Afrika Erdiko Errepublika: berrikuspenen arteko aldeak
t robota Erantsia: ilo:Republika ti Tengnga nga Aprika |
|||
| 108. lerroa: | 108. lerroa: | ||
[[Kategoria:Afrika Erdiko Errepublika]] |
[[Kategoria:Afrika Erdiko Errepublika]] |
||
[[ace:Republik Afrika Teungoh]] |
|||
[[af:Sentraal-Afrikaanse Republiek]] |
|||
[[als:Zentralafrikanische Republik]] |
|||
[[am:የመካከለኛው አፍሪካ ሪፐብሊክ]] |
|||
[[an:Republica Centroafricana]] |
|||
[[ang:Middel Affricanisc Cynewīse]] |
|||
[[ar:جمهورية أفريقيا الوسطى]] |
|||
[[arc:ܩܘܛܢܝܘܬܐ ܕܐܦܪܝܩܐ ܡܨܥܝܬܐ]] |
|||
[[arz:افريقيا الوسطى]] |
|||
[[ast:República Centroafricana]] |
|||
[[az:Mərkəzi Afrika Respublikası]] |
|||
[[bat-smg:Cėntrėnės Afrėkas Respoblėka]] |
|||
[[bcl:Sentral na Aprikanong Republika]] |
|||
[[be:Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка]] |
|||
[[be-x-old:Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка]] |
|||
[[bg:Централноафриканска република]] |
|||
[[bjn:Ripublik Aprika Tangah]] |
|||
[[bm:Cema Afrika Fasojamana]] |
|||
[[bn:কেন্দ্রীয় আফ্রিকান প্রজাতন্ত্র]] |
|||
[[bo:དབུས་ཨ་ཧྥེ་རི་ཁན་རི་པཔ་ལིཀ།]] |
|||
[[bpy:মধ্য আফ্রিকা]] |
|||
[[br:Republik Kreizafrikan]] |
|||
[[bs:Centralnoafrička Republika]] |
|||
[[ca:República Centreafricana]] |
|||
[[ce:Африкан Юккъера Пачхьалкх]] |
|||
[[ceb:Republikang Sentral Aprikano]] |
|||
[[ckb:کۆماری ئەفریقای ناوەڕاست]] |
|||
[[crh:Merkeziy Afrika]] |
|||
[[cs:Středoafrická republika]] |
|||
[[cy:Gweriniaeth Canolbarth Affrica]] |
|||
[[da:Centralafrikanske Republik]] |
|||
[[de:Zentralafrikanische Republik]] |
|||
[[diq:Cumhuriyetê Afrikaya Miyanêne]] |
[[diq:Cumhuriyetê Afrikaya Miyanêne]] |
||
[[dsb:Centralnoafriska republika]] |
|||
[[dv:މެދުތެރޭ އެފްރިކާގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ]] |
|||
[[ee:Central African Republic]] |
|||
[[el:Κεντροαφρικανική Δημοκρατία]] |
|||
[[en:Central African Republic]] |
|||
[[eo:Centr-Afrika Respubliko]] |
|||
[[es:República Centroafricana]] |
|||
[[et:Kesk-Aafrika Vabariik]] |
|||
[[ext:Repúbrica Centroafricana]] |
|||
[[fa:جمهوری آفریقای مرکزی]] |
|||
[[fi:Keski-Afrikan tasavalta]] |
|||
[[fiu-vro:Kesk-Afriga Vabariik]] |
|||
[[fo:Miðafrikalýðveldið]] |
|||
[[fr:République centrafricaine]] |
|||
[[frp:Rèpublica centrafriquêna]] |
|||
[[fy:Sintraal-Afrikaanske Republyk]] |
|||
[[ga:Poblacht na hAfraice Láir]] |
|||
[[gd:Poblachd Meadhan Afraga]] |
|||
[[gl:República Centroafricana - République Centrafricaine]] |
|||
[[gv:Pobblaght yn Affrick Veanagh]] |
|||
[[he:הרפובליקה המרכז-אפריקאית]] |
|||
[[hi:मध्य अफ़्रीकी गणराज्य]] |
|||
[[hif:Central African Republic]] |
|||
[[hr:Srednjoafrička Republika]] |
|||
[[hsb:Centralnoafriska republika]] |
|||
[[ht:Repiblik santafrik]] |
|||
[[hu:Közép-afrikai Köztársaság]] |
|||
[[hy:Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն]] |
|||
[[ia:Republica Centroafrican]] |
|||
[[id:Republik Afrika Tengah]] |
|||
[[ie:Central African Republic]] |
|||
[[ilo:Republika ti Tengnga nga Aprika]] |
|||
[[io:Centrafrika]] |
|||
[[is:Mið-Afríkulýðveldið]] |
|||
[[it:Repubblica Centrafricana]] |
|||
[[ja:中央アフリカ共和国]] |
|||
[[jv:Republik Afrika Tengah]] |
|||
[[ka:ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა]] |
|||
[[kaa:Oraylıq Afrika Respublikası]] |
|||
[[kg:Repubilika ya Afelika ya Kati]] |
|||
[[kk:Орталық Африка Республикасы]] |
|||
[[kn:ಮಧ್ಯ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಗಣರಾಜ್ಯ]] |
|||
[[ko:중앙아프리카 공화국]] |
|||
[[ku:Komara Afrîkaya Navend]] |
|||
[[kw:Centrafrika]] |
|||
[[la:Respublica Africae Mediae]] |
|||
[[lad:Repuvlika Sentroafrikana]] |
|||
[[lb:Zentralafrikanesch Republik]] |
|||
[[li:Centraal Afrika]] |
|||
[[lij:Repubbrica Çentro-Africann-a]] |
|||
[[lmo:Repüblica Centrafricana]] |
|||
[[ln:Santrafríka]] |
|||
[[lt:Centrinės Afrikos Respublika]] |
|||
[[lv:Centrālāfrikas Republika]] |
|||
[[mk:Централноафриканска Република]] |
|||
[[ml:മദ്ധ്യ ആഫ്രിക്കൻ റിപ്പബ്ലിക്ക്]] |
|||
[[mr:मध्य आफ्रिकेचे प्रजासत्ताक]] |
|||
[[ms:Republik Afrika Tengah]] |
|||
[[mt:Repubblika Afrikana Ċentrali]] |
[[mt:Repubblika Afrikana Ċentrali]] |
||
[[my:ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ]] |
|||
[[na:Ripubrikin Aprika Yugaga]] |
|||
[[nah:Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa]] |
|||
[[nds:Zentraalafrikaansche Republiek]] |
|||
[[ne:मध्य अफ्रिकी गणतन्त्र]] |
|||
[[nl:Centraal-Afrikaanse Republiek]] |
|||
[[nn:Den sentralafrikanske republikken]] |
|||
[[no:Den sentralafrikanske republikk]] |
|||
[[nov:Sentral Afrikani Republike]] |
|||
[[nso:Central African Republic]] |
|||
[[nv:Naakaii Łizhinii Bikéyah Beʼałnííʼ]] |
|||
[[oc:Centreafrica]] |
|||
[[or:ସେଣ୍ଟରାଲ ଆଫ୍ରିକାନ ରିପବ୍ଲିକ]] |
|||
[[os:Централон Африкæйы Республикæ]] |
|||
[[pa:ਮੱਧ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਗਣਰਾਜ]] |
|||
[[pam:Republika ning Central Aprika]] |
|||
[[pih:Sentril Afrekan Repablik]] |
|||
[[pl:Republika Środkowoafrykańska]] |
|||
[[pms:Repùblica Sentrafrican-a]] |
|||
[[pnb:مڈلا افریقی لوک راج]] |
|||
[[ps:د منځنی افريقا ولسمشريزه]] |
|||
[[pt:República Centro-Africana]] |
|||
[[qu:Chawpi Aphrika Republika]] |
|||
[[ro:Republica Centrafricană]] |
|||
[[ru:Центральноафриканская Республика]] |
|||
[[rue:Середнёафрицька републіка]] |
|||
[[rw:Repubulika ya Santara Afurika]] |
|||
[[sa:केन्द्रीय अफ्रीका गणराज्यम्]] |
|||
[[sah:Киин Африка Республиката]] |
[[sah:Киин Африка Республиката]] |
||
[[sc:Tzentràfrica]] |
|||
[[scn:Ripubblica Centrafricana]] |
|||
[[sco:Central African Republic]] |
|||
[[se:Gaska-Afrihká dásseváldi]] |
|||
[[sg:Ködörösêse tî Bêafrîka]] |
|||
[[sh:Srednjoafrička Republika]] |
|||
[[simple:Central African Republic]] |
|||
[[sk:Stredoafrická republika]] |
|||
[[sl:Srednjeafriška republika]] |
|||
[[sn:Central African Republic]] |
|||
[[so:Jamhuuriyadda Bartamaha Afrika]] |
|||
[[sq:Republika e Afrikës Qendrore]] |
|||
[[sr:Централноафричка Република]] |
|||
[[ss:Umkhatsi we-Afrikha]] |
|||
[[stq:Zentroalafrikoanske Republik]] |
|||
[[su:Républik Afrika Tengah]] |
|||
[[sv:Centralafrikanska republiken]] |
|||
[[sw:Jamhuri ya Afrika ya Kati]] |
|||
[[szl:Strzodkowoafrikańsko Republika]] |
|||
[[ta:மத்திய ஆபிரிக்கக் குடியரசு]] |
|||
[[te:సెంట్రల్ ఆఫ్రికన్ రిపబ్లిక్]] |
|||
[[tg:Ҷумҳурии Африқои Марказӣ]] |
|||
[[th:สาธารณรัฐแอฟริกากลาง]] |
|||
[[tk:Merkezi Afrika Respublikasy]] |
|||
[[tl:Republikang Gitnang-Aprikano]] |
|||
[[tr:Orta Afrika Cumhuriyeti]] |
|||
[[ts:Afrika Wale Xikarhi]] |
|||
[[tt:Үзәк Африка Җөмһүрияте]] |
|||
[[ug:ئوتتۇرا ئافرىقا جۇمھۇرىيىتى]] |
|||
[[uk:Центральноафриканська Республіка]] |
|||
[[ur:وسطی افریقی جمہوریہ]] |
|||
[[uz:Markaziy Afrika Respublikasi]] |
|||
[[vec:Republica Sentrafricana]] |
|||
[[vi:Cộng hòa Trung Phi]] |
|||
[[vo:Zänoda-Frikop]] |
|||
[[war:Republika han Butnga nga Aprika]] |
|||
[[wo:Réewum Diggu Afrig]] |
|||
[[xal:Өр Априкин Орн]] |
|||
[[yo:Orílẹ̀-èdè Olómìnira Àrin Áfríkà]] |
|||
[[zh:中非共和國]] |
|||
[[zh-classical:中非]] |
|||
[[zh-min-nan:Tiong-hui Kiōng-hô-kok]] |
|||
[[zh-yue:中非共和國]] |
|||
[[zu:Central African Republic]] |
|||
00:18, 8 martxoa 2013ko berrikusketa
| Afrika Erdiko Errepublika | |||
|---|---|---|---|
| La Renaissance, E Zingo' (Sangoz) | |||
| |||
 | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua | Bangi 4°22′24″N 18°33′46″E | ||
| Azalera | 622.984 km² | ||
| Punturik altuena | Mont Ngaoui (en)  (1.410 m) | ||
| Punturik sakonena | Ubangi (335 m) | ||
| Kontinentea | Afrika | ||
| Mugakideak | Txad, Sudan, Kamerun, Kongoko Errepublika, Hego Sudan, Kongoko Errepublika Demokratikoa eta Arabiar Liga | ||
| Administrazioa | |||
| Gobernu-sistema | Errepublika | ||
| Afrika Erdiko Errepublikako estatuburua | Faustin-Archange Touadéra | ||
| Afrika Erdiko Errepublikako lehen ministroa | Firmin Ngrébada (en) | ||
| Legebiltzarra | National Assembly (en) | ||
| Harreman diplomatikoak |  Ikusi mapa Wikidatan | ||
| Zeren kide | ikusi
| ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 4.659.080 (2017) 42.663 (2013) | ||
| Dentsitatea | 7,48 bizt/km² | ||
| Hizkuntza ofizialak | |||
| Erabilitako hizkuntzak | ikusi
| ||
| Ezkontzeko adina | gizonezko: 22 emakumezko: 18 | ||
| Emankortasun-tasa | 4,286 (2014) | ||
| Eskolaratu gabeko umeak | 693.467 (2012) | ||
| Bizi-itxaropena | 52,171 (2016) | ||
| Giniren koefizientea | 56,2 (2008) | ||
| Giza garapen indizea | 0,404 (2021) | ||
| Ekonomia | |||
| BPG nominala | 1.949.411.659,2045 $ (2017)193.943.522,33897 (2016) | ||
| BPG per capita | 323,2 $ (2015) | ||
| BPG erosketa botere paritarioa | 3.389.415.337 nazioarteko dolar (2017)200.351.180 (2016) | ||
| BPG per capita EAPn | 727,486 nazioarteko dolar (2017)33,4 (2016) | ||
| BPGaren hazkuntza erreala | 4,5 % (2016) | ||
| Inflazioa | 4,7 % (2016) −0,1 (2015) | ||
| Historia | |||
| Sorrera data: 1960 | |||
| Bestelako informazioa | |||
| Aurrezenbakia | +236 | ||
| ISO 3166-1 alpha-2 | CF | ||
| ISO 3166-1 alpha-3 | CAF | ||
| Ordu eremua | ikusi
| ||
| Elektrizitatea | 220 V. 50 Hz.Europlug (en) eta Type E (en) | ||
| Internet domeinua | .cf | ||
Afrika Erdiko Errepublika, izenak berak dioenez, Afrikaren erdialdean dagoen estatua da, eta, hortaz, itsasgabea. Afrika Erdiko Errepublika munduko herrialde txiroenetarikoa da, Afrikako hamar txiroenen artean.
Geografia
Mugak
Afrika Erdiko Errepublikak mugakide ditu iparraldean Txad, ekialdean Sudan, hegoaldean Kongoko Errepublika eta Kongoko Errepublika Demokratikoa, eta mendebaldean Kamerun.
Orografia
Afrika Erdiko Errepublika guztiz estatu itsasgabea da, kontinentearen erdi-erdian kokatua. Herrialdearen zatirik handiena goi-ordoki zabalak hartzen du, 500 m garai dena. Ipar-ekialdean Fertit mendixkak daude, eta hegoaldean mendi sakabanatu batzuk. Ipar-mendebaldean Yade mendigunea dago, granitozko goi-ordokia (1.143 m).
Ibai nagusiak Ubangui, Chari eta Lobaye dira.
Klima eta landaredia
Klima tropikal-ekuatoriala da, euri ugarikoa, eta tenperatura 18 etq 40 °C artekoa. Landaredia (eta, hortaz, ekosistema osoa) arrisku bizian dago, basamortutze aurreratua dela-eta.
Historia
Behin oihanez estalitako lurralde hauetako lehen biztanleak pigmeo babingak eta gero bantuak izan ziren. XIX. mendea arte, Islamiar mugatik haratago bizi izan ziren, erljio abrahamikoen eraginetik at (Judaismoaa, Kristautasuna eta Islama). Garai horretan hasi ziren merkatari musulmanak gutxinaka eskualdean sartzen, merkataritza errazteko asmotan. Baina mende erdialdetik aurrera, soldadu armatuz lagundutako esklabo-merkatariak eskualdean sartu ziren. 1860-1910 artean, Afrika erdialdeko esklabo-merkatariek (Sudan, Txad, Kamerun, AEE iparraldeko Dar al-Kuti eta AEE hegoaldeko Nzakara eta Zande eskualdekoak) ekialdeko eskualdeetako biztanleriaren gehiengoa esportatu zuten, gaur egun biztanle gutxi dutenak.
Frantziarrek XIX. mende amaieran kolonizatu zuten eskualde osoa eta Oubangui-Chari izenpean administratu. Bigarren Mundu Gerran kolonia aliatuekin bat egin zuen. Herrialdea 1958ko abenduaren 1ean bihurtu zen Afrika Erdiko Errepublika eta 1960ko abuztuaren 13an independentzia aldarrikatu zuen.
Independentzia osteko 30 urtetan, estatuaren agintea presidente ez-demokratikoen esku zegoen, sarri estatu kolpez bereganatua. Biztanleen nahigabea handitzen joan zen, batez ere Gerra Hotza amaitzean. Lehenengo egiazko hauteskunde demokratikoak 1993an izan ziren. Ange-Félix Patassé-k irabazi zuen, baina herriaren babesa galtzen joan zen eta François Bozizé jeneralak kargutik bota zuen. Bozizé jeneralak 2005eko maiatzeko hauteskundeak irabazi zituen eta agintean da orain.
Banaketa administratiboa
Afrika Erdiko Errepublika 14 prefektura administratibotan (préfectures), 2 prefektura ekonomikotan (préfectures economique) eta autonomia udalerri baten banatua dago. Prefekturak azpiprefekturatan (sous-préfectures) banatuak daude.
14 prefekturak::
Bi prefektura ekonomikoak Nana-Grébizi eta Sangha-Mbaéré dira. Autonomia udalerria hiriburua da: Bangi.
Kanpo loturak
- Jalgi.com atlasa datuak, mapak eta irudiak
- (Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Afrika Erdiko Errepublika |
Afrikako herrialde eta lurraldeak (Nazio Batuen azpi-eskualdeka) | |
|---|---|
 Mendebaldeko Afrika | Benin | Burkina Faso | Cabo Verde | Boli Kosta | Gambia | Ghana | Ginea | Ginea Bissau | Liberia | Mali | Mauritania | Niger | Nigeria | Senegal | Sierra Leona | Togo |
 Iparraldeko Afrika | |
 Erdialdeko Afrika | |
 Ekialdeko Afrika | |
 Hegoaldeko Afrika | |
| Menpeko lurraldeak | |
| Eztabaidatuak | |