Burlatak Iruñerriko hainbat udalerrik bezala hazkunde demografiko handia izan du XX. mendean zehar. Mendearen hasieran 297 biztanle baino ez zituen Burlatak. Baina mendearen bigarren erditik hasita Nafarroa guztitik eta Espainiar estatutik etorritako ehundaka etorkinek herriaren itxura erabat aldatu zuten. Ehundaka etxebizitza eraiki ziren, gehienak inolako plangintzarik jarraitu gabe eraikiak.
Hazkunde azkar horrek arazo handiak ekarri zituen, izan ere Burlata Eguesibarko kontzeju bat baino ez zen. Eguesibarko udalak ezin izan zion aurre egin hazkunde azkar hari, eta azpiegitura, eskola eta bestelakoen gabezia erabatekoa izan zen. Kontestu hartan azaltzen da Burlatako bizilagunek desiratzen zuten udaletxe propio hori izateko gogoa. 1950eko hamarkadan Eguesibarri eginiko lehen eskaerak ezetza jaso zuen. Baina egoera okertuz joan zen, eta azkenik 1970ean Burlata Eguesibarretik desanexionatu zen.
Azken urteetan Burlatako biztanleriak hazten jarraitu du, gehienbat nazioartetik hara joandako immigrazio oldea dela eta. 2008ko erroldaren arabera, 2.217 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %12,09 (Nafarroako batezbestekoaren gainetik).
Ekonomia
Industrialdeak
- Iturrondo Industrialdea
- Mugazuri Industrialdea
Politika
Udal hauteskundeak
2007an José Muñoz Arias (PSN) atera zen alkate. Orduan alderdirik bozkatuena UPN izan zen, guztira bost zinegotzi eskuratuz. PSNek (4), Nafarroa Baik (4) eta NEBek (1) akordioa egin zuten eta Muñoz alkate izendatu zuten. Udalbatza Eusko Abertzale Ekintzak (2) eta CDNk (1) osatu zuten.
2007ko hauteskundeen emaitzak honakoak izan ziren:
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| UPN | 2.190 | 5 |
| PSN | 2.153 | 4 |
| Nafarroa Bai | 2.052 | 4 |
| EAE | 1.018 | 2 |
| CDN | 769 | 1 |
| NEB | 463 | 1 |
Baliogabeko botoak 46 izan ziren (emandako guztien %0,52) eta 150 boto zuri izan ziren (botoen %1,71). Abstentzioa %33,47koa izan zen.
2011n zerrenda hauek aurkeztu ziren: UPN (4), PSN (4), Bildu (4), NaBai 2011 (3), PP (1), I-E (1) eta CDN (0). Zerrendarik bozkatuena izateagatik alkatetza UPNko Juan Carlos Gonzálezentzat izan zen; PSNk uko egin zion beste alderdiekiko akordioak egiteari eta NaBai 2011k I-Eko zinegotzi bakarrari bere hiru botoak eman bazizkion ere ez zen nahikoa izan UPNren aurreko gehiengo absolutua lortzeko[4].
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| UPN | 1.759 | 4 |
| PSN | 1.618 | 4 |
| Bildu | 1.548 | 4 |
| NaBai 2011 | 1.346 | 3 |
| PP | 663 | 1 |
| I-E | 585 | 1 |
| CDN | 128 | 0 |
Udaletxea
Itxura modernoko eraikin sinplea da, 1971 eta 1973 urteen artean eraikia. Herriko parrokia zaharra zegoen tokian eraiki zen eta fatxada karabista adreiluzkoa da. Burlatako kontzeju eta udaletxeak hiru egoitza desberdin izan dituzte historian zehar, 1968ra arte, Mártires de la Patria kalean, 1969an parrokian eta 1970etik 1973ra San Blas kaleko eraikin batean.
Udaletxea alkatea eta hamasei zinegotzik osatzen dute.
Alkateak
| 1979-1983 | ||
| 1983-1987 | ||
| 1987-1991 | ||
| 1991-1995 | ||
| 1995-1999 | ||
| 1999-2003 | ||
| 2003-2007 | ||
| 2007-2011 | José Muñoz Arias | PSN |
| 2011- | Juan Carlos González Muñoz | UPN |
- HELBIDEA: Baratzeen Plaza, z/g
Azpiegiturak eta garraioa
Iruñerriko Hiri Garraioa
Iruñerriko Eskualdeko Hiri Garraioaren honako lineek eskaintzen dute zerbitzua Burlatan:
| Línea | Ibilbidea | Ordutegia | Maiztasuna | Oharrak |
|---|---|---|---|---|
 |
Barañain - Atarrabia - Arre | 06:23 - 22:29 | 6´ | |
 |
Atarrabia - Txantrea - Barañain | 06:25 - 22:29 | 10´ | |
| N5 | Labriteko Jaitsiera - Uharte | 30´ |
Autobuses Artieda
Horrez gain, Nafarroako ipar-ekialdeko hainbat herri Iruñearekin batzen dituen Autobus Artieda konpainiaren linea batek geltokia dauka Burlatan. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:
- Jaurrieta - Abaurregaina - Abaurrepea - Garaioa - Aribe - Garralda - Orreaga - Auritz - Aurizberri - Mezkiritz - Lintzoain - Erroibar - Zubiri - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Konpainia beraren bigarren lineak (Eugi eta Iruñea bitartekoa), geltokia dauka herrian. Ibilbidea honakoa da.
- Eugi - Urtasun - Saigots - Zubiri - Urdanitz - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Condaren lineak
Conda autobus konpainiaren Otsagabia eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
- Otsagabia - Ezkaroze - Orontze - Espartza Zaraitzu - Sartze - Gorza - Galoze - Nabaskoze - Irunberri - Artieda - Artaxo - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Erantsus - Ibiriku - Egues - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Konpainia beraren beste linea batek Irunberri eta Iruñea batzen ditu, Irunberritik aurrera aurreko lineak duen ibilbide berarekin.
Orbaizeta eta Iruñea batzen dituen lineak Agoitz ere zeharkatzen du, eta honako ibilbidea egiten du:
- Orbaizeta - Orbara - Aribe - Garralda - Orotz-Betelu - Artzibar - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Eguesibar - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Hirugarren linea batek Agoitz eta Iruñea batzen ditu, hiru zerbitzu baino ez ditu eguneko eta Agoitz eta Iruñea batzen ditu Eguesibar, Urrotz eta Lintzoain zeharkatuz.
Jaiak eta ospakizunak
- Jai nagusiak: Abuztuaren 14tik abuztuaren 21era.
- Inauteriak: Burlatako Martingala.
- San Juan jaiak: Ekainaren 23an.
Burlatar ospetsuak
- Hilarion Eslaba (1807-1878), musikagilea.
- Mateo Garralda (1969-), eskubaloi jokalaria.
- Ruben Beloki (1974-), pilotaria.
- Anjel Erro (1978-), euskal idazlea.
- Koldo Gil (1978-), txirrindularia.
Erreferentziak
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
- ↑ Diario de Navarra egunkaria.
- ↑ UPNk lortu du alkatetza, boto gehien duen zerrenda delako, Berria, 2011ko ekainaren 12a.
Kanpo loturak
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Burlata |
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
- Burlatako Udalaren webgunea.
- (Gaztelaniaz) Burlatari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.
- Burlatako Kale nagusiaren ikuspegia Google Street View-n.