Soja: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| 10. lerroa: | 10. lerroa: | ||
''Glycine'' [[genero (biologia)|generoan]] bi azpigenero bereizten dira, ''Glycine'' eta ''Soja''. Azken honetan [[nekazaritza]]n erabilitako ''G. max'' eta soja basatia (''G. soja'', Sieb.& Zucc) daude sartuta. Lehena labore gisa hazten da eta bigarrena modu basatian hazten da [[Txina]], [[Japonia]], [[Korea]], [[Taiwan]] eta [[Errusia]]n. Bestalde, ''Glycine'' azpigeneroak 16 espezie basati barne hartzen ditu, esaterako ''Glycine canescens'' eta ''Glycine tomentella''. |
''Glycine'' [[genero (biologia)|generoan]] bi azpigenero bereizten dira, ''Glycine'' eta ''Soja''. Azken honetan [[nekazaritza]]n erabilitako ''G. max'' eta soja basatia (''G. soja'', Sieb.& Zucc) daude sartuta. Lehena labore gisa hazten da eta bigarrena modu basatian hazten da [[Txina]], [[Japonia]], [[Korea]], [[Taiwan]] eta [[Errusia]]n. Bestalde, ''Glycine'' azpigeneroak 16 espezie basati barne hartzen ditu, esaterako ''Glycine canescens'' eta ''Glycine tomentella''. |
||
''Soja'' hitza [[japoniera]]tik dator (醤油 |
''Soja'' hitza [[japoniera]]tik dator ({{nihongo|醤油|しょうゆ|''shōyu''}}. |
||
== Giza kontsumoa == |
== Giza kontsumoa == |
||
12:23, 9 urria 2013ko berrikusketa
| Soja | |
|---|---|
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Fabales |
| Familia | Fabaceae |
| Generoa | Glycine |
| Espeziea | Glycine max |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | soja ale, soy extract (en)  , soya lecithin (en) , soja-olio eta soy isoflavones (en) |
| Genomaren kokapena | plants.ensembl.org… |
Soja edo soia (Glycine max) jatorriz Asia Ekialdekoa den lekale bat da. Urteroko landarea da eta hazkunde, habitat eta altuera aldakorra eduki dezake. Etzanda haz daiteke, 20 cm-ko altuera baino txikiagoko aleak eratuz, edo 2 metroko altuera eduki dezake. Lekak, enborra eta hostoak pubeszentzia marroi edo gris finarekin estalita dauzka. Hosto trifoliolatuak dauzka, eta hostoxka bakoitza 15 cm luze eta 7 cm zabal da. Hostoak erori egiten dira haziak heldutasunera iritsi baino lehen. Lore txiki autoernalkorrak hostoaren axilan jaiotzen zaizkio. Zuriak, arrosak edo ubelak izan ohi dira. Fruitua 3-5 aleko multzoetan sortzen den leka iletsua da. Leka bakoitzak 5-11 milimetroko 2-4 hazi ekoizten ditu (gutxitan gehiago).
Aspaldi etxekotutako beste labore batzuk bezala, soja modernotik jatorrizko espezie basatietaraino doan arrastoa ezin da modu zehatzean ezagutu. Itxura batean, egungo sojaren arbasoa mahatsondoaren antzeko landare etzan bat izan zen.
Glycine generoan bi azpigenero bereizten dira, Glycine eta Soja. Azken honetan nekazaritzan erabilitako G. max eta soja basatia (G. soja, Sieb.& Zucc) daude sartuta. Lehena labore gisa hazten da eta bigarrena modu basatian hazten da Txina, Japonia, Korea, Taiwan eta Errusian. Bestalde, Glycine azpigeneroak 16 espezie basati barne hartzen ditu, esaterako Glycine canescens eta Glycine tomentella.
Soja hitza japonieratik dator (醤油 (japonieraz: しょうゆ shōyu) .
Giza kontsumoa
Sojaz egindako produktuen kontsumoari osasunerako onura asko suposatzen zaizkio. Bularreko minbiziaren eta prostatako minbiziaren aurrean babesa eman dezake, menopausiaren sintomak murrizten ditu, eta bihotzeko gaixotasuna eta osteoporosia pairatzeko arriskua murrizten du.
Haatik, zenbait ikerketek aholkatzen dute soja ez erabiltzea animalia jatorriko janariak (esnekiak, haragia) ordezteko haurdunetan, gazteetan eta umeetan. Sojak fitoestrogenoen kantitate handia daukanez, arazo hormonalak eragin omen ditzake giza elikaduran erabiltzen denean. Arazo hau orekatuak ez diren dietetan gertatuko litzateke.
Ikus, gainera
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Soja  |