Espazio ontzi: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

03:10, 17 uztaila 2007ko berrikusketa

Espaziontzi bat espazio edo kosmosean zehar bidaiatzeko ahalmena duen gailu mekaniko bat da bere barnean bizitzarako baldintzak manten ditzakeena. Espaziontziek medio interestelarrean astronautak garraiatzeko eginak dira bidai hori ahalik eta erosoen burutzeko diseinatzen direlarik. Historian lehen espaziontzia Vostok-1 kapsula sobietarra dugu zeina 1961-eko apirilaren 12-an Kazakstanen dagoen Baikonurgo kosmodromotik orbitaratua izan zen izen bereko suziri baten bidez barnean Yuri Gagarin lehen kosmonauta zihoalarik. Orduz geroztik astronautikaren eboluzio itzelaren barnean espaziontziek zenbait aldaketa jasan dituzte, gaur egun guztiek pertsona anitz eramateko ahalmena dute eta atmosferara itzultzeko sistema ezberdinak darabilzte. Gailu espazial batek espaziontzi izateko bete behar dituen baldintzak ondorengoak lirateke:

Espaziotik mugitzeko ahalmena izatea, orohar suziri kimikoen bidez, nahiz eta badiren beste sistemak bela eguzkiarra eta suziri ionikoak besteak beste.

Euren barnean bizi baldintza egonkor eta erosoak mantentzea. Baldintza hau betetzeko espaziontziek aireatze sistemen beharra dute hala nola kalefakzioa, isolatze termikoa eta hermetikotasuna eta bidaiaren iraupenaren arabera janari erreserba eta ondakinen birziklapen sistemak ere beharko dituzte.

Espaziko gune batetik bestera gizakiak garraiatzeaz beste eginkizunik ere izaten dute espaziontziek, besteak beste karga garraioa estazio espazialetara edota beste norabaitera edota saiakera zientifikoak burutzeko eta neurketak egiteko medioa ere izan dira. Espaziontziak aldi batetarako egoitza espazial gixa ere erabil litezke, baina ez dira orbita finko batean denbora luzez irauteko eginak.

Espaziointzi kontzeptua itsasontzi eta hegazkin kontzeptuen parekoa da astronautikan, izena ere itsasontzi izenaren ildotik dator.

Espaziontzi motak eginkizunaren arabera

Espaziontzi mota ugari bereiztu dezakegu, lehenik eta behin funzioaren arabera ondorengo sailkapena genduke:

Kapsula espazialak: Orbitan suziri baten bidez jartzen diren geometria simpledun gailu hauek misio bakar bat burutzen dute garraio edota emergentzi ihesbide lanak adibidez. Kapsulak behin bakarrik erabiltzeko eraikitzen dira nahiz eta zenbait osagai berrerabil litezkeen jaurtiketa bakoitzaren ondoren aparailua piezetan banatzen da. Kapsulak misioa betetzeko ezinbestekoak diren moduloetan banatuak egoten dira. Kapsulak propultsio sistema mugatuak izaten dituztenez eta behin soilik erabiltzen direnez merkeak izaten dira eta fidagarriak osagaien kontrola zorrotza baldin bada. Kapsulak ordea mugatuak dira oso ezin baitute misio komplexurik burutu, gainera orohar ez dira ondoren aipatzen diren transbordadoreak bezain erosoak. Mota hauetakoak ditugu Soyuz, Vostok, Mercury edo Shenzhou kapsulak.

Transbordadore espazialak: bi puntuen arteko garraioa dute helburu, orohar bi egoitza espazialen edo planeta baten eta bere orbitan dagoen egoitza espazialaren artean. Espaziontzi hauek gestio aproposarekin berrerabilgarriak dira eta hori da euren dohai nagusia. Mantenimendu zail eta garestia izan ohi dute aparailu hauek bereziki atmosferan sartu eta irtetze maniobrak direla eta hauek mekanikoki eta termikoki latzgarriak baitira oso. Mantenimendu aproposik gabe eta osagaien biziraupena gehiegi luzatu nahi izan ezkero Challenger eta Columbia transbordadore estatu batuarren kasuan bezela, istripu larriak gerta litezke. Mota hauetakoak dira EEBB-ko transbordadoreak eta SESB-k behin soilik erabili zituen transbordareak.

Esplorazio espaziontziak: Mundu baten orbitatik haruntzago ibiltzeko espaziontziak dira. Ilargira joan ziren Apollo espaziontziak moeta horietakoak ziren. Espaziontzi hauek garestienak izan ohi dira misio zehatz eta komplexu bakar bat burutzeko diseinatzen baitira, ez dira beraz orohar berrerabilgarriak.

Misio berezietarako espaziontziak: Badira literaturan soilik ikus ditzakegun espaziontzi motak, hala nola guda-espaziontziak eta antzekoak.

Gaitasunaren araberako sailkapena

Ibil ditzaketen distantzien arabera espaziontzi ezberdinak bereiztu ditzkegu. Gehienak literaturan soilik ageri dira ez baita gaurdaino ilargia baino aruntzago iristeko gai den espaziontzirik eraiki.

Orbitaratze espaziontziak: Jaurtiak diren munduaren gainazaletik orbitara iristeko gai diren espaziontziak.
Ilargiratze espaziontziak: Mundu baten eta bere satelitearen arteko bidea ibiltzeko gai diren espaziontziak.
Planeta arteko espaziontziak edo espaziontzi interplanetarioak: Eguzki sistema baten barnean mugitzeko ahalmena duten espaziontziak.
Izar arteko espaziontziak edo espaziontzi interestelarrak: Bi eguzki sistemen arteko bidea egin dezaketen espaziontziak.
Galaxia arteko espaziontziak edo espaziontzi intergalaktikoak: Galaxia batetik bestera joateko ahalmena duen espaziontziak.

Izan diren espaziontzi nagusiak

Ondoren aipatzen dira historiako espaziontzi nagusetako zenbait:

—SESBetako Vostok kapsulak
—SESBetako Voshkod kapsulak
—AEBetako Mercury programako kapsulak
—AEBetako Apollo ilargira joateko espaziontziak
—SESB eta Errusiako Soyuz kapsulak (hegaldi gehien burutu dituztenak)
—AEBetakotransbordadore espazialak
—SESBetako transbordadoreak (hegaldi bakarra burutu zuten)
—Txinako Shenzhou kapsulak

Zientzia fikziozko ontziak

Fitxategi:Starshipenterprise.svg

Enterprise ontziaren silueta

Gizakiak bere ipui eta kontakizunetan espaziontzi ugari imaginatu ditu baita espazioratzeko teknologia gauzatu baino askoz aurretik, ondorengoak dira espaziontzi horietako zenbait, gehienak inongo funts fisikorik ez badute ere beste zenbaitek badute agian noizbait aplika litezkeen proposamenak:

Jules Verneren Lurretik ilargira eleberrian azaltzen den suziria.
George Lucasen Izarretako Gerra film seriean ageri diren X-Wing eta Aztore Milenarioa.
Gene Rodenberryk sorturiko Star Trek serieko Enterprise izarretako ontzia.

...Txantiloi:Link FA

@@ 3. lerroa: / 3. lerroa: @@
 '''Espaziontzi''' bat [[espazio]] edo [[kosmos]]ean zehar bidaiatzeko ahalmena duen gailu mekaniko bat da bere barnean bizitzarako baldintzak manten ditzakeena. Espaziontziek medio interestelarrean [[astronauta]]k garraiatzeko eginak dira bidai hori ahalik eta erosoen burutzeko diseinatzen direlarik. Historian lehen espaziontzia [[Vostok-1]] kapsula sobietarra dugu zeina 1961-eko apirilaren 12-an [[Kazakstan]]en dagoen [[Baikonur]]go [[kosmodromo]]tik orbitaratua izan zen izen bereko [[suziri]] baten bidez barnean [[Yuri Gagarin]] lehen [[kosmonauta]] zihoalarik. Orduz geroztik [[astronautika]]ren eboluzio itzelaren barnean espaziontziek zenbait aldaketa jasan dituzte, gaur egun guztiek pertsona anitz eramateko ahalmena dute eta atmosferara itzultzeko sistema ezberdinak darabilzte. [[Gailu espazial]] batek espaziontzi izateko bete behar dituen baldintzak ondorengoak lirateke:
-*[[Espazio]]tik mugitzeko ahalmena izatea, orohar [[suziri]] kimikoen bidez, nahiz eta badiren beste sistemak bela eguzkiarra eta suziri ionikoak besteak beste.
+* [[Espazio]]tik mugitzeko ahalmena izatea, orohar [[suziri]] kimikoen bidez, nahiz eta badiren beste sistemak bela eguzkiarra eta suziri ionikoak besteak beste.
-*Euren barnean bizi baldintza egonkor eta erosoak mantentzea. Baldintza hau betetzeko espaziontziek aireatze sistemen beharra dute hala nola kalefakzioa, isolatze termikoa eta hermetikotasuna eta bidaiaren iraupenaren arabera janari erreserba eta ondakinen birziklapen sistemak ere beharko dituzte.
+* Euren barnean bizi baldintza egonkor eta erosoak mantentzea. Baldintza hau betetzeko espaziontziek aireatze sistemen beharra dute hala nola kalefakzioa, isolatze termikoa eta hermetikotasuna eta bidaiaren iraupenaren arabera janari erreserba eta ondakinen birziklapen sistemak ere beharko dituzte.
 Espaziko gune batetik bestera gizakiak garraiatzeaz beste eginkizunik ere izaten dute espaziontziek, besteak beste karga garraioa estazio espazialetara edota beste norabaitera edota saiakera zientifikoak burutzeko eta neurketak egiteko medioa ere izan dira. Espaziontziak aldi batetarako [[egoitza espazial]] gixa ere erabil litezke, baina ez dira orbita finko batean denbora luzez irauteko eginak.
@@ 15. lerroa: / 15. lerroa: @@
 Espaziontzi mota ugari bereiztu dezakegu, lehenik eta behin funzioaren arabera ondorengo sailkapena genduke:
-*[[Kapsula espazial]]ak: Orbitan [[suziri]] baten bidez jartzen diren geometria simpledun gailu hauek misio bakar bat burutzen dute garraio edota emergentzi ihesbide lanak adibidez. Kapsulak behin bakarrik erabiltzeko eraikitzen dira nahiz eta zenbait osagai berrerabil litezkeen jaurtiketa bakoitzaren ondoren aparailua piezetan banatzen da. Kapsulak misioa betetzeko ezinbestekoak diren moduloetan banatuak egoten dira. Kapsulak propultsio sistema mugatuak izaten dituztenez eta behin soilik erabiltzen direnez merkeak izaten dira eta fidagarriak osagaien kontrola zorrotza baldin bada. Kapsulak ordea mugatuak dira oso ezin baitute misio komplexurik burutu, gainera orohar ez dira ondoren aipatzen diren transbordadoreak bezain erosoak. Mota hauetakoak ditugu Soyuz, Vostok, Mercury edo Shenzhou kapsulak.
+* [[Kapsula espazial]]ak: Orbitan [[suziri]] baten bidez jartzen diren geometria simpledun gailu hauek misio bakar bat burutzen dute garraio edota emergentzi ihesbide lanak adibidez. Kapsulak behin bakarrik erabiltzeko eraikitzen dira nahiz eta zenbait osagai berrerabil litezkeen jaurtiketa bakoitzaren ondoren aparailua piezetan banatzen da. Kapsulak misioa betetzeko ezinbestekoak diren moduloetan banatuak egoten dira. Kapsulak propultsio sistema mugatuak izaten dituztenez eta behin soilik erabiltzen direnez merkeak izaten dira eta fidagarriak osagaien kontrola zorrotza baldin bada. Kapsulak ordea mugatuak dira oso ezin baitute misio komplexurik burutu, gainera orohar ez dira ondoren aipatzen diren transbordadoreak bezain erosoak. Mota hauetakoak ditugu Soyuz, Vostok, Mercury edo Shenzhou kapsulak.
-*[[Transbordadore espazial]]ak: bi puntuen arteko garraioa dute helburu, orohar bi egoitza espazialen edo planeta baten eta bere orbitan dagoen egoitza espazialaren artean. Espaziontzi hauek gestio aproposarekin berrerabilgarriak dira eta hori da euren dohai nagusia. Mantenimendu zail eta garestia izan ohi dute aparailu hauek bereziki atmosferan sartu eta irtetze maniobrak direla eta hauek mekanikoki eta termikoki latzgarriak baitira oso. Mantenimendu aproposik gabe eta osagaien biziraupena gehiegi luzatu nahi izan ezkero Challenger eta Columbia transbordadore estatu batuarren kasuan bezela, istripu larriak gerta litezke. Mota hauetakoak dira EEBB-ko transbordadoreak eta SESB-k behin soilik erabili zituen transbordareak.
+* [[Transbordadore espazial]]ak: bi puntuen arteko garraioa dute helburu, orohar bi egoitza espazialen edo planeta baten eta bere orbitan dagoen egoitza espazialaren artean. Espaziontzi hauek gestio aproposarekin berrerabilgarriak dira eta hori da euren dohai nagusia. Mantenimendu zail eta garestia izan ohi dute aparailu hauek bereziki atmosferan sartu eta irtetze maniobrak direla eta hauek mekanikoki eta termikoki latzgarriak baitira oso. Mantenimendu aproposik gabe eta osagaien biziraupena gehiegi luzatu nahi izan ezkero Challenger eta Columbia transbordadore estatu batuarren kasuan bezela, istripu larriak gerta litezke. Mota hauetakoak dira EEBB-ko transbordadoreak eta SESB-k behin soilik erabili zituen transbordareak.
-*[[Esplorazio espaziontzi]]ak: Mundu baten orbitatik haruntzago ibiltzeko espaziontziak dira. Ilargira joan ziren [[Apollo]] espaziontziak moeta horietakoak ziren. Espaziontzi hauek garestienak izan ohi dira misio zehatz eta komplexu bakar bat burutzeko diseinatzen baitira, ez dira beraz orohar berrerabilgarriak.
+* [[Esplorazio espaziontzi]]ak: Mundu baten orbitatik haruntzago ibiltzeko espaziontziak dira. Ilargira joan ziren [[Apollo]] espaziontziak moeta horietakoak ziren. Espaziontzi hauek garestienak izan ohi dira misio zehatz eta komplexu bakar bat burutzeko diseinatzen baitira, ez dira beraz orohar berrerabilgarriak.
-*Misio berezietarako espaziontziak: Badira literaturan soilik ikus ditzakegun espaziontzi motak, hala nola guda-espaziontziak eta antzekoak.
+* Misio berezietarako espaziontziak: Badira literaturan soilik ikus ditzakegun espaziontzi motak, hala nola guda-espaziontziak eta antzekoak.
 == Gaitasunaren araberako sailkapena ==
@@ 27. lerroa: / 27. lerroa: @@
 Ibil ditzaketen distantzien arabera espaziontzi ezberdinak bereiztu ditzkegu. Gehienak literaturan soilik ageri dira ez baita gaurdaino ilargia baino aruntzago iristeko gai den espaziontzirik eraiki.
-*[[Orbitaratze]] espaziontziak: Jaurtiak diren munduaren gainazaletik orbitara iristeko gai diren espaziontziak.
+* [[Orbitaratze]] espaziontziak: Jaurtiak diren munduaren gainazaletik orbitara iristeko gai diren espaziontziak.
-*Ilargiratze espaziontziak: Mundu baten eta bere [[satelite]]aren arteko bidea ibiltzeko gai diren espaziontziak.
+* Ilargiratze espaziontziak: Mundu baten eta bere [[satelite]]aren arteko bidea ibiltzeko gai diren espaziontziak.
-*[[Planeta]] arteko espaziontziak edo espaziontzi interplanetarioak: [[Eguzki sistema]] baten barnean mugitzeko ahalmena duten espaziontziak.
+* [[Planeta]] arteko espaziontziak edo espaziontzi interplanetarioak: [[Eguzki sistema]] baten barnean mugitzeko ahalmena duten espaziontziak.
-*[[Izar]] arteko espaziontziak edo espaziontzi interestelarrak: Bi eguzki sistemen arteko bidea egin dezaketen espaziontziak.
+* [[Izar]] arteko espaziontziak edo espaziontzi interestelarrak: Bi eguzki sistemen arteko bidea egin dezaketen espaziontziak.
-*[[Galaxia]] arteko espaziontziak edo espaziontzi intergalaktikoak: Galaxia batetik bestera joateko ahalmena duen espaziontziak.
+* [[Galaxia]] arteko espaziontziak edo espaziontzi intergalaktikoak: Galaxia batetik bestera joateko ahalmena duen espaziontziak.
 == Izan diren espaziontzi nagusiak ==
@@ 41. lerroa: / 41. lerroa: @@
 Ondoren aipatzen dira historiako espaziontzi nagusetako zenbait:
-*—SESBetako [[Vostok]] kapsulak
+* —SESBetako [[Vostok]] kapsulak
-*—SESBetako [[Voshkod]] kapsulak
+* —SESBetako [[Voshkod]] kapsulak
-*—AEBetako [[Mercury]] programako kapsulak
+* —AEBetako [[Mercury]] programako kapsulak
-*—AEBetako [[Apollo]] ilargira joateko espaziontziak
+* —AEBetako [[Apollo]] ilargira joateko espaziontziak
-*—SESB eta Errusiako [[Soyuz]] kapsulak (hegaldi gehien burutu dituztenak)
+* —SESB eta Errusiako [[Soyuz]] kapsulak (hegaldi gehien burutu dituztenak)
-*—AEBetako[[transbordadore espazial]]ak
+* —AEBetako[[transbordadore espazial]]ak
-*—SESBetako transbordadoreak (hegaldi bakarra burutu zuten)
+* —SESBetako transbordadoreak (hegaldi bakarra burutu zuten)
-*—Txinako [[Shenzhou]] kapsulak
+* —Txinako [[Shenzhou]] kapsulak
@@ 57. lerroa: / 57. lerroa: @@
 Gizakiak bere ipui eta kontakizunetan espaziontzi ugari imaginatu ditu baita espazioratzeko teknologia gauzatu baino askoz aurretik, ondorengoak dira espaziontzi horietako zenbait, gehienak inongo funts fisikorik ez badute ere beste zenbaitek badute agian noizbait aplika litezkeen proposamenak:
-*[[Jules Verne]]ren ''Lurretik ilargira'' eleberrian azaltzen den suziria.
+* [[Jules Verne]]ren ''Lurretik ilargira'' eleberrian azaltzen den suziria.
-*[[George Lucas]]en ''Izarretako Gerra'' film seriean ageri diren X-Wing eta Aztore Milenarioa.
+* [[George Lucas]]en ''Izarretako Gerra'' film seriean ageri diren X-Wing eta Aztore Milenarioa.
 *Gene Rodenberryk sorturiko [[Star Trek]] serieko Enterprise izarretako ontzia.
 ...