Atapuercako gudua: berrikuspenen arteko aldeak
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
|||
10. lerroa: | 10. lerroa: | ||
| gudulari2 =[[Fitxategi:Arrano beltza.jpg|17px]] [[Iruñeko Erresuma]] |
| gudulari2 =[[Fitxategi:Arrano beltza.jpg|17px]] [[Iruñeko Erresuma]] |
||
| komandante1 =[[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa]] |
| komandante1 =[[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa]] |
||
| komandante2 =[[Gartzia III.a Santxez]] |
| komandante2 =[[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa|Gartzia III.a Santxez]] |
||
| indarra1 = |
| indarra1 = |
||
| indarra2 = |
| indarra2 = |
||
16. lerroa: | 16. lerroa: | ||
| galera2 = |
| galera2 = |
||
}} |
}} |
||
'''Atapuercako gudua''', [[1054]]ko [[irailaren 1]]ean [[Atapuerca]]ko ibarreko Piedrahita herrian, [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko erregea]] zen [[ |
'''Atapuercako gudua''', [[1054]]ko [[irailaren 1]]ean [[Atapuerca]]ko ibarreko Piedrahita herrian, [[Iruñeko Erresuma|Iruñeko erregea]] zen [[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa|Gartzia III.a Santxezek]] [[Gaztelako Erresuma|Gaztela]] eta [[leongo Erresuma|Leongo erregea]] zen [[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa|Fernando I.a]] aurkako borroka izan zen. |
||
Garaipena gaztelarren aldekoa zen eta [[Nafarroako |
Garaipena gaztelarren aldekoa zen eta [[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Nafarroako erregea]] guduan hil zen. Fernandok [[Pisuerga]]n bere laguntza eskertzeko 17 urte aurrerago emandako lurraldeak berreskuratu zituen. |
||
== Aurrekariak == |
== Aurrekariak == |
||
[[Antso III.a Nagusia]] [[1035]]ean hil zenean, bere inperioa semeen artean banatua zen. Fernandok [[Gaztelako konderria]] lortu zuen eta Gartziak, berriz, [[Iruñeko Erresuma]]. |
[[Antso III.a Gartzez Nagusia|Antso III.a Nagusia]] [[1035]]ean hil zenean, bere inperioa semeen artean banatua zen. Fernandok [[Gaztelako konderria]] lortu zuen eta Gartziak, berriz, [[Iruñeko Erresuma]]. |
||
[[1037]]an, [[Bermudo III.a Leongoa]] oinordekorik gabe hil zen Fernando Gaztelakoa bere koinataren aurkako [[Tamaróngo gudua]]n. Hori zela eta, Fernandok [[Leongo Erresuma|Leongo erregearen]] titulua lortu eta [[1038]]an [[ |
[[1037]]an, [[Bermudo III.a Leongoa]] oinordekorik gabe hil zen Fernando Gaztelakoa bere koinataren aurkako [[Tamaróngo gudua]]n. Hori zela eta, Fernandok [[Leongo Erresuma|Leongo erregearen]] titulua lortu eta [[1038]]an [[León (Espainia)|Leonen]] sartu zen. |
||
Aipatutako guduan Fernando Gartzia bere anaiaren laguntza izan zuenez, lehen [[Gaztelako konderria]]ren menpean izandako eskualde batzuk eman zizkion: [[Burgos]]ko ateetatik [[Ocako mendiak|Ocako mendietaraino]], [[Briviesca]]tik [[Úrbel |
Aipatutako guduan Fernando Gartzia bere anaiaren laguntza izan zuenez, lehen [[Gaztelako konderria]]ren menpean izandako eskualde batzuk eman zizkion: [[Burgos]]ko ateetatik [[Ocako mendiak|Ocako mendietaraino]], [[Briviesca]]tik [[Úrbel|Úrbel ibaiaren]] haraneraino, [[Junta de Traslaloma|Castrobartotik]] [[Alfoz de Bricia|Briciaraino]] eta [[Nerbioi]] ibaiaren haranetik [[Santander]]reino hain zuzen ere. |
||
== Bertsioak == |
== Bertsioak == |
||
=== ''"Chronica Silensis"'' === |
=== ''"Chronica Silensis"'' === |
||
[[Santo Domingo de |
[[Santo Domingo de Silosko monasterioa|Siloseko]] [[beneditar]]rek gudua izan eta zenbait [[hamarkada]] geroago [[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa|Gartzia]] bekaiztiak [[Naiara]]n gaixorik zegoen [[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa|Fernando I.a]] anaia eraso zuela idatzi zuten. |
||
Fernando sendatu zenean, Gartziak berriro bisitatu zuen pakea egiteko asmoz. Orduan Fernando anaia atxilotu eta [[Santa María del Monte de Cea|Ceako]] dorrean giltzaperatu zuen. Nafarra ihes egin zuenean, guda deklaratu eta gaztelarren enbaxadak uko egin zituen. |
Fernando sendatu zenean, Gartziak berriro bisitatu zuen pakea egiteko asmoz. Orduan Fernando anaia atxilotu eta [[Santa María del Monte de Cea|Ceako]] dorrean giltzaperatu zuen. Nafarra ihes egin zuenean, guda deklaratu eta gaztelarren enbaxadak uko egin zituen. |
||
38. lerroa: | 38. lerroa: | ||
=== ''"De rebus gestis D. Didaci Gelmirez, primi Compostellani Archiepiscopi"'' === |
=== ''"De rebus gestis D. Didaci Gelmirez, primi Compostellani Archiepiscopi"'' === |
||
[[Santiago |
[[Santiago de Compostela|Santiago Compostelakoaren]] urte liburuek [[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa|Gartziaren]] hiltzailea Antso Fortun izeneko bere zalduna zela esan zuten "bere emaztea [erregeak] iraindua zelako". |
||
[[Nafarroa]]ko jarraigo batzuek heriotza borrokan aukeratu zuten, tartean erregearen hiltzailea [[Funes]]eko jauna zena. |
[[Nafarroa]]ko jarraigo batzuek heriotza borrokan aukeratu zuten, tartean erregearen hiltzailea [[Funes]]eko jauna zena. |
||
=== ''"Chronica Naierensis"'' === |
=== ''"Chronica Naierensis"'' === |
||
[[Naiara]]ko kronikak esan zuen [[Bermudo III.a Leongoa|Bermudoren]] senideek [[ |
[[Naiara]]ko kronikak esan zuen [[Bermudo III.a Leongoa|Bermudoren]] senideek [[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa|Gartzia]] hil zutela, bizirik harrapatzeko Fernandoren aginduak desobedituz. |
||
Nafartarrek, hala ere, gauera arte mantendu zituzten posizioak eta [[Naiara]]ra eraman zuten hilotza lurperatzeko. Guduan bertan [[Antso IV.a |
Nafartarrek, hala ere, gauera arte mantendu zituzten posizioak eta [[Naiara]]ra eraman zuten hilotza lurperatzeko. Guduan bertan [[Antso IV.a Gartzez Peñalengoa|Antso Peñalengoa]] nerabea errege berri izendatu zuten. |
||
=== Beste bertsioa === |
=== Beste bertsioa === |
||
Fernando, bertsio honetan, anaia axolagabea da eta "Santanderreko Asturias", [[Gaztelako Erresuma|Gaztela Zaharra]], [[Briviesca]] eta [[Errioxa]] hartu zituen. Anai gaixoa bisitatzera joan zenean, [[ |
Fernando, bertsio honetan, anaia axolagabea da eta "Santanderreko Asturias", [[Gaztelako Erresuma|Gaztela Zaharra]], [[Briviesca]] eta [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]] hartu zituen. Anai gaixoa bisitatzera joan zenean, [[Gartzea III.a Santxez Naiarakoa|Gartziak]] ihes egin zuen. Gartzia Fernando gaixoa errezeloak kentzeko asmotan bisitatzera joan zenean, aldiz, Fernandok Gartzia atxilotu eta [[Santa María del Monte de Cea|Ceako]] dorrean giltzaperatu zuen. |
||
Dorretik ihes egin eta gero, armada hartu, mairuen laguntza eskatu eta [[Gaztela]] eraso zuen. [[Atapuerca]]n eginiko bake-negoziaketak kale egin eta soldadu traidore bik (bata, Antso Fortun) erail zuten. Erregea [[San Iñigo]]ren eskuetan hil zen. |
Dorretik ihes egin eta gero, armada hartu, mairuen laguntza eskatu eta [[Gaztela]] eraso zuen. [[Atapuerca]]n eginiko bake-negoziaketak kale egin eta soldadu traidore bik (bata, Antso Fortun) erail zuten. Erregea [[San Iñigo]]ren eskuetan hil zen. |
||
Fernando hilotza [[Naiara]]ra eramatea laga eta [[Briviesca]], [[Montes de Oca]] eta [[ |
Fernando hilotza [[Naiara]]ra eramatea laga eta [[Briviesca]], [[Montes de Oca]] eta [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxako]] herri batzuk konkistatu zituen. [[Iruñeko Erresuma]]ko muga [[Ebro]]n kokatu eta [[Antso IV.a Gartzez Peñalengoa|Antso Peñalengoa]] errege berria Fernandoren basailu bihurtu zen. |
||
=== El Cid ote === |
=== El Cid ote === |
||
Iturri batzuk [[El Cid]] parte-hartzaileen artean zegoela diote, baina, [[1043]]an edo [[1048]]an jaio zenez, gazteegia zen. Litekeena da aita [[Diego Laínez]] izatea. |
Iturri batzuk [[Cid Campeador|El Cid]] parte-hartzaileen artean zegoela diote, baina, [[1043]]an edo [[1048]]an jaio zenez, gazteegia zen. Litekeena da aita [[Diego Laínez]] izatea. |
||
Honek [[1055]]ean, nafarren eskuetatik [[Basconcillos del Tozo|La Piedra]] eta [[Úrbelgo gaztelua]]k konkistatu zituen [[Úrbel |
Honek [[1055]]ean, nafarren eskuetatik [[Basconcillos del Tozo|La Piedra]] eta [[Úrbelgo gaztelua]]k konkistatu zituen [[Úrbel|Úrbel ibaiaren]] harana kontrolatuz. |
||
== Gaur egun == |
== Gaur egun == |
||
[[1940]]an gudua gogoratzeko bertan zegoen 6.000 urteko [[menhir]] batean inskripzio bat grabatu zuten. |
[[1940]]an gudua gogoratzeko bertan zegoen 6.000 urteko [[menhir]] batean inskripzio bat grabatu zuten. |
||
[[1996]]tik aurrera, [[Atapuerca]]ko eta inguruko herrietako biztanleek gudua antzezten dute [[ |
[[1996]]tik aurrera, [[Atapuerca]]ko eta inguruko herrietako biztanleek gudua antzezten dute [[abuztu]]aren azken igandean. |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
14:55, 4 apirila 2015ko berrikusketa
Atapuercako gudua | |||
---|---|---|---|
Atapuercako mendigunea | |||
Data | 1054ko irailaren 1a | ||
Lekua | Atapuerca, Burgos Txantiloi:ESP 42°21′N 3°31′W / 42.350°N 3.517°W | ||
Koordenatuak | 42°21′N 3°31′W / 42.35°N 3.52°W{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page | ||
Emaitza | Gaztelarren garaipena | ||
Gudulariak | |||
| |||
Buruzagiak | |||
| |||
Atapuercako gudua, 1054ko irailaren 1ean Atapuercako ibarreko Piedrahita herrian, Iruñeko erregea zen Gartzia III.a Santxezek Gaztela eta Leongo erregea zen Fernando I.a aurkako borroka izan zen.
Garaipena gaztelarren aldekoa zen eta Nafarroako erregea guduan hil zen. Fernandok Pisuergan bere laguntza eskertzeko 17 urte aurrerago emandako lurraldeak berreskuratu zituen.
Aurrekariak
Antso III.a Nagusia 1035ean hil zenean, bere inperioa semeen artean banatua zen. Fernandok Gaztelako konderria lortu zuen eta Gartziak, berriz, Iruñeko Erresuma.
1037an, Bermudo III.a Leongoa oinordekorik gabe hil zen Fernando Gaztelakoa bere koinataren aurkako Tamaróngo guduan. Hori zela eta, Fernandok Leongo erregearen titulua lortu eta 1038an Leonen sartu zen.
Aipatutako guduan Fernando Gartzia bere anaiaren laguntza izan zuenez, lehen Gaztelako konderriaren menpean izandako eskualde batzuk eman zizkion: Burgosko ateetatik Ocako mendietaraino, Briviescatik Úrbel ibaiaren haraneraino, Castrobartotik Briciaraino eta Nerbioi ibaiaren haranetik Santanderreino hain zuzen ere.
Bertsioak
"Chronica Silensis"
Siloseko beneditarrek gudua izan eta zenbait hamarkada geroago Gartzia bekaiztiak Naiaran gaixorik zegoen Fernando I.a anaia eraso zuela idatzi zuten.
Fernando sendatu zenean, Gartziak berriro bisitatu zuen pakea egiteko asmoz. Orduan Fernando anaia atxilotu eta Ceako dorrean giltzaperatu zuen. Nafarra ihes egin zuenean, guda deklaratu eta gaztelarren enbaxadak uko egin zituen.
Gartzia gertuko Agés herrian lurperatua izan zen eta hilobia duela gutxi aurkitua izan zen.
Gaztela eta Leongo osteek Atapuercan, Burgosetik hiru legoa ekialderantz, zeuden, orduko Iruñeko Erresuma zena. Gartzia tropa laguntzaile mairuen laguntza izan zuen eta baliteke Ramiro I.a Aragoikoa bere anaiarena.
"De rebus gestis D. Didaci Gelmirez, primi Compostellani Archiepiscopi"
Santiago Compostelakoaren urte liburuek Gartziaren hiltzailea Antso Fortun izeneko bere zalduna zela esan zuten "bere emaztea [erregeak] iraindua zelako".
Nafarroako jarraigo batzuek heriotza borrokan aukeratu zuten, tartean erregearen hiltzailea Funeseko jauna zena.
"Chronica Naierensis"
Naiarako kronikak esan zuen Bermudoren senideek Gartzia hil zutela, bizirik harrapatzeko Fernandoren aginduak desobedituz.
Nafartarrek, hala ere, gauera arte mantendu zituzten posizioak eta Naiarara eraman zuten hilotza lurperatzeko. Guduan bertan Antso Peñalengoa nerabea errege berri izendatu zuten.
Beste bertsioa
Fernando, bertsio honetan, anaia axolagabea da eta "Santanderreko Asturias", Gaztela Zaharra, Briviesca eta Errioxa hartu zituen. Anai gaixoa bisitatzera joan zenean, Gartziak ihes egin zuen. Gartzia Fernando gaixoa errezeloak kentzeko asmotan bisitatzera joan zenean, aldiz, Fernandok Gartzia atxilotu eta Ceako dorrean giltzaperatu zuen.
Dorretik ihes egin eta gero, armada hartu, mairuen laguntza eskatu eta Gaztela eraso zuen. Atapuercan eginiko bake-negoziaketak kale egin eta soldadu traidore bik (bata, Antso Fortun) erail zuten. Erregea San Iñigoren eskuetan hil zen.
Fernando hilotza Naiarara eramatea laga eta Briviesca, Montes de Oca eta Errioxako herri batzuk konkistatu zituen. Iruñeko Erresumako muga Ebron kokatu eta Antso Peñalengoa errege berria Fernandoren basailu bihurtu zen.
El Cid ote
Iturri batzuk El Cid parte-hartzaileen artean zegoela diote, baina, 1043an edo 1048an jaio zenez, gazteegia zen. Litekeena da aita Diego Laínez izatea.
Honek 1055ean, nafarren eskuetatik La Piedra eta Úrbelgo gazteluak konkistatu zituen Úrbel ibaiaren harana kontrolatuz.
Gaur egun
1940an gudua gogoratzeko bertan zegoen 6.000 urteko menhir batean inskripzio bat grabatu zuten.
1996tik aurrera, Atapuercako eta inguruko herrietako biztanleek gudua antzezten dute abuztuaren azken igandean.