Arkitektura neoklasikoa: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

22:48, 17 urria 2012ko berrikusketa

Wikiproiektu bat abian da
Arkitektura gaiari buruz.

Arkitektura neoklasikoa XVIII. mendearen bigarren erditik XIX. mendearen lehen erdira arte, Neoklasizismo garaian, europar kulturak garatu zuen arkitektura estilo nagusia da. Arkitektura Klasikoan oinarritzen da, gehien bat.

Arkitekturaren ezaugarriak

Printzipio nagusiaren muina, arrazoia sentimenduari gailentzean zetzan. Greko-erromatar aitzin aroaren oroimena izan zuen ardatz, arkitekturaren esentziaren bilaketan. Neoklasizismoko arkitekturan, eraikuntzak elementu sinpleen batuketaz konposatzen dira, izaera trinkotik aldenduz. Izaera tektonikoa du, egitura berak eraikuntza definitzen du. Konposizioa eta eraiketa batera doaz, eta zutabea berragertzen da bere izaera tektonikoaz. Apaingarriak murrizten doaz, soiltasuna indartuz. Simetria, soiltasuna, kolore murriztasuna, garaipen arkuen erabilera, aurrealdea hiru partetan konposatzea, ordena bakarraren erabilpena... oso ezaugarri nabariak dira.

Garapena

XVIII. mendean pentsamendu artistikoaren zutabeak arrazoia eta sentimendu erromantikoa dira. Erromantikotasunak hein batean izpiritu arrazionalaren murriztailea izan zen. Oinarri hauekin bi joera ezberdin jaio ziren: Rigoristak, Grezia Klasikoa zuten erreferentetzat zutenak; eta Piraneseren jarraitzaileak, Erroma Klasikoa erreferentziatzat zutenak. Bi joera hauen artean eztabaida bizia eman zen.

1760 eta 1770 urteen artean Frantzian greziazale eta erromazaleen planteamenduak apurtzen zituen korronte berri bat jaiotzen da. Esentzialismoari muzin egiten diote, garai bakoitzari eredu berezi bat dagokiola onartuz. Arkitektura berri bat proposatzen dute, soilagoa, geometrikoa, abstrakzio maila nabariaz.

Europan

Britainia Handia herri emankorrena izan zen arte mota honetan. Italiak baino lehenago agertu zuen klasizismorako joera Inigo Jones (1573-1652) Palladioren jarraitzailearekin. William Chambersek (1723-1796) tradizio hori areagotu zuen, eta Robert Adamek (1728-1792) garrantzi handia eman zion barne dekorazioari. Henry Hollandek (1745-1806) neo-grekoa edo Greek Revival joera abiarazi zuen. William Wilkins (1776-1839) eta Robert Smirke (1780-1867) dira joera horren arkitekto nagusiak. Lehenak Londresko National Gallery egin zuen, eta British Museum bigarrenak. John Soane (1753-1837) neoklasizismoa berritzen saiatu zen eta George Dancek (1741-1825), kontzepzio erromantikoak agertu zituen. John Nashek (1752-1835) eraikuntza multzo handiak egin zituen, hala nola Londresko Regent’s Parkeko Cumberland Terrace (1827).

Frantzian, Ange-Jacques Gabrielek (1698-1782) neoklasizismorako trantsizioa bideratu zuen, Versaillesko errege-opera (1769) eta Parisko Concorde plazarekin (1762-1770). Parisko Sainte-Geneviève eliza (gaurko Panteoia) Jacques-Germain Souffloten (1713-1780) obra da. Jacques Denis Antoinek (1733-1801) La Monnaie jauregia (1777) eraiki zuen. Marie-Joseph Peyre (1730-1785) eta Charles De Wailly (1730-1798) neoklasiko zorrotzaren jarraitzaileak ziren, eta Odeon antzokia (1782) eraiki zuten. Halaber, azpimarratzekoa da Victor Louis en (1731-1800) Bordeleko antzokia (1780). Étienne-Louis Boullée (1728-1799) eta Claude Nicolas Ledoux (1736-1806), besteak beste, arkitektura proiektu utopikoen egile izan ziren. Napoleonen etorrerarekin, arkitektura eta hirigintza, are gehiago, agintaritzaren zerbitzura jarri ziren. Arkitekto nagusiak Charles Percier (1764-1838) eta Pierre Fontaine (1762-1853) izan ziren.

Italian, hasierako arkitekto interesgarrienak Lonbardian bildu ziren: Giuseppe Piermarini (1734-1808), Milango La Scala antzokiaren egilea (1778), Simone Cantoni (1739-1818), Luigi Canonica (1762-1844). Napoleonen garaian, Giovanni Antonio Antolini (1756-1841) eta Luigi Cagnola (1762-1833) nabarmendu ziren. Erroman, Giuseppe Valadierek (1762- 1839) proiektu handietan esku hartu zuen (Piazza del Popolo).

Espainian, San Fernandoren Akademiak zabaldutako arauetan oinarritu zen neoklasizismoa. Bestalde, Italiatik arkitekto asko joan ziren Madrila, beren kabuz edo Espainiako erregeek deiturik. Ventura Rodríguez (1717-1785) eta Juan de Villanueva (1739-1811) dira espainiar arkitekto nabarmenenak.

Germaniar herrialdeetan, Friedrich Gilly (1772-1880) berritzaile handia izan zen Berlinen. Karl Friedrich Schinkel (1781-1841) aurrekoaren dizipuluak estilo klasikoa zabaldu zuen Prusian.

Errusian, Katalina II.ak eta haren ondokoek ahaleginak egin zituzten, San Petersburgori lehenbizi eta Moskuri gero, hiriburuari zegokion duintasuna emateko. Xede horrekin, kanpoko arkitektoak ekarri zituzten: Charles Cameron (1740-1812), Giacomo Quarenghi (1749-1817), etab. Errusian bertan ere, arkitekto ohargarriak sortu ziren, hala nola, Andreian Zakharov (1761-1811).

Ameriketan

Ipar Ameriketako Estatu Batuei dagokienez, inon ez du arkitektura estilo batek demokraziaren sorrerarekin bat egin herrialde horretan bezala. Izan ere, independentzia eta nazioaren eraikuntza estilo horren hedapenarekin batera agerturik, tenplu grekoa eraikuntza publikoen eredu bihurtu zen: Richmondgo Kapitolioa (1785-1789), Virginiako Unibertsitatea (1804-1827).

Euskal Herrian

Euskalerriaren Adiskideen Elkartea ilustrazioaren aitzindaria izan zen Hego Euskal Herrian eta Espainian. Lagundiak argi zuen marrazketak zuen garrantzia, eta Euskal Herrian sei eskola ezarri zituen. Eskola hauetan marrazketaz gain, geometria, nautika, arkitektura hidraulikoa eta arkitektura irakasten zen. Ikasle hoberenak, Madrilgo San Fernando Akademiara joan ziren. Euskal Neoklasizismoko pertsonaia eragingarrienen artean Fiscal Campomanes, Justo Antonio Olagibel, eta Silvestre Perez nabarmentzen dira.

Elizak: Iruñeko Andre Maria Erreginaren katedrala (Nafarroa), Erdoiztako baseliza (Gipuzkoa), Mutrikuko Jasokundeko Ama Birjinaren parroki-eliza (Gipuzkoa),

Plazak: Gasteizko Plaza Berria (Araba), Donostiako Konstituzio plaza (Gipuzkoa), Tolosako Euskal Herria plaza (Gipuzkoa).

Bestelakoak: Gernikako Batzarretxea (Bizkaia), Gasteizko Arkupea (Araba).

Arkitekto neoklasikoak

Euskal Herrian

Kanpoan

Bibliografia

Zenikazelaia, Javier. Arkitektura neoklasikoa Euskal Herrian. Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila, 1990. ISBN 84-86641-12-8

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Arkitektura neoklasikoa

Txantiloi:NA lotura

@@ 15. lerroa: / 15. lerroa: @@
 eta 1770 urteen artean [[Frantzia]]n greziazale eta erromazaleen planteamenduak apurtzen zituen korronte berri bat jaiotzen da. Esentzialismoari muzin egiten diote, garai bakoitzari eredu berezi bat dagokiola onartuz. Arkitektura berri bat proposatzen dute, soilagoa, geometrikoa, abstrakzio maila nabariaz.
+===Europan===
-== Euskal Herriko arkitektura neoklasikoa ==
+[[Britainia Handia]] herri emankorrena izan zen arte mota honetan. [[Italia]]k baino lehenago agertu zuen klasizismorako joera [[Inigo Jones]] ([[1573]]-[[1652]]) [[Andrea Palladio|Palladioren]] jarraitzailearekin. [[William Chambers]]ek ([[1723]]-[[1796]]) tradizio hori areagotu zuen, eta [[Robert Adam]]ek ([[1728]]-[[1792]]) garrantzi handia eman zion barne dekorazioari. [[Henry Holland]]ek ([[1745]]-[[1806]]) neo-grekoa edo ''Greek Revival'' joera abiarazi zuen. [[William Wilkins]] ([[1776]]-[[1839]]) eta [[Robert Smirke]] ([[1780]]-[[1867]]) dira joera horren arkitekto nagusiak. Lehenak [[Londres]]ko [[National Gallery]] egin zuen, eta [[British Museum]] bigarrenak. [[John Soane]] ([[1753]]-[[1837]]) neoklasizismoa berritzen saiatu zen eta [[George Dance]]k ([[1741]]-[[1825]]), kontzepzio erromantikoak agertu zituen. [[John Nash (arkitektoa)|John Nashek]] ([[1752]]-[[1835]]) eraikuntza multzo handiak egin zituen, hala nola Londresko [[Regent’s Park]]eko ''Cumberland Terrace'' ([[1827]]).
+[[Frantzia]]n, [[Ange-Jacques Gabriel]]ek ([[1698]]-[[1782]]) neoklasizismorako trantsizioa bideratu zuen, [[Versailles]]ko errege-opera ([[1769]]) eta Parisko [[Concorde plaza]]rekin ([[1762]]-[[1770]]). Parisko Sainte-Geneviève eliza (gaurko [[Parisko Panteoia|Panteoia]]) [[Jacques-Germain Soufflot]]en ([[1713]]-[[1780]]) obra da. [[Jacques Denis Antoine]]k ([[1733]]-[[1801]]) La Monnaie jauregia ([[1777]]) eraiki zuen. [[Marie-Joseph Peyre]] ([[1730]]-[[1785]]) eta Charles De Wailly (1730-[[1798]]) neoklasiko zorrotzaren jarraitzaileak ziren, eta Odeon antzokia ([[1782]]) eraiki zuten. Halaber, azpimarratzekoa da [[Victor Louis]] en (1731-1800) [[Bordele]]ko antzokia ([[1780]]). [[Étienne-Louis Boullée]] ([[1728]]-[[1799]]) eta [[Claude Nicolas Ledoux]] ([[1736]]-[[1806]]), besteak beste, arkitektura proiektu utopikoen egile izan ziren. [[Napoleon]]en etorrerarekin, arkitektura eta hirigintza, are gehiago, agintaritzaren zerbitzura jarri ziren. Arkitekto nagusiak [[Charles Percier]] ([[1764]]-[[1838]]) eta [[Pierre Fontaine]] ([[1762]]-[[1853]]) izan ziren.
+Italian, hasierako arkitekto interesgarrienak [[Lonbardia]]n bildu ziren: [[Giuseppe Piermarini]] ([[1734]]-[[1808]]), [[Milan]]go [[La Scala]] antzokiaren egilea ([[1778]]), [[Simone Cantoni]] ([[1739]]-[[1818]]), [[Luigi Canonica]] ([[1762]]-[[1844]]). Napoleonen garaian, Giovanni [[Antonio Antolini]] ([[1756]]-1841) eta [[Luigi Cagnola]] ([[1762]]-[[1833]]) nabarmendu ziren. [[Erroma]]n, [[Giuseppe Valadier]]ek ([[1762]]- [[1839]]) proiektu handietan esku hartu zuen ([[Piazza del Popolo]]).
+[[Espainia]]n, [[San Fernandoren Akademia]]k zabaldutako arauetan oinarritu zen neoklasizismoa. Bestalde, Italiatik arkitekto asko joan ziren [[Madril]]a, beren kabuz edo Espainiako erregeek deiturik. [[Ventura Rodríguez]] ([[1717]]-[[1785]]) eta [[Juan de Villanueva]] ([[1739]]-[[1811]]) dira espainiar arkitekto nabarmenenak.
+Germaniar herrialdeetan, [[Friedrich Gilly]] ([[1772]]-[[1880]]) berritzaile handia izan zen [[Berlin]]en. [[Karl Friedrich Schinkel]] ([[1781]]-[[1841]]) aurrekoaren dizipuluak estilo klasikoa zabaldu zuen [[Prusiako Erresuma|Prusian]].
+[[Errusiar Inperioa|Errusian]], [[Katalina II.a Errusiakoa|Katalina II.ak]] eta haren ondokoek ahaleginak egin zituzten, [[San Petersburgo]]ri lehenbizi eta [[Mosku]]ri gero, hiriburuari zegokion duintasuna emateko. Xede horrekin, kanpoko arkitektoak ekarri zituzten: [[Charles Cameron (arkitektoa)|Charles Cameron]] ([[1740]]-[[1812]]), [[Giacomo Quarenghi]] ([[1749]]-[[1817]]), etab. Errusian bertan ere, arkitekto ohargarriak sortu ziren, hala nola, [[Andreian Zakharov]] ([[1761]]-[[1811]]).
+=== Ameriketan ===
+Ipar [[Ameriketako Estatu Batu]]ei dagokienez, inon ez du arkitektura estilo batek demokraziaren sorrerarekin bat egin herrialde horretan bezala. Izan ere, independentzia eta nazioaren eraikuntza estilo horren hedapenarekin batera agerturik, tenplu grekoa eraikuntza publikoen eredu bihurtu zen: [[Richmond]]go Kapitolioa ([[1785]]-[[1789]]), [[Virginia]]ko Unibertsitatea ([[1804]]-[[1827]]).
+=== Euskal Herrian ===
+[[Euskalerriaren Adiskideen Elkartea]] [[ilustrazioa]]ren aitzindaria izan zen Hego Euskal Herrian eta Espainian. Lagundiak argi zuen marrazketak zuen garrantzia, eta Euskal Herrian sei eskola ezarri zituen. Eskola hauetan marrazketaz gain, geometria, nautika, arkitektura hidraulikoa eta arkitektura irakasten zen. Ikasle hoberenak, [[Madril]]go [[San Fernando Akademia]]ra joan ziren. Euskal Neoklasizismoko pertsonaia eragingarrienen artean [[Fiscal Campomanes]], [[Justo Antonio Olagibel]], eta [[Silvestre Perez]] nabarmentzen dira.
 * Elizak: [[Iruñeko Andre Maria Erreginaren katedrala]] (Nafarroa), [[San Isidro baseliza (Errezil)|Erdoiztako baseliza]] (Gipuzkoa), Mutrikuko Jasokundeko Ama Birjinaren parroki-eliza (Gipuzkoa),
@@ 23. lerroa: / 42. lerroa: @@
 * Bestelakoak: [[Gernikako Batzarretxea]] (Bizkaia),  [[Arkupea (Gasteiz)|Gasteizko Arkupea]] (Araba).
-== Euskal Herriko arkitekto neoklasikoak ==
+== Arkitekto neoklasikoak ==
+=== Euskal Herrian ===
 * [[Justo Antonio Olagibel]]
 * [[Santos Angel Otxandategi]]
+=== Kanpoan ===
-== Kanpoko arkitekto nagusiak ==
 * [[Robert Adam]]
 * [[Étienne-Louis Boullée]]