Lurrun-makina: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

12:35, 16 maiatza 2014ko berrikusketa

Corliss lurrun-makina funtzionamenduan Londresko Zientzia Museoan

Lurrun-makina

Sarrera

Lurrun-makina uraren energia termikoa energia mekanikoan eraldatzen duen kanpo-errekuntzako motor bat da. Ura irakitzea orain dela 200 urte baino gehiago asmatu zen, nahiz eta azken 300 urtetan izan duen garapen handia energia eta mugimendua lortzeko. Hasiera batean meatzetan ura ateratzeko sistemak baziren ere geroago mugimendu birakaria lineal bihurtzeko sistemak asmatu zirenean makinaria ugari sortu zen. Lurrun-makina ura eta ikatza edo zura dagoen edozein lekutan jar daiteke funtzionamenduan, lehenago sistema hidraulikoek mugimenduan zegoen ura eskatzen zuten bitartean. Trenaren garapenean funtsezkoa izan zen eta gaur egun ur beroak biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko elektrizitatearen %80a sortuz. Energia nuklearrak, eguzki-energiak eta zentral-termikoek erabiltzen dute. Funtsean, betebehar-zikloa bi fasetan banatzen da:

Itxirik dagoen galdara batean ura irakiten da eta lurruna sortzen da. Honek sortzen duen espantsioak zilindro bat mugitzen du, pistoi bat bultzatuz. Mugimendu hori alternatiboa da baina biela eta biradera mekanismo batekin sistemak energia hori birakari bilakatzea lortzen du. Bidearen bukaerara heltzen denean enboloa hasierara itzultzen da eta ur-lurruna kanpora isurtzen da inertzi bolanteak duen energia zinetikoa erabiliz.
Lurrun-presioa balbula sorta batzuen bidez kontrolatzen da eta hauek lurrun-emariaren kargaren zaharberritze-prozesua erregulatzen dute. Hau da, zilindrora sartzen eta irteten den lurrun kantitatea erregulatzen dute.

Gaur egun elektrizitatea sortzeko erabiltzen diren lurrinezko makina modernoek jada ez dute erabiltzen pistoi edo desplazamendu positiboa deskribatzen duen makina, baizik eta turbomakinak erabiltzen dira. Hauetan, etengabeko lurrun-fluxuarekin turbina bat zeharkatzen dute eta honen ardatza biratzen da. Adibidez, gaur egun ur-lurruna biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko elektrizitatearen %80a sortuz. Energia nuklearrak, eguzki-energiak eta zentral-termikoek erabiltzen dute.

Bilakaera historikoa

Lurrun-makinan datza lehenengo Industria Iraultza. Ingalaterran XVIII. mendearen bukaeran eta ia XIX. mende erdirarte, Mendebaldeko Europako herrialde nagusietan eta Estatu Batuetan nabarmenki bizkortu zuen garapen ekonomikoa. 1890 eta 1930 urte bitartean ikatzez bultzatutako lurrun-makinaren erabilera murriztu zen; petroliotik eratorritako hidrokarburoak erregai gisa erabiltzen duten barne-errekuntzako motorrei bidea eman zien.

Asko saiatu dira lurrun-makinaren asmakuntza data edo asmatzailea zehazten. Asmakuntza hau izen bakar bati lotzeko saiakera alferrikakoa izan zen. Bere garapen historikoan zehar izen asko azaltzen dira, Heron-en konpilaziotik James Watt-en makina sofistikatuetara. Lurrun-makinak hobekuntza ugari izan zituen Ingalaterran eta batez ere hasi berri zen Industri Iraultzaren testuinguruan, XVII. eta XVIII. mendeetan.

Jerome Ayanz eta Beaumont militar, margolari eta musikari kosmografo, baina gehienbat asmatzaile espainiarrak, ezagutzen den lurrun-makinaren lehen patentea erregistratu zuen 1606. urtean. Beraz, lurrun-makinaren asmatzailetzat har daiteke. Izan ere, patente honen berri duela gutxi izan zen. Jendeak ezezaguna duen datua da.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Lurrun-makina

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Steam engine in Science Museum Power gallery.ogv|thumb|300px|[[Corliss lurrun-makina]] funtzionamenduan [[Londres]]ko Zientzia Museoan]]
-'''Lurrun-makina''' [[ur]]aren [[energia termiko]]a [[energia mekaniko]]an eraldatzen duen [[kanpo-errekuntzako motor]] bat da. Ura irakitzea orain dela 200 urte baino gehiago asmatu zen, nahiz eta azken 300 urtetan izan duen garapen handia [[energia]] eta [[mugimendu]]a lortzeko. Hasiera batean [[meatze]]tan ura ateratzeko sistemak baziren ere geroago mugimendi birakaria lineal bihurtzeko sistemak asmatu zirenean makinaria ugari sortu zen. Lurrun-makina ura eta [[ikatza]] edo [[zura]] dagoen edozein lekutan jar daiteke funtzionamenduan, lehenago sistema [[hidraulika|hidraulikoek]] mugimenduan zegoen ura eskatzen zuten bitartean. [[Tren]]aren garapenean funtsezkoa izan zen eta gaur egun ur beroak biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko [[elektrizitate]]aren %80a sortuz. [[Energia nuklear]]rak, [[eguzki-energia]]k eta [[zentral-termiko]]ek erabiltzen dute.
+[[Fitxategi:Steam engine in action.gif|thumb|450px|Lurrun makina funtzionamenduan. ezkerreko gezi gorra lurrun beroa sartzen dela adierazten du eta gezi urdina zirkuitua igaro duen lurruna adierazten du.]]
-Bi pausotan egiten du bere [[lana]]: Itxirik dagoen galdara batean ura irakiten da eta [[lurrun]]a sortzen da. Honek sortzen duen espantsioak [[zilindro]] bat mugitzen du, [[pistoi]] bat bultzatuz. Mugimendu hori alternatiboa da baina [[biela]] eta [[biradera]] mekanismo batekin sistemak energia hori birakari bilakatzea lortzen du. Bidearen bukaerara heltzen denean [[enbolo]]a hasierara itzultzen da eta ur-lurruna kanpora isurtzen da [[inertzi bolante]]ak duen [[energia zinetikoa]] erabiliz.
+== Lurrun-makina ==
+=== Sarrera ===
+Lurrun-makina [[ur]]aren [[energia termiko]]a [[energia mekaniko]]an eraldatzen duen [[kanpo-errekuntzako motor]] bat da. Ura irakitzea orain dela 200 urte baino gehiago asmatu zen, nahiz eta azken 300 urtetan izan duen garapen handia [[energia]] eta [[mugimendu]]a lortzeko. Hasiera batean [[meatze]]tan ura ateratzeko sistemak baziren ere geroago mugimendu birakaria lineal bihurtzeko sistemak asmatu zirenean makinaria ugari sortu zen. Lurrun-makina ura eta [[ikatza]] edo [[zura]] dagoen edozein lekutan jar daiteke funtzionamenduan, lehenago sistema [[hidraulika|hidraulikoek]] mugimenduan zegoen ura eskatzen zuten bitartean. [[Tren]]aren garapenean funtsezkoa izan zen eta gaur egun ur beroak biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko [[elektrizitate]]aren %80a sortuz. [[Energia nuklear]]rak, [[eguzki-energia]]k eta [[zentral-termiko]]ek erabiltzen dute. Funtsean, betebehar-zikloa bi fasetan banatzen da:
+# Itxirik dagoen galdara batean ura irakiten da eta [[lurrun]]a sortzen da. Honek sortzen duen espantsioak [[zilindro]] bat mugitzen du, [[pistoi]] bat bultzatuz. Mugimendu hori alternatiboa da baina [[biela]] eta [[biradera]] mekanismo batekin sistemak energia hori birakari bilakatzea lortzen du. Bidearen bukaerara heltzen denean [[enbolo]]a hasierara itzultzen da eta ur-lurruna kanpora isurtzen da [[inertzi bolante]]ak duen [[energia zinetikoa]] erabiliz.
+#
+# Lurrun-presioa balbula sorta batzuen bidez kontrolatzen da eta hauek lurrun-emariaren kargaren zaharberritze-prozesua erregulatzen dute. Hau da, zilindrora sartzen eta irteten den lurrun kantitatea erregulatzen dute.
+Gaur egun elektrizitatea sortzeko erabiltzen diren lurrinezko makina modernoek jada ez dute erabiltzen pistoi edo desplazamendu positiboa deskribatzen duen makina, baizik eta turbomakinak erabiltzen dira. Hauetan, etengabeko lurrun-fluxuarekin turbina bat zeharkatzen dute eta honen ardatza biratzen da. Adibidez, gaur egun ur-lurruna biratzen dituen turbinak zentral-elektrikoetan erabiltzen dira, munduko [[elektrizitate]]aren %80a sortuz. [[Energia nuklear]]rak, [[eguzki-energia]]k eta [[zentral-termiko]]ek erabiltzen dute.
+=== Bilakaera historikoa ===
+[[Fitxategi:Locomotora de vapor.jpg|thumb|left|Tren de vapor.]]
+Lurrun-makinan datza lehenengo Industria Iraultza. Ingalaterran XVIII. mendearen bukaeran eta ia XIX. mende erdirarte, Mendebaldeko Europako herrialde nagusietan eta Estatu Batuetan nabarmenki bizkortu zuen garapen ekonomikoa. 1890 eta 1930 urte bitartean ikatzez bultzatutako lurrun-makinaren erabilera murriztu zen; petroliotik eratorritako hidrokarburoak erregai gisa erabiltzen duten barne-errekuntzako motorrei bidea eman zien.
+Asko saiatu dira lurrun-makinaren asmakuntza data edo asmatzailea zehazten. Asmakuntza hau izen bakar bati lotzeko saiakera alferrikakoa izan zen. Bere garapen historikoan zehar izen asko azaltzen dira, Heron-en konpilaziotik James Watt-en makina sofistikatuetara. Lurrun-makinak hobekuntza ugari izan zituen Ingalaterran eta batez ere hasi berri zen Industri Iraultzaren testuinguruan, XVII. eta XVIII. mendeetan.
+Jerome Ayanz eta Beaumont militar, margolari eta musikari kosmografo, baina gehienbat asmatzaile espainiarrak, ezagutzen den lurrun-makinaren lehen patentea erregistratu zuen 1606. urtean. Beraz, lurrun-makinaren asmatzailetzat har daiteke. Izan ere, patente honen berri duela gutxi izan zen. Jendeak ezezaguna duen datua da.
-[[Lurrun-presio]]a balbula ezberdinekin kontrola daiteke, gehiago edo gutxiago sartuz zirkuitoan.
 {{commonskat}}