Orkoien: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| 12. lerroa: | 12. lerroa: | ||
| garaiera = 450 |
| garaiera = 450 |
||
| azalera = 5.26 |
| azalera = 5.26 |
||
| biztanleria = |
| biztanleria = 3637 |
||
| bizt_urtea = |
| bizt_urtea = 2011 |
||
| dentsitatea = 375,2 |
| dentsitatea = 375,2 |
||
| distantzia = 6 |
| distantzia = 6 |
||
12:49, 6 otsaila 2012ko berrikusketa
| Orkoien | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
,_Orcoyen_-_Mapillary_(T6KuCQTX66DFRuRbsM-d5w).jpg) | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Iruñea | ||||||||||
| Eskualdea | Iruñerria | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Orkoien | ||||||||||
| Alkatea | Carlos Arróniz Loiola (UIO, ezkerrekoa) | ||||||||||
| Posta kodea | 31160 | ||||||||||
| INE kodea | 31906 | ||||||||||
| Herritarra | orkoiendar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°49′26″N 1°41′57″W / 42.823888888889°N 1.6991666666667°W | ||||||||||
| Azalera | 5,26 km² | ||||||||||
| Garaiera | 450 metro | ||||||||||
| Distantzia | 6 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 4.051 (2023:  −44) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 770,15 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 22,15 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 80,47 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 86,15 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0,03 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 12,02 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1][2] | % 14,30 (2018:  %6,67) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.orkoien.com/index.php?modulo=6&op=ayuntamiento&pad=18 www.orkoien.com | ||||||||||
Orkoien Nafarroako udalerria da. Iruñerrian kokaturik dago, Iruñeko merindadean. 2009ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera Orkoienek 3.320 biztanle zituen.
Iruñerriko Mankomunitatea, zaborra bildu, ur-hornidura eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, Iruñea inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan bezala.
Inguru naturala eta kokapena
Orkoien Iruñerriko gune metropolitarraren ipar-mendebaldean kokatzen da. Orkoienek 5,26 kilometro koadroko azalera dauka eta Iruñetik sei kilometrora dago.
Udalerriak Iruñearekin egiten du muga ekialdean, Oltza Zendearekin hegoaldean, Itzarekin mendebaldean, eta Berriobeitirekin iparraldean.
Klima eta landaredia
Orkoienek klima azpimediterraniarra dauka, udaberri eta udazken euritsu, eta uda lehorrekin. Orokorrean klima, Iruñerriko beste herri batzuetan baino hotzagoa eta euritsuagoa da. Urteko batez-besteko tenperatura 10-12 gradu ingurukoa eta prezipitazioak 900 eta 1.000mm bitartekoak izaten dira. Urteroko egun euritsuak 100 dira.
Historia
Orkoieni buruzko historiako lehen aipamena XIII. mendekoa da, Orkoiengo Andreak Leireko monasterioari eginiko dohaintza bat alegia. Erdi Aroan zehar, Karlos III.a Noblea erregeak San Migel eta San Esteban basilikak konpontzeko laguntzak eman zizkion herriari.
XVIII. mendearen hasieran, Independentzia Gerratearen Gasteizko borrokaren ondoren, Wellington jeneralaren armadaren egoitza nagusia Orkoiengo "Apaizaren etxean" izan zen, Iruñeko konkista prestatzen zuen bitartean.
Geografikoki Oltza zendean dago; udalerri aldetik, zenbait urtez 1857ko errolda arte berezkoa izan zuen, gero beste hainbat herrirekin Oltza zendea osatu zuena.1970eko hamarkadatik aurrera, biztanleria izugarri hazi zen, Iruñerriaren industrializazio prozesuaren barnean. 1973. urtean Orkoienek 273 biztanle zituen, eta 1981. urtean 1091 biztanle. Hazkunde honek eragin zituen aldaketa eta beharrak bultzatuta herriaren desanexioa ekarri zuen 1992an.
Ekonomian ere aldaketa nabarmena izan zen, nekazaritzatik industria eta zerbitzuetara igarotzean. Industriaren alorrean eta Volkswagen automobilgintza enpresaren "Landaben" fabrikarekiko hurbiltasuna dela eta, autoen osagaiak ekoizten dituzten enpresak garatu dira.
Ondarea
Orkoiengo gaur egungo San Migel eliza estilo gotikokoa da eta antzinako eliza erromaniko baten gainean eraiki zuten. horregatik, gaur egungo elizan, antzinako eraikinaren aztarnak ageri dira. Aztarna horiek, duela urte batzuk eginiko zaharberritze batean aurkitu zituzten. Adituen ustez, baliteke antzinako eliza erromanikoa, defentsarako gotorleku batekin loturik egon izana, herriaren kokapen estrategikoa dela eta.
Demografia
| 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2006 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | * | 1.446 | 2.251 |
- 2001a baino aurreragoko daturik ez dago, Orkoien Oltza Zendeako herria zelako.
Etorkinak
2008ko erroldaren arabera, 243 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %9,69 (Nafarroako batez bestekoaren azpitik).
Jaiak eta ospakizunak
Orkoiengo jaiak ekaineko azkenaurreko asteartean hasten dira, eta sei egun irauten dute. Horrez gain, urtean zehar bestelako jaiak ere antolatzen dira, besteak beste, Kupuetako auzoaren jaiak, maiatzaren 1ean San Jose langilearen jaia, eta irailaren 29an San Miguel, herriko patroia dena.
Politika
Udal hauteskundeak
1991n udalerri bihurtu zenetik Orkoiengo kolore politikoak ezaugarri berezia du: zenbait agintalditan NEBek izan duen alkatetza bakarra izan da.
1991tik 2011 arte alkatea Casimiro Larrea Ruiz izan zen. 2007 arte NEBen barruan aukeratuta baina etxebizitza promozio batekin egondako salaketak direla eta suertatutako eztabaidarekin, urte horretan alderdia utzi eta Unión de Izquierdas de Orkoien (Orkoiengo Ezkerren Batasuna, UIO) taldea sortu zuen[3]. 2007an UIOk sei zinegotzi lortu zituen, Nafarroa Baik bi zinegotzi, PSNk bi zinegotzi, UPNk zinegotzi bakarra eta Eusko Abertzale Ekintzak bat ere ez.
Baliogabeko botoak 9 izan ziren (emandako guztien %0,65) eta 18 boto zuri izan ziren (botoen %1,30). Abstentzioa %23,48koa izan zen.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| UIO | 655 | 6 |
| Nafarroa Bai | 227 | 2 |
| PSN | 198 | 2 |
| UPN | 196 | 1 |
| EAE | 92 | 0 |
2011ko udal hauteskundeetan ere UIO izan zen nagusi baina 5 zinegotzirekin gehiengo absolutua galdu zuen; Casimiro Larreak alkatetza utzita, kargua Carlos Arróniz Loiolak hartu zuen. Nafarroa Bain oinarrituta[4] Orkoien Egunero taldea (3 zinegotzi) eratu zen; UPNk eta Bilduk ere ordezkaritza lortu zuten baina PSNk zuena galdu egin zuen eta PPk ere ez zuen hautetsi bat ere erdietsi.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| UIO | 618 | 5 |
| Orkoien Egunero | 472 | 3 |
| UPN | 255 | 2 |
| Bildu | 199 | 1 |
| PSN | 102 | 0 |
| PP | 68 | 0 |
Udaletxea
- HELBIDEA: Iturgain kalea, 1
Orkoiengo alkateen zerrenda
| 2011-2015 | Carlos Arróniz Loiola | UIO |
| 2007-2011 | Casimiro Larrea Ruiz | UIO |
| 2003-2007 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
| 1999-2003 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
| 1995-1999 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
| 1991-1995 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
Azpiegiturak eta garraioa
Iruñerriko Eskualdeko Hiri Garraioaren honako lineek eskaintzen dute zerbitzua Orkoienen:
| Línea | Ibilbidea | Ordutegia | Maiztasuna | Oharrak |
|---|---|---|---|---|
 |
Beloso Goiena - Orkoien | 06:30 - 22:30 | 30´ | |
| N9 | Sarasate Pasealekua - Orkoien | Gauez | Bidaia bakarra |
Horrez gain, La Pamplonesa autobus konpainiak Orkoien Iruñea eta inguruko herri txikiagoekin batzen ditu. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:
Konpainia berdinaren beste linea batek Iruñea eta Ibero bitartekoa, honako ibilbidea egiten du:
Erreferentziak
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
- ↑ Casimiro Larrea dará paso a Carlos Arróniz al frente de Unión de Izquierdas de Orkoien, Diario de Noticias, 2011ko martxoaren 11.
- ↑ Orkoien Eguneroren aurkezpena.
Ikus, gainera
Kanpo loturak
- Orkoiengo udalaren webgunea.
- (Gaztelaniaz) Orkoieni buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- San Migel kalea Google Street View-n.
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |