Existentzialismo: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t 85.219.0.130 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Addbot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
Assar (eztabaida | ekarpenak)
25.308 edits
No edit summary
1. lerroa: 1. lerroa:
{{Irudi multzo| align =right| image1 =Kierkegaard.jpg| width1 =150| image2 =Nietzsche.later.years.jpg| width2 =171| caption1 =[[Søren Kierkegaard]] | caption2= eta [[Friedrich Nietzsche]].}}
{{Irudi multzo| align =right| image1 =Kierkegaard.jpg| width1 =150| image2 =Nietzsche.later.years.jpg| width2 =171| caption1 =[[Søren Kierkegaard]] | caption2= eta [[Friedrich Nietzsche]].}}

'''Existentzialismoa''' [[XIX. mende]]tik aurrera bizi ziren [[filosofo]] batzuen lanak deskribatzeko erabilitako terminoa da.<ref>Macquarrie, John. ''Existentialism'', New York (1972), pp. 18–21.</ref><ref>''Oxford Companion to Philosophy'', ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.</ref> Filosofo haiek, beren ezberdintasunak gorabehera, bizitzaz eta gizabanakoaren [[emozio]], ekintza, ardura eta pentsamenduez edo [[bizitzaren zentzu]]az aritu ziren.<ref>Macquarrie. ''Existentialism'', pp. 14–15.</ref><ref>Cooper, D. E. ''Existentialism: A Reconstruction'' (Basil Blackwell, 1999, p. 8)</ref> Existentzialismoak XIX. mendean izan zuen jatorria eta XX. mendeko bigarren erdiraino iraun zuen, baina existentzialismoa gizartearen historia osoan izan da (''[[Gilgameshen epopeia]]''n larriduraz, esperantzaz, borrokaz eta melankoliaz adierazten da), bere gai nagusiak gizakiari eta gizakien taldeari dagozkionak baitira.
'''Existentzialismoa''' [[XIX. mende]]tik aurrera bizi ziren [[filosofo]] batzuen lanak deskribatzeko erabilitako terminoa da.<ref>Macquarrie, John. ''Existentialism'', New York (1972), pp. 18–21.</ref><ref>''Oxford Companion to Philosophy'', ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.</ref> Filosofo haiek, beren ezberdintasunak gorabehera, bizitzaz eta gizabanakoaren [[emozio]], ekintza, ardura eta pentsamenduez edo [[bizitzaren zentzu]]az aritu ziren.<ref>Macquarrie. ''Existentialism'', pp. 14–15.</ref><ref>Cooper, D. E. ''Existentialism: A Reconstruction'' (Basil Blackwell, 1999, p. 8)</ref> Existentzialismoak XIX. mendean izan zuen jatorria eta XX. mendeko bigarren erdiraino iraun zuen, baina existentzialismoa gizartearen historia osoan izan da (''[[Gilgameshen epopeia]]''n larriduraz, esperantzaz, borrokaz eta melankoliaz adierazten da), bere gai nagusiak gizakiari eta gizakien taldeari dagozkionak baitira.


⚫
Adituek [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] hasierako filosofo [[Søren Kierkegaard]] jo dute korronte honen sortzailetzat<ref>Marino, Gordon. ''Basic Writings of Existentialism'' (Modern Library, 2004, p. ix, 3).</ref><ref name="plato.stanford.edu">''Stanford Encyclopedia of Philosophy'' [http://plato.stanford.edu/entries/kierkegaard/ Kierkegaard]</ref>, eta geroago [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], [[Martin Heidegger|Heidegger]], [[Karl Jaspers|Jaspers]] eta [[Jean-Paul Sartre|Sartrek]] jorratu zuten<ref>Abbagnano, Nicola. ''Historia de la Filosofía'' - Tomo III, Montaner y Simón - Barcelona, 1973. ISBN 84-274-0343-7 p. 725</ref>.
{{zuzendu}}

Ez da eskola homogeneoa ez sistematikoa,eta jarraitzaileak filosofia tradizionalaren alde ez daudenak dira.Filosofo hauek gizakiaren existentzian,askatasunean,erantzunkizunean,emozioetan eta bizitzaren esanahian daude oinarriturik.
Hala ere, ez da inoiz egoen adostasun zabalik existentzialismoaren definizioaren inguruan. Hitza historikoki korronte filosofiko bat izendatzeko erabili da, atzera begira, hura jarraitzen omen zuten filosofo asko hilda baitzeuden hitza sortu zenerako. Izan ere, existentzialismoa Kierkegaardekin sortu zela esaten bada ere, terminoa beretzat hartu zuen lehen filosofoa Sartre izan zen. Sartreren ekarpena da existentzialismoaren funtsezko ideia: "existentzialista guztiek komunean duten funtsezko doktrina da existentzia esentzia baino lehen dagoela".
Existentzialismoa dioenez,ez dago gizakia baldintzatzen duen naturarik,baizik eta haiek egiten dituzten ekintza berak.Hauek dira existentzialismoa landu zuten filosofo garrantzitsuenak:Dostoyevski,Kierkegaard,Heidegger,Marcel,Ortega y Gasset eta Sartre.

[[Eskandinavia]]tik kanpo askok uste dute existentzialismo hitza Kierkegaardek berak sortu zuela, baina seguru asko Kierkegaardek hitz hori, edo behintzat "existentzial" hitza, [[Johan Sebastian Cammermeyer Welhaven]] olerkigile eta literatur kritikari [norvegia]]rretik hartu zuen

==Kontzeptu nagusiak==
===Existentzia esentzia baino lehenago dago===
Existentzialismoaren funtsezko proposamena da existentzia esentzia baino lehenago dagoela, alegia, banakakoen alderik garrantzitsuena banakakoa izatea dela (izaki [[kontzientzia|kontziente]], arduratsu eta ekintza independenteduna, "existentzia"), etiketek, zereginek, [[estereotipo]]ek, definizioek eta aurretiaz asmatutako beste kategoria batzuek banakakoa nola kategorizatzen duten ("esentzia") bigarren mailan geratzen delarik.


===Absurdua===
⚫
Adituek [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] hasierako filosofoa zen [[Søren Kierkegaard]] korronte honen sortzailetzat jotzen dute<ref>Marino, Gordon. ''Basic Writings of Existentialism'' (Modern Library, 2004, p. ix, 3).</ref><ref name="plato.stanford.edu">''Stanford Encyclopedia of Philosophy'' [http://plato.stanford.edu/entries/kierkegaard/ Kierkegaard]</ref> nahiz ete gero [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], [[Martin Heidegger|Heidegger]], [[Karl Jaspers|Jaspers]] edo [[Jean-Paul Sartre|Sartrek]] jorratua izan<ref>Abbagnano, Nicola. ''Historia de la Filosofía'' - Tomo III, Montaner y Simón - Barcelona, 1973. ISBN 84-274-0343-7 p. 725</ref>.
Absurduaren nozioak dio munduan ez dagoela esanahirik, gutako bakoitzak ematen diogun esanahiaz haratago.


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==

21:15, 23 azaroa 2013ko berrikusketa

Søren Kierkegaard
eta Friedrich Nietzsche.

Existentzialismoa XIX. mendetik aurrera bizi ziren filosofo batzuen lanak deskribatzeko erabilitako terminoa da.[1][2] Filosofo haiek, beren ezberdintasunak gorabehera, bizitzaz eta gizabanakoaren emozio, ekintza, ardura eta pentsamenduez edo bizitzaren zentzuaz aritu ziren.[3][4] Existentzialismoak XIX. mendean izan zuen jatorria eta XX. mendeko bigarren erdiraino iraun zuen, baina existentzialismoa gizartearen historia osoan izan da (Gilgameshen epopeian larriduraz, esperantzaz, borrokaz eta melankoliaz adierazten da), bere gai nagusiak gizakiari eta gizakien taldeari dagozkionak baitira.

Adituek XIX. mendeko hasierako filosofo Søren Kierkegaard jo dute korronte honen sortzailetzat[5][6], eta geroago Schopenhauer, Nietzsche, Heidegger, Jaspers eta Sartrek jorratu zuten[7].

Hala ere, ez da inoiz egoen adostasun zabalik existentzialismoaren definizioaren inguruan. Hitza historikoki korronte filosofiko bat izendatzeko erabili da, atzera begira, hura jarraitzen omen zuten filosofo asko hilda baitzeuden hitza sortu zenerako. Izan ere, existentzialismoa Kierkegaardekin sortu zela esaten bada ere, terminoa beretzat hartu zuen lehen filosofoa Sartre izan zen. Sartreren ekarpena da existentzialismoaren funtsezko ideia: "existentzialista guztiek komunean duten funtsezko doktrina da existentzia esentzia baino lehen dagoela".

Eskandinaviatik kanpo askok uste dute existentzialismo hitza Kierkegaardek berak sortu zuela, baina seguru asko Kierkegaardek hitz hori, edo behintzat "existentzial" hitza, Johan Sebastian Cammermeyer Welhaven olerkigile eta literatur kritikari [norvegia]]rretik hartu zuen

Kontzeptu nagusiak

Existentzia esentzia baino lehenago dago

Existentzialismoaren funtsezko proposamena da existentzia esentzia baino lehenago dagoela, alegia, banakakoen alderik garrantzitsuena banakakoa izatea dela (izaki kontziente, arduratsu eta ekintza independenteduna, "existentzia"), etiketek, zereginek, estereotipoek, definizioek eta aurretiaz asmatutako beste kategoria batzuek banakakoa nola kategorizatzen duten ("esentzia") bigarren mailan geratzen delarik.

Absurdua

Absurduaren nozioak dio munduan ez dagoela esanahirik, gutako bakoitzak ematen diogun esanahiaz haratago.

Erreferentziak

  1. ↑ Macquarrie, John. Existentialism, New York (1972), pp. 18–21.
  2. ↑ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.
  3. ↑ Macquarrie. Existentialism, pp. 14–15.
  4. ↑ Cooper, D. E. Existentialism: A Reconstruction (Basil Blackwell, 1999, p. 8)
  5. ↑ Marino, Gordon. Basic Writings of Existentialism (Modern Library, 2004, p. ix, 3).
  6. ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy Kierkegaard
  7. ↑ Abbagnano, Nicola. Historia de la Filosofía - Tomo III, Montaner y Simón - Barcelona, 1973. ISBN 84-274-0343-7 p. 725


Filosofia Artikulu hau filosofiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Existentzialismo&oldid=4064749"(e)tik eskuratuta