Grenada: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
MerlIwBot (eztabaida | ekarpenak)
t robota Erantsia: pa:ਗ੍ਰੇਨਾਡਾ
tNo edit summary
6. lerroa: 6. lerroa:
| berezko_izena_hizkuntza_ofizialean = Grenada
| berezko_izena_hizkuntza_ofizialean = Grenada
| bandera_irudia = Flag of Grenada.svg
| bandera_irudia = Flag of Grenada.svg
| armarri_irudia = EscudoGranada.PNG
| armarri_irudia = GrenadaWappen.JPG
| lema_nazionala = Ever conscious of God we aspire, build and advance as one people
| lema_nazionala = Ever conscious of God we aspire, build and advance as one people
| estatuaren_mapa = LocationGrenada.png
| estatuaren_mapa = LocationGrenada.png

00:06, 22 urtarrila 2013ko berrikusketa

Grenada
Hail Grenada
Errege-ereserkia: God Save the Queen

flag of Grenada (en) Itzuli

coat of arms of Grenada (en) Itzuli
Geografia
HiriburuaSaint George's
12°2′40″N 61°44′30″W
Azalera348,5 km²
Punturik altuenaMount Saint Catherine (en) Itzuli
Punturik sakonenaKaribe itsasoa (0 m)
KontinenteaIpar Amerika
MugakideakVenezuela
Administrazioa
Gobernu-sistemaMonarkia parlamentarioa
Grenadako monarkaCharles III.a Erresuma Batukoa
Prime Minister of Grenada (en) ItzuliKeith Mitchell
LegebiltzarraParliament of Grenada (en) Itzuli
Harreman diplomatikoak Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide
Demografia
Biztanleria114.299 (2023)
6.474 (2017)
Dentsitatea327,97 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak
Erabilitako hizkuntzak
Ezkontzeko adinagenero guztiak: 21
Emankortasun-tasa2,149 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak1.022 (2015)
Bizi-itxaropena73,659 (2016)
Giza garapen indizea0,795 (2021)
Ekonomia
BPG nominala1.118.816.679,4074 $ (2017)
62.628.086,81482 (2016)
BPG per capita10.451 $ (2017)
559 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa1.634.179.094 nazioarteko dolar (2017)
107.710.017 (2016)
BPG per capita EAPn15.155,846 nazioarteko dolar (2017)
931,92 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala3,1 % (2016)
Erreserbak199.125.887 $ (2017)
−8.563.387 (2016)
Inflazioa1,4 % (2016)
0,3 (2015)
Historia
Sorrera data: 1974
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+1473
ISO 3166-1 alpha-2GD
ISO 3166-1 alpha-3GRD
Ordu eremua
Elektrizitatea230 V. 50 Hz.BS 1363 (en) Itzuli
Internet domeinua.gd
gov.gd

Grenada Karibe itsasoko uharte eta herrialdea da, hegoaldeko Grenadinak uharteak herrialde honen barne ere daudela. Herrialdeko hiriburua Saint George's da.

Geografia

Grenada.

Ingurune naturala

Antilla Txikietako uhartedia bat da, Venezuelaren iparraldetik 160 bat kilometrora dagoena, Karibeko itsasoaren ekialdean. Uhartean medikate bat da, baso sarriez estalia. Hegoaldean ugari dira badiak, hondartzak eta portu naturalak. Bai Grenadako uhartea, bai estatua osatzen duten beste uharte txikiak Carriacou (34 km2), Ronde, eta Petit Martinique (2 km2) sumendi jatorrikoak dira. Hala, Grenada uhartea sumendi kate batek zeharkatzen du iparretik hegora, eta mendi horietatik sortzen diren ibaiek oso lur emankorreko ibarrak eratzen dituzte. Sumendirik garaiena Saint Catherine da (840 m) eta itzalita dago aspaldi. Sumendi horietako krater batzuetan aintzirak eratu dira: Grand Étang eta Antoine dira handienak.

Kostaldea oso hautsia da, sartu-irten asko eta badia zabalak ditu. Horietako batean, Grand Anse izenekoan, dago hiriburua.

Klima

Klima tropikala du, tenperatura epel eta beti berdinekin itsas haizeen eraginarengatik, eta euritsua da udan. Aldian behin urakanek hondamendi handiak eragiten dituzte etxebizitzetan eta lursailetan. Hezetasun handiko ingurunea izanik, oihan tropikal sarriak estaltzen du uharte osoa, nekazaritzarako luberritu diren sailetan izan ezik. Lurra oso aberatsa da, eta landaretza eta fauna oso oparoak. Haize erauntsiak izaten dira batzuetan, kalte handiak eragiten dituztenak.

Historia

1498an Kristobal Kolonek uhartea ikusi zuen lehenbizikoz. ingelesak uhartean kokatzea saiatu ziren, baina ez zuten lortu. 1650ean, frantzesak Karibeko amerindiarrei uhartea erosi zieten. 1783an, uhartea Britainia Handiari laga zioten. 1877an Britainia Handiko koroaren kolonia bihurtu zen.

1974an, Grenadak independentzia lortu zuen Commonwealth-en baitan jarraituz, eta 1979an, ematen ari ezegonkortasun politikoaren ondorioz, Maurice Bishop buruzagi ezkertiarrak boterea lortu zuen. Barbados, Dominika eta Estatu Batuek ez zuten begi onez ikusi Bishopen sozialismoa eta Kubarekin zuen kooperazioa eta aldarrikaturiko Herri Gobernu Iraultzailea. New Jewel boterean zegoen alderdi politikoaren fakzio komunistak, Bernard Coardrekin leiala zenak, estatu kolpea eman zuen eta Bishop exekutatu zuten 1983ko urriaren 19an.

Sei egun geroago, Estatu Batuetako eta Karibe itsasoko beste sei herrialdeetako armadak Grenada inbaditu zuten premiazko amorru bizia zeritzan operazioan. Han, iraultzaren liderrak eta Kubako aholkulariak preso hartu zituzten. Hurrengo urtean, hauteskundeak egin zituzten.

1983-85 urteetan Estatu Batuetako armadak utzi zuen uhartea. 1984an hauteskundeak izan ziren, eta hala gobernu demokratiko bat ezarri zen berriz Grenadan. Hauteskunde haietan Alderdi Nazional Berriko burua, Herbert Blaize, atera zen lehen ministro. Blaizek ekonomiak gora egin zezan lortu zuen hurrengo urteetan, turismoan oinarrituta gehienbat. Urte haietan uharteko arazo nagusiak gazteen langabezia, gaizkiletasuna eta droga trafikoa ziren. Blaize 1989an hil zen, eta Ben Jonesek (Alderdi Nazionalekoa) hartu zuen haren lekua, enpresaburuen eta lurjabe handien babesarekin.

1990eko martxoaren 13an, hauteskunde orokorrak egin ziren eta Nicholas Braithwaite atera zen garaile, Estatu Batuen begiko hautagaia. 1994ko datuen arabera, langabezia %30 ingurukoa zen eta emigrazio handia zegoen. Bananaren, kokoaren, zuraren eta intxaur muskatuaren nazioarteko prezioen gainbeherak bazuen zer ikusirik horretan. 1995eko martxoan eta apirilean grebak egin ziren ekonomiaren sektore nagusietan (hoteletan, azukre kanabera eta kakao sailetan). Turismoa, nekazaritzarekin batera, ekonomiaren oinarri nagusia bada ere, Granada ez zegoen Karibeko beste uharte batzuekin lehian aritzeko moduan.

1995eko hauteskunde orokorretan Alderdi Berri Nazionalak irabazi zion gobernuko Kongresu Nazional Demokratikoari, eta baita 2003ko hauteskundeetan ere. 1996ko maiatzean elkarren laguntzarako hitzarmenak eta estradizioenak izenpetu zituen Estatu Batuekin, droga trafikoaren kontrako kanpainaren barruan. Apirilean, Grenada eta Kuba harremanetan hasi ziren berriro, Estatu Batuen 1983ko inbasioaz geroztik etenda baitzeuden. Lehen Ministro Keith Mitchelek bisita ofiziala egin zuen Kubara, eta elkarren laguntzarako hitzarmena izenpetu zuen Kubako bere kidearekin. 2004. urtean Ivan urakanak izugarrizko kalteak eragin zituen Grenadan, etxeen %90 desegin zituen; hala ere, oso bizkor berregin zen.

Biztanleria

Uharteko biztanle gehienak beltzak dira, Afrikatik eraman zituzten esklaboen ondorengoak. %15 mulatoak edo mestizoak dira, eta horien bizi maila beltzena baino hobea da. Biztanle gehienak kostaldean eta hiriburuan bizi dira.

Ekonomia

Ekonomiaren oinarri nagusiak nekazaritza eta turismoa dira. Batez ere zitrikoak, platanoa, pinaburua, azukre kanabera, kakaoa, kokoa, kopra eta kotoia lantzen dira, bainila, iltzea, intxaur muskatua eta beste bizigarri batzuez gainera.

Lehen sektorean, abeltzaintza, arrantza (soinberak eta oskoldunak) eta basogintza ez daude oso aurreratuta, eta nekazaritzak baino pisu gutxiago dute nazioaren ekonomian. Dagoen industria apurra nekazaritzako eta arrantzako gaiak eraldatzen dituen janari industria da. Ez dago mearik, ez energia sortzeko baliabiderik. Turismoak gero eta garrantzi handiagoa du nazio ekonomian. Baina langabetuen kopurua oso handia da (biztanleen heren bat), eta NPGa Karibeko apalenetako bat da.

Banaketa administratiboa

Grenadako parrokiak.

Grenada, sei parrokiatan banatzen da:

Carriacou eta Martinika Txikiak, Grenadarekin dependentzia estatusa duten Grenadinak uharteetako bi irla hauek, zazpigarren banaketa administratiboa osatzen dute.

Kultura

Hizkuntzak

Hizkuntza ofiziala ingelesa da, baina frantses kreolera ere erabiltzen da.

Erreferentziak

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Grenada



Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea
Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu BatuakAntigua eta BarbudaBahamakBarbadosBelizeCosta RicaKubaDominikaDominikar ErrepublikaEl SalvadorGrenadaGuatemalaHaitiHondurasJamaikaKanadaMexikoNikaraguaPanamaSaint Kitts eta NevisSanta LuziaSaint Vincent eta GrenadinakTrinidad eta Tobago


Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • GuadalupeMartinikaSaint BarthelemySaint MartinSaint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina Uharte Estatubatuarrak (Ameriketako Estatu Batuak)

Hego Amerika
Estatu burujabeak: ArgentinaBoliviaBrasilTxileKolonbiaEkuadorGuyanaParaguaiPeruSurinamUruguaiVenezuela


Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)