Nippur: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 32°7′37″N 45°13′51″E / 32.12694°N 45.23083°E / 32.12694; 45.23083
Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
8. lerroa: 8. lerroa:
Hiriaren hondakinik antzinakoenak, K. a. V. milurtekoan datatuak daude, [[Obeid Aroa]]ren garaian. Lehen garai honetan, hiriak jada bazuen [[tenplu]] bat, azken garaietako toki berean zegoena, ''Ekur''. Hurrengo milurtekoaren amaiera aldera ([[Uruk Aroa]]ren amaiera eta [[Yemdet Nasr garaia]]n), ibaiaren beste aldean zegoen muinoa ere populatua zegoen. [[Aro Dinastiko Zaharra]] eta [[Akadiar Inperioa]]n ([[K. a. III. milurtekoa]]), Ekurra hedatu eta [[Inanna]]ren omenezko tenplu bat eta harresi bat eraiki ziren. Hau, hazkuntza handiko garaia izan zen. Baina, K. a. II. milurtekoko lehen hiru mendeetan, hiriak biztanleria galdu zuen.
Hiriaren hondakinik antzinakoenak, K. a. V. milurtekoan datatuak daude, [[Obeid Aroa]]ren garaian. Lehen garai honetan, hiriak jada bazuen [[tenplu]] bat, azken garaietako toki berean zegoena, ''Ekur''. Hurrengo milurtekoaren amaiera aldera ([[Uruk Aroa]]ren amaiera eta [[Yemdet Nasr garaia]]n), ibaiaren beste aldean zegoen muinoa ere populatua zegoen. [[Aro Dinastiko Zaharra]] eta [[Akadiar Inperioa]]n ([[K. a. III. milurtekoa]]), Ekurra hedatu eta [[Inanna]]ren omenezko tenplu bat eta harresi bat eraiki ziren. Hau, hazkuntza handiko garaia izan zen. Baina, K. a. II. milurtekoko lehen hiru mendeetan, hiriak biztanleria galdu zuen.


[[K. a. XVIII. mende]] inguruan, [[Eufrates]] ibaiak bere ibilgua aldatu zuen, hiritik urrunduz, hamarkada gutxitan, hiria erabat baztertua izatea eragin zuena. [[K. a. XIV. mende]]raino ez zen birpopulatu, Eufrates ibaiaren ibilgua berriz hirira itzuli zenean, jada ez erdiko kanaletik, baizik eta hiriaren mendebaldetik. Garai honetan, tenpluak berritu eta jauregiak eraiki ziren. Hiria, berriz gainbehera erori zen [[K. a. XII. mendea|K. a. XII.]] eta [[K. a. IX. mende]]etan. Berriz gora egin zuen [[K. a. VIII. mende]]an eta [[Shamash-shum-ukin]] eta [[Asurbanipal]]en erregealdietan, tenpluak eta zigurata berreraiki ziren.
[[K. a. XVIII. mendea|K. a. XVIII. mende]] inguruan, [[Eufrates]] ibaiak bere ibilgua aldatu zuen, hiritik urrunduz, hamarkada gutxitan, hiria erabat baztertua izatea eragin zuena. [[K. a. XIV. mendea|K. a. XIV. menderaino]] ez zen birpopulatu, Eufrates ibaiaren ibilgua berriz hirira itzuli zenean, jada ez erdiko kanaletik, baizik eta hiriaren mendebaldetik. Garai honetan, tenpluak berritu eta jauregiak eraiki ziren. Hiria, berriz gainbehera erori zen [[K. a. XII. mendea|K. a. XII.]] eta [[K. a. IX. mendea|K. a. IX. mendeetan]]. Berriz gora egin zuen [[K. a. VIII. mendea]]n eta [[Shamash-shum-ukin]] eta [[Assurbanipal|Asurbanipalen]] erregealdietan, tenpluak eta zigurata berreraiki ziren.


[[K. a. VI. mendea]]n, hiria gainbehera erortzen hasi zen. Garai horretan, hirian, erbesteratuen elkarte ugari bizi zirela ezagutzen da. Erbesteratuak, [[Mesopotamia]] inguruko erresuma guztietatik zetozen, eta hirira, konkistatutako herriak eramatean zetzan politika neobabiloniarraren bidez iritsi ziren. Praktika hau, [[diaspora]]gatik ospetsu egin zen, [[Biblia]]n kontatzen dena. [[Persiar Inperioa]]ren garaian, tenpluak, beste behin berreraikiak izan ziren, eta hiriaren biztanleria hazi zen. Egoera honek, Seleuzidar eta Partiar Inperiopean jarraitu zuen.
[[K. a. VI. mendea]]n, hiria gainbehera erortzen hasi zen. Garai horretan, hirian, erbesteratuen elkarte ugari bizi zirela ezagutzen da. Erbesteratuak, [[Mesopotamia]] inguruko erresuma guztietatik zetozen, eta hirira, konkistatutako herriak eramatean zetzan politika neobabiloniarraren bidez iritsi ziren. Praktika hau, [[diaspora]]gatik ospetsu egin zen, [[Biblia]]n kontatzen dena. [[Akemenestar Inperioa|Persiar Inperioaren]] garaian, tenpluak, beste behin berreraikiak izan ziren, eta hiriaren biztanleria hazi zen. Egoera honek, Seleuzidar eta Partiar Inperiopean jarraitu zuen.


[[I. mende]] inguruan, Nippur, Mesopotamiako hiririk handienetako bat zen. Garai honetan eraikitzen da Zutabeen Patioa. Persiar Sasanidarrak heldu zirenean, Nippurrek bere posizioa mantendu zuen, eta [[Abasidar kaliferria]]ren garaian, jada islamiar garaian, beste loratze garai bat izan zuen. Ondoren, hiria utzi egin zen, [[XIV. mendea]] arte, noiz, berriz, hiri ezaugarriak berreskuratu zituen. Azkenik, Otomandarrak iritsi zirenean, hiria gainbehera joan zen, egundaino, herrixka txiki bat baino ez duelarik.
[[I. mendea|I. mende]] inguruan, Nippur, Mesopotamiako hiririk handienetako bat zen. Garai honetan eraikitzen da Zutabeen Patioa. Persiar Sasanidarrak heldu zirenean, Nippurrek bere posizioa mantendu zuen, eta [[Abbastar Kaliferria|Abasidar kaliferriaren]] garaian, jada islamiar garaian, beste loratze garai bat izan zuen. Ondoren, hiria utzi egin zen, [[XIV. mendea]] arte, noiz, berriz, hiri ezaugarriak berreskuratu zituen. Azkenik, Otomandarrak iritsi zirenean, hiria gainbehera joan zen, egundaino, herrixka txiki bat baino ez duelarik.


== Lan arkeologikoak ==
== Lan arkeologikoak ==
''Tell''ak edo Nippurreko hondakinen muinoak, arkeologoen arreta piztu zuen [[XIX. mendea]]ren erdialde ingurutik. [[1851]]n, Austen Layard abenturazale ingelesak, handik egun batzuetara, inguruko klima zela eta, bertan behera utzi behar izan zuen espedizio bat egin zuen. [[1880]]ko hamarkadan, [[Pennsilvaniako Unibertsitatea]] Nippurren lanean hasi zen, 15.000 taulatxo baino gehiago aurkituz. Bi Mundu Gerren ondoren, indusketak, [[Chicagoko Ekialdeko Institutua]]k jarraitu zituen, Pennsilvaniako Unibertsitatearekin eta Bagdadko Ekialdeko Ikerkuntza Eskolarekin elkarlanean, [[1990eko hamarkada]] arte jarraitu diren indusketak.
''Tell''ak edo Nippurreko hondakinen muinoak, arkeologoen arreta piztu zuen [[XIX. mendea]]ren erdialde ingurutik. [[1851]]n, Austen Layard abenturazale ingelesak, handik egun batzuetara, inguruko klima zela eta, bertan behera utzi behar izan zuen espedizio bat egin zuen. [[1880]]ko hamarkadan, [[Pennsylvaniako Unibertsitatea|Pennsilvaniako Unibertsitatea]] Nippurren lanean hasi zen, 15.000 taulatxo baino gehiago aurkituz. Bi Mundu Gerren ondoren, indusketak, [[Chicagoko Ekialdeko Institutua]]k jarraitu zituen, Pennsilvaniako Unibertsitatearekin eta Bagdadko Ekialdeko Ikerkuntza Eskolarekin elkarlanean, [[1990eko hamarkada]] arte jarraitu diren indusketak.


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==

23:22, 14 apirila 2015ko berrikusketa

Antzinako Mesopotamiako hirien kokapena. Nippur erdian dago.
32°7′37″N 45°13′51″E / 32.12694°N 45.23083°E / 32.12694; 45.23083

Nippur[1] (sumerieraz Nibru, akaderaz: Nibbur), antzinako sumertar herri bat izan zen, bere lehen hondakinak, K. a. V. milurtekoak direlarik. Nippurren zegoen zerua eta sorreraren jainkoa zen Enlilen tenplu nagusia. Identifikazioa hain zen handia, sumerreko idazkera kuneiformean, "Nibru" (Nippur) eta "Enlil" hitzak, modu berean idazten zirela. Egungo hondakin zelaiaren ondoan, oraindik populaturik dagoen herrixka bat dago, arabieraz Niffer bezala ezagutzen dena. Paper garrantzitsua izan zuen gune erlijioso bezala, hurrengo garaietan, Akadiar Inperioan, Lagasheko bigarren dinastian edo Urko hirugarren dinastian mantendu zena. Azken garaikoak dira, aurkitutako sumertar tenplu tipikoak. Gaur egun, Nippurreko hondakinak, Bagdadetik 160 kilometro inguru hego-ekialdera daude, egungo Diwaniyatik gertu, Iraken.

Hiria, Shatt-en Nil ibaiaren bi ertzetan zegoen, Eufratesen ibilgurik antzinakoenetako bat. Ibaiaren ibilgua, historian zehar, aldatuz joan zen, eta, gaur egun, Nippurren hondakinak, Eufrates eta Tigris ibaien artean daude. Ibaiak, bi zatitan banatzen zuen hiria. Hondakin hauen artean punturik gorenena, inguratzen duen lautadaren gainetik 30 metro altxatzen den kono formako muino bat da, kanalaren ibilguaren ipar-mendebaldean, arabiarren artean, "Bint el-Amiror" (printzearen alaba) bezala ezagutzen dena.

Historia

Hiriaren hondakinik antzinakoenak, K. a. V. milurtekoan datatuak daude, Obeid Aroaren garaian. Lehen garai honetan, hiriak jada bazuen tenplu bat, azken garaietako toki berean zegoena, Ekur. Hurrengo milurtekoaren amaiera aldera (Uruk Aroaren amaiera eta Yemdet Nasr garaian), ibaiaren beste aldean zegoen muinoa ere populatua zegoen. Aro Dinastiko Zaharra eta Akadiar Inperioan (K. a. III. milurtekoa), Ekurra hedatu eta Inannaren omenezko tenplu bat eta harresi bat eraiki ziren. Hau, hazkuntza handiko garaia izan zen. Baina, K. a. II. milurtekoko lehen hiru mendeetan, hiriak biztanleria galdu zuen.

K. a. XVIII. mende inguruan, Eufrates ibaiak bere ibilgua aldatu zuen, hiritik urrunduz, hamarkada gutxitan, hiria erabat baztertua izatea eragin zuena. K. a. XIV. menderaino ez zen birpopulatu, Eufrates ibaiaren ibilgua berriz hirira itzuli zenean, jada ez erdiko kanaletik, baizik eta hiriaren mendebaldetik. Garai honetan, tenpluak berritu eta jauregiak eraiki ziren. Hiria, berriz gainbehera erori zen K. a. XII. eta K. a. IX. mendeetan. Berriz gora egin zuen K. a. VIII. mendean eta Shamash-shum-ukin eta Asurbanipalen erregealdietan, tenpluak eta zigurata berreraiki ziren.

K. a. VI. mendean, hiria gainbehera erortzen hasi zen. Garai horretan, hirian, erbesteratuen elkarte ugari bizi zirela ezagutzen da. Erbesteratuak, Mesopotamia inguruko erresuma guztietatik zetozen, eta hirira, konkistatutako herriak eramatean zetzan politika neobabiloniarraren bidez iritsi ziren. Praktika hau, diasporagatik ospetsu egin zen, Biblian kontatzen dena. Persiar Inperioaren garaian, tenpluak, beste behin berreraikiak izan ziren, eta hiriaren biztanleria hazi zen. Egoera honek, Seleuzidar eta Partiar Inperiopean jarraitu zuen.

I. mende inguruan, Nippur, Mesopotamiako hiririk handienetako bat zen. Garai honetan eraikitzen da Zutabeen Patioa. Persiar Sasanidarrak heldu zirenean, Nippurrek bere posizioa mantendu zuen, eta Abasidar kaliferriaren garaian, jada islamiar garaian, beste loratze garai bat izan zuen. Ondoren, hiria utzi egin zen, XIV. mendea arte, noiz, berriz, hiri ezaugarriak berreskuratu zituen. Azkenik, Otomandarrak iritsi zirenean, hiria gainbehera joan zen, egundaino, herrixka txiki bat baino ez duelarik.

Lan arkeologikoak

Tellak edo Nippurreko hondakinen muinoak, arkeologoen arreta piztu zuen XIX. mendearen erdialde ingurutik. 1851n, Austen Layard abenturazale ingelesak, handik egun batzuetara, inguruko klima zela eta, bertan behera utzi behar izan zuen espedizio bat egin zuen. 1880ko hamarkadan, Pennsilvaniako Unibertsitatea Nippurren lanean hasi zen, 15.000 taulatxo baino gehiago aurkituz. Bi Mundu Gerren ondoren, indusketak, Chicagoko Ekialdeko Institutuak jarraitu zituen, Pennsilvaniako Unibertsitatearekin eta Bagdadko Ekialdeko Ikerkuntza Eskolarekin elkarlanean, 1990eko hamarkada arte jarraitu diren indusketak.

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Nippur Aldatu lotura Wikidatan