Inuit: berrikuspenen arteko aldeak
t robota Erantsia: zh,pl,qu,ko,fr,he,es,ta,it,et,id,ja,vi,simple,sv,nl,hi,pt,is,eo,sk,tr,se,no,fi,pa,nn,iu,ka,lt |
t r2.6.5) (robota Erantsia: ro:Inuiți |
||
| 60. lerroa: | 60. lerroa: | ||
[[pt:Inuítes]] |
[[pt:Inuítes]] |
||
[[qu:Inuyt runa]] |
[[qu:Inuyt runa]] |
||
[[ro:Inuiți]] |
|||
[[se:Inuhkat]] |
[[se:Inuhkat]] |
||
[[simple:Inuit]] |
[[simple:Inuit]] |
||
23:18, 5 martxoa 2013ko berrikusketa
| Inuit | |
|---|---|
Inuiten lera tradizionala | |
| Biztanleak guztira | |
| 150.000 | |
| Biztanleria nabarmena duten eskualdeak | |
| Groenlandia – 44.000-50.000 Nunavut – 29.474 Alaska - 24.000 Quebec (Nunavik) – 10.464 Ternua eta Labrador – 8.120 Ipar-mendebaldeko Lurraldeak – 3.100 Errusia – 1.738 Ukraina - 153 | |
| Hizkuntza | |
| Inuiten hizkuntzak, ingeles, frantses, daniera, errusiera eta beste asko. | |
| Erlijioa | |
| Kristautasuna eta bertoko mitologia. | |
| Zerikusia duten beste giza taldeak | |
| Aleutiarrrak, Sirenik, Iñupiat, Yupik |
Inuit (inuktituteraz: ᐃᓄᐃᑦ, "Herria") Artikoan bizi den etnia da. Inuitek kulturalki antzekoak diren herri indigena bat osatzen dute, eta Groenlandiari, Kanadari, Estatu Batuei eta Errusiari dagozkien Artikoko lurraldeetan bizi dira. Inuit izen multzokaria da; singularra inuk da.
Bizitza nomada dute, ehizatzen dituzten animalien (karibuak, hartzak, baleak eta itsas txakurrak) migrazioen araberakoa. Animalia horien eta beste batzuen zati guztiak aprobetxatzen dituzte, dela jateko, janzteko, etxebizitzak eraikitzeko, ehizan aritzeko tresnak egiteko... Hala ere, gaur egun, globalizazio-prozesu bortitza dela eta, haien jatorrizko bizitzeko moduak aldatzen ari dira, nahiz eta zenbait ohiturekin tinko jarraitzen duten, adibidez, itsas txakurren ehizarekin.
Inuitak familia-taldetan antolatuta daude, eta kide bakoitzak zeregin zehatz bat du. Elkartzeek eta banantzeek komunitateko zaharren onarpena behar dute, nahiz eta poligamia baimentzen duen oinarrizko egitura bat egon.
Politikoki gobernu desberdinen mende daude, eta horiek gutxiengo etniko gisa onartuta dituzte:
- Estatu Batuetan, Alaska estatuan, bertako gutxiengo etnikoetako bat dira.
- Kanadan beren probintzia dute, Nunavut, baina lurralde gehiago eskatu dituzte Ternua eta Labradorren (Nunatsiavut), ipar-mendebaldeko lurraldeetan (Inuvialuit) eta Quebecen (Nunavik).
Hizkuntzak
Inuiten hizkuntza eskimo-aleutiar familiaren adar bat da. Continuum dialektal bat da hizkuntza bakar bat baino gehiago, eta continuum hori hamasei dialektotan bereiz daiteke gutxi gorabehera. Dialekto horiek, aldi berean, lau multzotan sailka daitezke:
- Inupiat (Alaska iparraldean)
- Inuinnaqtun (kanadar Artiko mendebaldean)
- Inuktitut (kanadar Artiko ekialdean)
- Kalaallisut edo groenlandiera (Groenlandia)