Ivan III.a Errusiakoa: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

20:44, 20 abuztua 2014ko berrikusketa

Txantiloi:Agintari infotaula Ivan III.a Vasilevitx (errusieraz: Иван III Васильевич; Mosku, Moskuko Printzerria, 1440ko urtarrilaren 22a - Mosku, Moskuko Printzerria, 1505eko urriaren 27a), Ivan Handia ere deitua^[1], 1462-1505 bitartean Moskuko Printze Handia izan zen, eta Rus guztien duke handia (errusieraz: Великий князь всея Руси) titulua hartu zuen lehena. Hainbatetan «Rus guztien bateratzaile» deitu izan zaio, estatuaren eremua hirukoiztu eta Urrezko Hordaren nagusitasunari amaiera eman ziolako. Moskuko Kremlina eraiki zuen, eta autokrazia bermatzeko erakundeak sortu zituen. Errusiaren historiako agintaldi luzeena izan zuen.

Aurrekariak

Ivanen gurasoak Vasili II.a eta Maria Jaroslavna Bórovskekoa izan ziren. Aitarekin batera erregeordekide izan zen, haren agintaldiaren amaieran, eta 1462an, hura hil zenean, Printze Handi bilakatu zen. Bere aurrekoen politika bateratzailea egin zuen. Ahal zuen guztietan bere ingurukoekin liskar bortitzak saihesten zituen, zirkunstantziak oso alde zituenean soilik egiten zien aurre, eta nahiago izaten zuen helburuak gradualki eta zeharka lortzea. Moskovia edo Moskuko Printzerria denbora honetan estatu indartsu eta boteretsu bilakatu zen, etsaiak ahuldu egin ziren, eta Ivan III.a bezalako estatuburu baten jarduera espekulatzaileentzat egoera aproposa zen.

Errusiako lurraldeak hedatzea

Ivan III.aren lehen egitekoa Novgorodeko Errepublikaren aurkako gerra izan zen. Gerra 1470ean hasi zen, eta bitan porrota jaso ondoren, Novgorod bakea hitzartzera behartua zen, eta hitzarmen horren arabera, Poloniarekin zuen aliantza bertan behera utzi behar zuen, iparraldeko kolonien parte handi bat laga behar zuen, eta 15.500 errubloko indemnizazioa ordaindu behar zuen.

Data horretatik aurrera, Ivan beti saiatu zen Novgorod erabat eskuratzen. Hainbat istiluren ondoren, errepublikak Ivan autokrata gisa onartu zuen, eta, 1478an, bere ondasun eta pribilegio guztiak entregatu zituen. Ondorengo altxamenduetan (1479-1488), Novgorodeko familia aberatsen eta zaharrenak Moskura, Vyatkara eta erdialdeko beste hiri batzuetara eraman zituzten zigor gisa. Hor amaitu zen, Novgorod, estatu independente izaerarekin.

Ivanek ez zuen nahi izan bere konkistak senideekin partekatzea, eta haiek printzerrietako barne-politikan izandako interferentziak hainbat gerra sorrarazi zituen; gerra horietatik garaile atera zen.

Kanpo-politika

Ivan III.aren agintaldian Moskoviak tartariarren uztarriari uko egin zion. 1480an, Ivanek Ahmed khan handiari ordaindu beharreko zergari uko egin zion. Armada errusiarra eta tartariarra Ugra ibaiaren bi aldeetan borrokan aritu ziren, Ahmed estepara erretiratu zen arte.

Hurrengo urtean, khan handia, Errusiaren aurkako espedizioa prestatzen ari zela, Ivaq khanak eraso egin eta hil egin zuen.

Beste indar musulmanekin harremanak baketsuak ziren, baita adiskidetasunezkoak ere.

Politika nordikoari dagokionez, Danimarkako Hansekin zuen aliantza erasotzaileari amaiera eman zion, eta Maximiliano I.a enperadorearekin gutun-trukea izan zuen.

Barne-politika

Moskoviako gobernuaren izaera zeharo aldatu zen, eta ordura arte inoiz izan ez zuen forma autokratikoa hartu zuen.

Konstantinoplaren erorialdia eta gero, patriarka ortodoxoek enperadore bizantziarren ondorengo kontsideratu zituzten Moskoviako duke handiak. Mugimendu hori eta Ivan III.aren familian izan ziren aldaketak batera gertatu ziren. Lehen emaztea hil ondoren (1467), Ivan Sofia Paleologoarekin, Tomas Paleologoaren alabarekin, ezkondu zen. Fedea bateratzeko aita santuaren itxaropenak alde batera utzirik, Sofia ortodoxiara bihurtu zen.

Aurrerantzean, duke handia boiardoengandik urrun ibili zen. Gobernu patriarkalaren sistema zaharrak desagertu egin ziren, eta boiardoei ez zieten estatuko gaiei buruz kontsultarik egiten. Subiranoa sakrosantu bihurtu zen, eta boiardoak subiranoaren mendeko zerbitzari mailan jarri zituzten. Boiardoek iraultza egin zuten, hasieran nolabaiteko arrakastarekin.

Vasili, bigarren emaztearekin izandako semea izendatu zuten erregeordekide aitarekin batera (1502ko apirila).

Erreferentziak

↑ Lur entziklopedietatik hartua.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ivan III.a Errusiakoa

[1] Lur entziklopedietatik hartua.

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{Agintari infotaula
-[[Fitxategi:Ivan III of Russia.jpg|thumb|right|250px|Ivan III.a Errusiakoa]]
+| trataera            =
+| izena               = Ivan III.a
-'''Ivan III.a Errusiakoa''' edo '''Ivan III.a Vasilievitx''' (errusieraz, Иван III Васильевич; 1440 - 1505), Ivan ''Handia'' izenarekin ere ezaguna, [[Mosku]]ko printze handia izan zen eta ''Rus guztien duke handia'' titulua hartu zuen lehena. Hainbatetan, "Rus guztien bateratzaile" gisa izendatu izan da, lurraldea hiru handiz handitu baitzuen. [[Moskuko Kremlina]] eraiki zuen, eta [[autokrazia]] bermatzeko erakundeak sortu zituen. Errusiaren historiako agintaldi luzeenaren protagonista izan zen.
+| irudia              = Ivan III of Russia.jpg
+| tamaina             =
+| irudioina           =
+| armarria            =
+| kargua              = [[Moskuko Printzerria|Moskuko Printze Handia]]
+| barrutia            =
+| hasiera             = [[1462]]ko [[apirilak 5]]
+| bukaera             = [[1505]]eko [[urriak 27]]
+| aurrekoa            = [[Vasili II.a Moskukoa]]
+| ondorengoa          = [[Vasili III.a Moskukoa]]
+| jaiodata            = [[1440]]ko [[urtarrilaren 22]]a
+| jaiolekua           = [[Mosku]], [[Moskuko Printzerria]]
+| hildata             = [[1505]]eko [[urriaren 27]]a
+| hillekua            = [[Mosku]], [[Moskuko Printzerria]]
+| 2data1              = Dinastia
+| 2data2              = Rurik
+| ezkontidea          = Maria Tverkoa<br />Sofia Paleologoa
+| lanbidea            =
+| senideak            = aita: [[Vasili II.a Moskukoa|Vasili II.a]]<br />ama: Maria Jaroslavna Bórovskekoa
+| seme-alabak         =
+| egoitza             =
+| dirutza             =
+| erlijioa            = [[Eliza Ortodoxoa|Errusiar ortodoxoa]]
+| sinadura            =
+| web                 =
+| oharrak             =
+}}
+'''Ivan III.a Vasilevitx''' ({{lang-ru|Иван III Васильевич}}; [[Mosku]], [[Moskuko Printzerria]], [[1440]]ko [[urtarrilaren 22]]a - [[Mosku]], [[Moskuko Printzerria]], [[1505]]eko [[urriaren 27]]a), '''Ivan ''Handia''''' ere deitua{{lur erref}}, [[1462]]-[[1505]] bitartean [[Moskuko Printzerria|Moskuko Printze Handia]] izan zen, eta ''Rus guztien duke handia'' ({{lang-ru|Великий князь всея Руси}}) titulua hartu zuen lehena. Hainbatetan «Rus guztien bateratzaile» deitu izan zaio, estatuaren eremua hirukoiztu eta [[Urrezko Horda]]ren nagusitasunari amaiera eman ziolako. [[Moskuko Kremlina]] eraiki zuen, eta [[autokrazia]] bermatzeko erakundeak sortu zituen. Errusiaren historiako agintaldi luzeena izan zuen.
 == Aurrekariak ==
@@ 32. lerroa: / 60. lerroa: @@
 Vasili, bigarren emaztearekin izandako semea izendatu zuten erregeordekide aitarekin batera (1502ko apirila).
+== Erreferentziak ==
+{{erreferentzia_zerrenda}}
 {{Errusiako subiranoak|state=collapsed}}
@@ 41. lerroa: / 72. lerroa: @@
 [[Kategoria:1505eko heriotzak]]
 [[Kategoria:Moskutarrak]]
-[[Kategoria:Errusiako agintariak]]
+[[Kategoria:Moskuko Printze Handiak]]

i e a Vladimir-Suzdalgo Printzerriko, Moskuko Printzerri Handiko, Errusiar Tsarerriko eta Errusiar Inperioko subiranoak
Printze Handiak	Juri Dolgoruki • Andrei I.a Bogoljubski • Mikel Vladimirkoa • Vsevolod Habi Handia • Juri II.a Vladimirkoa • Konstantino Rostovekoa • Juri II.a Vladimirkoa • Jaroslav II.a Vladimirkoa • Sviatoslav III.a Vladimirkoa • Andrei II.a Vladimirkoa • Alexandro Nevski • Jaroslav Tverkoa • Vasili Kostromakoa • Dmitri Pereslavlgoa • Andrei Gorodetskoa • Mikel Tverkoa • Juri Moskukoa • Dmitri Tverkoa • Alexandro Tverkoa • Ivan I.a • Simeon Harroa • Ivan II.a • Dimitri Donskoi • Vasili I.a • Vasili II.a • Ivan III.a Handia • Vasili III.a
Tsarrak	Ivan IV.a Izugarria • Simeon Bekbulatovitx • Ivan IV.a Izugarria • Teodoro I.a • Boris Godunov • Teodoro II.a • Dmitri I.a Errusiakoa Faltsua • Vasili IV.a • Ladislao (de iure) • Mikel I.a • Alexis • Teodoro III.a • Ivan V.a eta Petri I.a Handia (erregekideak) • Petri I.a Handia
Enperadore eta enperatrizak	Petri I.a Handia • Katalina I.a • Petri II.a • Ana • Ivan VI.a • Elisabet • Petri III.a • Katalina II.a Handia • Paulo • Alexandro I.a • Konstantino I.a (abdikatu egin zuen) • Nikolas I.a • Alexandro II.a • Alexandro III.a • Nikolas II.a • Mikel II.a (abdikatu egin zuen; inoiz ez zuten tsar aldarrikatu)