Vatikano Hiria: berrikuspenen arteko aldeak
t r2.7.3) (Bot: Modificando pa:ਵੈਟੀਕਨ ਸਿਟੀ por pa:ਵੈਟੀਕਨ ਸ਼ਹਿਰ |
t r2.7.3) (Bot: Modificando tl:Lungsod ng Vaticano por tl:Lungsod Batikano |
||
298. lerroa: | 298. lerroa: | ||
[[th:นครรัฐวาติกัน]] |
[[th:นครรัฐวาติกัน]] |
||
[[tk:Watikan]] |
[[tk:Watikan]] |
||
[[tl:Lungsod |
[[tl:Lungsod Batikano]] |
||
[[tr:Vatikan]] |
[[tr:Vatikan]] |
||
[[tt:Ватикан]] |
[[tt:Ватикан]] |
09:14, 15 urtarrila 2013ko berrikusketa
Vatikano Hiria | |||
---|---|---|---|
Inno e Marcia Pontificale (Aita Santuaren ereserkia eta martxa) | |||
| |||
Geografia | |||
Hiriburua | baliorik ez eta Vatikano Hiria 41°54′14″N 12°27′11″E | ||
Azalera | 0,49 km² | ||
Punturik altuena | Vatican Hill (en) (77 m) | ||
Punturik sakonena | San Petriren plaza (33 m) | ||
Kontinentea | Europa | ||
Mugakideak | Italia eta Europar Batasuna | ||
Administrazioa | |||
Gobernu-sistema | Monarkia eklesiastikoa | ||
Aita santua | Frantzisko | ||
President of the Pontifical Commission for the Vatican City State (en) | Fernando Vérgez Alzaga (en) | ||
Legebiltzarra | Vatikano Hiriko Estatuaren Pontifize-Batzordea | ||
Zeren kide | |||
Demografia | |||
Biztanleria | 764 (2023) 146 (2018) | ||
Dentsitatea | 1.559,18 bizt/km² | ||
Hizkuntza ofizialak | |||
Erabilitako hizkuntzak | |||
Ekonomia | |||
Historia | |||
Sorrera data: 1929ko otsailaren 11 | |||
Bestelako informazioa | |||
Aurrezenbakia | +39 eta +379 | ||
ISO 3166-1 alpha-2 | VA | ||
ISO 3166-1 alpha-3 | VAT | ||
Ordu eremua | ikusi
| ||
Internet domeinua | .va | ||
vaticanstate.va |
Vatikano Hiria[1] (italieraz, Stato della Città del Vaticano) —Vatikanoa edo Egoitza Santua ere deitua[2]— munduko estaturik txikiena da (0,44 km²), Eliza Katolikoaren hiriburu eta egoitza nagusia. Erromako (Italia, Europa) hiriaren barnean dagoenez, herrialde itsasgabea da. Estatu-burua Aita Santua da. Mila biztanle izanik, munduan jende gutxien duen estatua da. Egoitza Santuaren menpekoa da (latinez, Sancta Sedes) eta bertan daude Jauregi Apostolikoa (Aita Santuaren egoitza) eta Erromatar Kuria. Sarritan Egoitza edo Aulki Santua eta Vatikano Hiria nahasten badira ere, argi bereizi behar dira: Aulki Santua Eliza Katolikoko zuzendaritza gunea da; Vatikano Hiria, aldiz, estatu independentea (nahiz eta Aulki Santuak, Nazio Batuen Erakundeko begiralea denez, ez duen NBErekin harreman zuzenik).
Geografia
Vatikano hiria Erroma barnean dagoen lurralde txiki bat da. Hiriaren mendebaldean dago kokatuta, Tiber ibaiaren eskuinaldean eta 4 km luzeko mugak ditu.
- San Petri basilika da eraikinik aipagarriena, Bramante, Michelangelo eta Maderno arkitektoek eraikia.
Erroman bertan, Vatikanoko lurretatik kanpo, baina haren subirautza pean (enbaxaden antzera) beste hiru basilika ditu:
Eta, haiekin batera, Castelgandolfo jauregia, Erromatik kanpo, ordea.
Gobernua eta politika
Aita Santuak bere baitan biltzen ditu Eliza Katolikoaren eta Vatikano Hiriaren buruzagitza gorenak. Aita Santua kardinalek aukeratzen dute aurrekoa hil ondoren, konklabe deritzan prozesuan. Behin bere onarpena eman ondoren, hautatua Aita Santu bihurtzen da.
Vatikano Hiriaren eguneroko gobernua Estatu Idazkaritzak darama. Hala ere, ez dago botere banaketarik, funtzio banaketa baizik; botere guztiak Aita Santuak ditu, baina delegazio bidez beste erakunde batzuei uzten dizkie.
Ekonomia
Vatikanoarenko ekonomia turismora bideratuta dago nagusiki. Horrela, diru sarrera nagusiak liburu, oroigarri, seilu eta txanponak saltzetik datozkio, Vatikanoko Museorako sarrerez gain. Nolanahi ere, mundu osoko katolikoek (apezpiku, apez eta laikoek) ematen dioten diruak ekonomia orekatzen laguntzen du.
Hedabideak
Vatikano Irratia 1931n eraiki zuen Guglielmo Marconi irratiaren asmatzaileak. Munduko irratirik zaharrenetakoa da, beraz. Gaur egun, 47 hizkuntzatan emititzen du, eta mundu guztian entzun daitezke haren programak, Internet bidez.
L'Osservatore Romano egunkaria 1861ean sortu zen, Aita Santuaren eta Elizaren apologia egin eta haien ekintzen berri emateko. Gaur egun, italieraz egunero argitaratzen den edizioaz gain, beste hizkuntza batzuetan astekari gisan argitaratzen da.
Vatikanoko Telebista Zentroak programa erlijiosoak ekoitzi eta nazioarteko hainbat telebistari saltzen dizkie, batez ere Aita Santuaren bidaia eta ekitaldiei buruzkoak.
Bitxikeriak
Vatikano Hiria1 UNESCOren gizateriaren ondarea | |
San Petri basilika eta Jauregi Apostolikoaren arratseko ikuspegia | |
Mota | Kulturala |
Irizpideak | i, ii, iv, vi |
Erreferentzia | 286 |
Kokalekua | Txantiloi:VAT |
Eskualdea2 | Europa eta Ipar Amerika |
Izen ematea | 1984 (VIII. bilkura) |
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena |
Estatistikaren alorreko txiste ezagun batek dioen moduan, Vatikanoan bi Aita Santu daude kilometro koadroko (estatuak kilometro koadro erdiko eremua du).
Erreferentziak
- ↑ 38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-12-29).
- ↑ Vatikano Hiriak eta Egoitza Santuak izaera juridiko desberdina dute nazioarteko zuzenbidean [1]
Ikus, gainera
Kanpo loturak
- Jalgi.com atlasa datuak, mapak eta irudiak
- (Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.
- Vatikano Hiriko webgune ofiziala
- Vatikano Irratia on-line
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Vatikano Hiria |