Zare: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 42°34′24″N 1°23′37″W / 42.57320611°N 1.39352088°W / 42.57320611; -1.39352088
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
24. lerroa: 24. lerroa:
}}
}}
{{beste erabilpenak|udalerriari|ontzia|Otarre}}
{{beste erabilpenak|udalerriari|ontzia|Otarre}}
'''Zare'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroako Foru Erkidegoa|Nafarroako]] udalerria da. [[Zangozako merindade]]ko herri honek 184 biztanle zituen [[2012]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera. [[Nafarroako Foru Erkidegoa|Nafarroako]] hiriburutik 49,2 kilometrora dago.
'''Zare'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa Garaia|Nafarroako]] udalerria da. [[Zangozako merindadea|Zangozako merindadeko]] herri honek 184 biztanle zituen [[2012]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera. [[Nafarroa Garaia|Nafarroako]] hiriburutik 49,2 kilometrora dago.


== Inguru naturala eta kokapena ==
== Inguru naturala eta kokapena ==
Herria, [[Nafarroa Garaia|Nafarroa]] ekialdean kokatzen da, [[Zangozako merindade]]aren hegoaldean. [[Lizarra]] eta [[Zangotza]] elkartzen dituen C-132 errepideko 65. kilometroan dagoen gurutzetik kilometro batera dago.
Herria, [[Nafarroa Garaia|Nafarroa]] ekialdean kokatzen da, [[Zangozako merindadea]]ren hegoaldean. [[Lizarra]] eta [[Zangoza|Zangotza]] elkartzen dituen C-132 errepideko 65. kilometroan dagoen gurutzetik kilometro batera dago.


Zarek [[Leatxe]]rekin egiten du muga iparraldean, [[Oibar]]rekin ekialdean, [[Ezporogi]]rekin mendebaldean, eta [[Galipentzu]] eta [[Kaseda]]rekin hegoaldean.
Zarek [[Leatxe]]rekin egiten du muga iparraldean, [[Oibar]]rekin ekialdean, [[Ezporogi]]rekin mendebaldean, eta [[Galipentzu]] eta [[Kaseda]]rekin hegoaldean.
35. lerroa: 35. lerroa:


== Historia ==
== Historia ==
[[Erromatar inperioa|Erromatarren]] garaian [[Ledea]] eta [[Eslaba]] arteko [[galtzada|harbidea]] igarotzen zen Zaretik. Garai hartan, [[Zangoza]]ko bidearen ondoan, herrixka bat izan zen. Bertako biztanleak [[mahatsondo|mahasti]] eta [[olibondo|olibadiak]] lantzen zituzten. [[Erdi Aroa]]n Zare, inguruko herriekin batera, [[mairu]]en inbasioez babesteko [[gotorleku]] sare baten partaide izan zen.
[[Erromatar Inperioa|Erromatarren]] garaian [[Ledea]] eta [[Eslaba]] arteko [[galtzada (argipena)|harbidea]] igarotzen zen Zaretik. Garai hartan, [[Zangoza]]ko bidearen ondoan, herrixka bat izan zen. Bertako biztanleak [[mahatsondo|mahasti]] eta [[olibondo|olibadiak]] lantzen zituzten. [[Erdi Aroa]]n Zare, inguruko herriekin batera, [[mairu]]en inbasioez babesteko [[gotorleku]] sare baten partaide izan zen.


[[1076]]. urtean [[Leire]]ko Raimundo abadeak, Fontanellako jauregiaren dohaintza jaso zuen. [[1084]]tik aurrera, aldi labur batez, Zare [[Aragoiko erresuma]]ren zati izan zen. Zareko familiarik antzinakoena Aznarez familia da. Familia honek [[1236]]an [[Xabierko gaztelua]] jaso zuen [[Tibalt I.a Nafarroakoa|Tibalt I.a]] erregearen eskutik. Juana Aznarez de Sada, Maria Azpilikuetaren ama eta [[Frantzisko Xabierkoa]]ren amona, leinu honetakoa zen.
[[1076]]. urtean [[Leire]]ko Raimundo abadeak, Fontanellako jauregiaren dohaintza jaso zuen. [[1084]]tik aurrera, aldi labur batez, Zare [[Aragoiko Erresuma|Aragoiko erresumaren]] zati izan zen. Zareko familiarik antzinakoena Aznarez familia da. Familia honek [[1236]]an [[Xabierko gaztelua]] jaso zuen [[Tibalt I.a Nafarroakoa|Tibalt I.a]] erregearen eskutik. Juana Aznarez de Sada, Maria Azpilikuetaren ama eta [[Frantzisko Xabierkoa]]ren amona, leinu honetakoa zen.


[[1425]]etik aurrera Zare [[Leringo konderria|Leringo konderriko]] zati izatera pasatu zen. [[Erromatar inperioa|Erromatarren]] garaian bezalaxe, orduan ere [[mahats]] eta [[gari]]aren [[laborantza]] zen diru sarrera nagusia. [[1846]]. urtean udalerria [[Oibar]]retik bereizi eta [[udalerri]] independiente bihurtu zen.
[[1425]]etik aurrera Zare [[Leringo konderria|Leringo konderriko]] zati izatera pasatu zen. [[Erromatar Inperioa|Erromatarren]] garaian bezalaxe, orduan ere [[mahats]] eta [[gari]]aren [[nekazaritza|laborantza]] zen diru sarrera nagusia. [[1846]]. urtean udalerria [[Oibar]]retik bereizi eta [[udalerri]] independiente bihurtu zen.


== Demografia ==
== Demografia ==
49. lerroa: 49. lerroa:
|}
|}


[[2008]]ko erroldaren arabera, etorkin bakarra bizi zen herrian, biztanleriaren %0,50a ([[Nafarroako Foru Erkidegoa|Nafarroako]] batez bestekoaren azpitik).
[[2008]]ko erroldaren arabera, etorkin bakarra bizi zen herrian, biztanleriaren %0,50a ([[Nafarroa Garaia|Nafarroako]] batez bestekoaren azpitik).


== Ekonomia ==
== Ekonomia ==
Herritarren %65a [[nekazaritza]] edo honekin harremana duten ihardueratan aritzen da. [[Ardo]]gintza eta [[labore]]-ekoizpena bereziki garrantzitsuak dira. [[Lursail]] handiak eta [[ortu]] txikiak badaude ere, orokorrean lurraren jabetza nahiko banaturik dago.
Herritarren %65a [[nekazaritza]] edo honekin harremana duten ihardueratan aritzen da. [[Ardo]]gintza eta [[nekazaritza|labore]]-ekoizpena bereziki garrantzitsuak dira. [[Lursail]] handiak eta [[baratze|ortu]] txikiak badaude ere, orokorrean lurraren jabetza nahiko banaturik dago.


[[1939]]an sortutako Zareko [[upategi]]ak (Bodega San Francisco Javier SC) ''Palacio de Sada'' izeneko ardoak ekoizten ditu<ref>[http://www.bodegadesada.com/index.htm {{es}}{{en}} Zareko upategiaren webgunea]</ref>.
[[1939]]an sortutako Zareko [[upategi]]ak (Bodega San Francisco Javier SC) ''Palacio de Sada'' izeneko ardoak ekoizten ditu<ref>[http://www.bodegadesada.com/index.htm {{es}}{{en}} Zareko upategiaren webgunea]</ref>.


== Ondarea eta monumentuak ==
== Ondarea eta monumentuak ==
* '''San Bizente [[Eliza (eraikina)|eliza]]''' [[XVI. mende]]koa, [[Arkitektura gotiko|gotiko]] berantiar estilokoa. [[Oinplano]] erregularra eta [[nabe|habearte]] bakarra du. Lau angeluko [[dorre]]a, oso sendoa. Barnean [[XVII. mendea|XVII. mendeko]] [[erretaula]] [[erromanista]] ikus daiteke, Joan Huici eta Joan Berroetak egina<ref>Gran Enciclopedia Navarra. CAN. ISBN 84-87120-02-4</ref>.
* '''San Bizente [[Eliza (eraikina)|eliza]]''' [[XVI. mendea|XVI. mendekoa]], [[arkitektura gotikoa|gotiko]] berantiar estilokoa. [[Oinplano]] erregularra eta [[habearte]] bakarra du. Lau angeluko [[dorre]]a, oso sendoa. Barnean [[XVII. mendea|XVII. mendeko]] [[erretaula]] [[erromanista]] ikus daiteke, Joan Huici eta Joan Berroetak egina<ref>Gran Enciclopedia Navarra. CAN. ISBN 84-87120-02-4</ref>.
* '''Santa Luzia [[ermita]]'''
* '''Santa Luzia [[ermita]]'''
* '''Santa Eufemia [[ermita]]'''
* '''Santa Eufemia [[ermita]]'''
* [[Pizkunde]] estiloko '''gurutzea'''
* [[Pizkundea|Pizkunde]] estiloko '''gurutzea'''


== Azpiegitura eta garraioak ==
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Sanguesina Veloz]] edo Zangoztar Azkarra izeneko autobus konpainiak [[Zare]] [[Zangoza]], [[Iruñea]] eta inguruko herriekin lotzen ditu. Linea nagusiak honakoak dira:
[[La Veloz Sangüesina|La Sanguesina Veloz]] edo Zangoztar Azkarra izeneko autobus konpainiak [[Zare]] [[Zangoza]], [[Iruñea]] eta inguruko herriekin lotzen ditu. Linea nagusiak honakoak dira:


* [[Kaseda]] - [[Zangoza]] - [[Iruñea]]
* [[Kaseda]] - [[Zangoza]] - [[Iruñea]]
107. lerroa: 107. lerroa:


== Zerbitzuak ==
== Zerbitzuak ==
[[Zangozaldea|Zangozaldeko]] Zerbitzuen Mankomunitatea, [[zabor]]ra biltzeaz arduratzen da Zare eta eskualdeko beste hainbat herritan.
[[Zangozerria|Zangozaldeko]] Zerbitzuen Mankomunitatea, [[zabor]]ra biltzeaz arduratzen da Zare eta eskualdeko beste hainbat herritan.


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==
113. lerroa: 113. lerroa:


== Ikus, gainera ==
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroako udalerrien zerrenda]]
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]


== Kanpo loturak ==
== Kanpo loturak ==

16:08, 4 apirila 2015ko berrikusketa

Zare
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Zareko bandera
Bandera

Zareko armarria
Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Zangoza
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Sada
AlkateaLuis Ángel Mateo Azkarate
(SIA, indep.)
Posta kodea31491
INE kodea31212
Herritarrazaretar, zareko
Geografia
Koordenatuak42°34′24″N 1°23′37″W / 42.57320611°N 1.39352088°W / 42.57320611; -1.39352088
Azalera12,67 km²
Garaiera512 metro
Distantzia49,2 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria130 (2023:  −9)
alt_left 58 (%44,6)(2019) (%57,7) 75 alt_right
Dentsitatea10,26 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 22,95
Ugalkortasuna[1]‰ 0
Ekonomia
Jarduera[1]% 78,95 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 3,89 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1][2]% 2,00 (2018: %0,6)
Artikulu hau udalerriari buruzkoa da; ontzia gaitzat duena beste hau da: «Otarre»

Zare[3] Nafarroako udalerria da. Zangozako merindadeko herri honek 184 biztanle zituen 2012ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 49,2 kilometrora dago.

Inguru naturala eta kokapena

Herria, Nafarroa ekialdean kokatzen da, Zangozako merindadearen hegoaldean. Lizarra eta Zangotza elkartzen dituen C-132 errepideko 65. kilometroan dagoen gurutzetik kilometro batera dago.

Zarek Leatxerekin egiten du muga iparraldean, Oibarrekin ekialdean, Ezporogirekin mendebaldean, eta Galipentzu eta Kasedarekin hegoaldean.

Klima

Zareko klima, mediterraniar kontinentala da, uda bero eta negu hotzekin. Prezipitazioak 500-600mm ingurukoak izaten dira urtean zehar.

Historia

Erromatarren garaian Ledea eta Eslaba arteko harbidea igarotzen zen Zaretik. Garai hartan, Zangozako bidearen ondoan, herrixka bat izan zen. Bertako biztanleak mahasti eta olibadiak lantzen zituzten. Erdi Aroan Zare, inguruko herriekin batera, mairuen inbasioez babesteko gotorleku sare baten partaide izan zen.

1076. urtean Leireko Raimundo abadeak, Fontanellako jauregiaren dohaintza jaso zuen. 1084tik aurrera, aldi labur batez, Zare Aragoiko erresumaren zati izan zen. Zareko familiarik antzinakoena Aznarez familia da. Familia honek 1236an Xabierko gaztelua jaso zuen Tibalt I.a erregearen eskutik. Juana Aznarez de Sada, Maria Azpilikuetaren ama eta Frantzisko Xabierkoaren amona, leinu honetakoa zen.

1425etik aurrera Zare Leringo konderriko zati izatera pasatu zen. Erromatarren garaian bezalaxe, orduan ere mahats eta gariaren laborantza zen diru sarrera nagusia. 1846. urtean udalerria Oibarretik bereizi eta udalerri independiente bihurtu zen.

Demografia

Zareko biztanleria
1897 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2006
810 805 791 790 693 616 556 548 425 336 280 224 211

2008ko erroldaren arabera, etorkin bakarra bizi zen herrian, biztanleriaren %0,50a (Nafarroako batez bestekoaren azpitik).

Ekonomia

Herritarren %65a nekazaritza edo honekin harremana duten ihardueratan aritzen da. Ardogintza eta labore-ekoizpena bereziki garrantzitsuak dira. Lursail handiak eta ortu txikiak badaude ere, orokorrean lurraren jabetza nahiko banaturik dago.

1939an sortutako Zareko upategiak (Bodega San Francisco Javier SC) Palacio de Sada izeneko ardoak ekoizten ditu[4].

Ondarea eta monumentuak

Azpiegitura eta garraioak

La Sanguesina Veloz edo Zangoztar Azkarra izeneko autobus konpainiak Zare Zangoza, Iruñea eta inguruko herriekin lotzen ditu. Linea nagusiak honakoak dira:

Politika

Udal hauteskundeak

2007an ez zen udal hauteskunderik izan Zaren, ez zelako inongo talderik aurkeztu[6]. Horren ondorioz 2008ko martxoaren 18an Jesús María Lekunberri Genbe alkate izendatu zuten, kudeaketa batzordearen izenean.

2011ko udal hauteskundeetan zerrenda bakarra aurkeztu zen, Sada Independiente y Agrícola (SIA); Luis Ángel Mateo Azkarate zerrendaburua alkate bihurtu zen.

Udaletxea

Zareko udaletxeko idazkaria, Eslaba, Ezporogi, Larraga eta Lergako idazkari ere bada.

  • HELBIDEA: Kantoi kalea, z/g

Alkateak

Alkateen zerrenda
1979-1983
1983-1987
1987-1991
1991-1995
1995-1999
1999-2003
2003-2007
2007-2008
2008-2011 Jesús María Lekunberri Genbe Kudeaketa batzordea
2011-2015 Luis Ángel Mateo Azkarate SIA

Zerbitzuak

Zangozaldeko Zerbitzuen Mankomunitatea, zaborra biltzeaz arduratzen da Zare eta eskualdeko beste hainbat herritan.

Erreferentziak

  1. ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
  3. ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  4. ↑ (Gaztelaniaz)(Ingelesez) Zareko upategiaren webgunea
  5. ↑ Gran Enciclopedia Navarra. CAN. ISBN 84-87120-02-4
  6. ↑ Noticias de Navarra egunkariko albistea.

Ikus, gainera

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Zare Aldatu lotura Wikidatan
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zare&oldid=4801452"(e)tik eskuratuta