San Martzial baseliza (Irun): berrikuspenen arteko aldeak
t Robota: Birzuzenketak konpontzen |
|||
| 20. lerroa: | 20. lerroa: | ||
| webgunea = |
| webgunea = |
||
}} |
}} |
||
'''San Martzial baseliza''' [[Gipuzkoa]]ko [[Irun]] udalerrian dagoen [[baseliza]] bat da, hain zuzen ere [[Aldabe (Irun)|Aldabe edo San Martzial mendia]]n dago. Irundarrek aski ezaguna, maitatua eta bisitatua den lekua da. |
'''San Martzial baseliza''' [[Gipuzkoa]]ko [[Irun]] udalerrian dagoen [[ermita|baseliza]] bat da, hain zuzen ere [[Aldabe (Irun)|Aldabe edo San Martzial mendia]]n dago. Irundarrek aski ezaguna, maitatua eta bisitatua den lekua da. |
||
Espainia eta Frantzia arteko muga Gipuzkoa eta [[Lapurdi]] banatzen dituen [[Bidasoa]] ibaian finkatu zenetik ([[XV. mendea|XV. mende]] amaieran), oso posizio estrategikoan aurkitu izan da Aldabe mendia, horren ondorioz ugari izan direlarik haren inguruan izandako borrokak, ezagunenak [[1522]]<nowiki/>ko [[San Martzialeko gudua (1522)|San Martzialko gudua]] eta [[1813]]<nowiki/>ko [[San Martzialgo gudua (1813)|San Martzialgo bigarren gudua]], biak ala biak espainiarrek irabaziak. [[Konbentzio Gerra|Konbentzio Gerran (1793-1795)]] eta [[Espainiako Gerra Zibila |Espainiako Gerra Zibilean (1936-1939)]] ere izan ziren borrokak, azken kasu honetan 1936ko abuztuan eta iraileko lehen egunetan ([[Irungo gudua (1936)|Irungo gudua]]), matxinatuek mugara iritsi nahi zutelako eta holan zonalde errepublikarra isolatu. |
Espainia eta Frantzia arteko muga Gipuzkoa eta [[Lapurdi]] banatzen dituen [[Bidasoa]] ibaian finkatu zenetik ([[XV. mendea|XV. mende]] amaieran), oso posizio estrategikoan aurkitu izan da Aldabe mendia, horren ondorioz ugari izan direlarik haren inguruan izandako borrokak, ezagunenak [[1522]]<nowiki/>ko [[San Martzialeko gudua (1522)|San Martzialko gudua]] eta [[1813]]<nowiki/>ko [[San Martzialgo gudua (1813)|San Martzialgo bigarren gudua]], biak ala biak espainiarrek irabaziak. [[Konbentzio Gerra|Konbentzio Gerran (1793-1795)]] eta [[Espainiako Gerra Zibila |Espainiako Gerra Zibilean (1936-1939)]] ere izan ziren borrokak, azken kasu honetan 1936ko abuztuan eta iraileko lehen egunetan ([[Irungo gudua (1936)|Irungo gudua]]), matxinatuek mugara iritsi nahi zutelako eta holan zonalde errepublikarra isolatu. |
||
| 27. lerroa: | 27. lerroa: | ||
[[XVI. mendea|XVI. menderarte]] eta jatorriz Aldabeko Haitza izenez ezaguna zen. [[1522]]ko [[ekainaren 30]]an jazotako [[San Martzialeko gudua (1522)|San Martzialeko gudua]]n [[Nafarroako Erresuma|nafar]] eta [[Frantziako Erresuma|frantziarren]] aurka lortutako garaipena oroitarazteko asmoz Gipuzkoako kapitain jeneral zen Beltrán de la Cueva [[Gaztela|gaztelarrak]] baseliza eraiki zuen. Beltrán de la Cuevaren lehenbiziko asmoz fraideentzako monasterio bat eraikitzea izan zen, baina Irungo herriak San Martzialen omenezko baseliza bat egitea eskatu zion, garaipen hura lortu zen eguneko santua baitzen, ordutik aurrera Aldabe mendiak San Martzial mendia izena jaso zuelarik. Mendi honetan izen berdineko Aldabe [[baserri]]a ere badago, [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] arkitektur ondare oparoa zuelarik. |
[[XVI. mendea|XVI. menderarte]] eta jatorriz Aldabeko Haitza izenez ezaguna zen. [[1522]]ko [[ekainaren 30]]an jazotako [[San Martzialeko gudua (1522)|San Martzialeko gudua]]n [[Nafarroako Erresuma|nafar]] eta [[Frantziako Erresuma|frantziarren]] aurka lortutako garaipena oroitarazteko asmoz Gipuzkoako kapitain jeneral zen Beltrán de la Cueva [[Gaztela|gaztelarrak]] baseliza eraiki zuen. Beltrán de la Cuevaren lehenbiziko asmoz fraideentzako monasterio bat eraikitzea izan zen, baina Irungo herriak San Martzialen omenezko baseliza bat egitea eskatu zion, garaipen hura lortu zen eguneko santua baitzen, ordutik aurrera Aldabe mendiak San Martzial mendia izena jaso zuelarik. Mendi honetan izen berdineko Aldabe [[baserri]]a ere badago, [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] arkitektur ondare oparoa zuelarik. |
||
Antzinako baseliza hura [[1796]]an [[ |
Antzinako baseliza hura [[1796]]an [[tximista]] batek kiskaldu eta sunstitu zuen, [[1804]] berreraikia eta bertan irudi berria ipini zelarik. Kanpoaldean, baselizaren hormari atxikitutako monumentu txiki bat dago, bertan, [[1899]]an mendira doan bidea eraikitzen lagundu zutenen izenak idatziak dauden koaderno bat gordetzen delarik. Era berean, San Martzialgo guduak oroitarazten dituen bi oroitarriz osatutako pinakulu bat ere badago. Zaharberritua izan ostean, [[1910]]an dorrea altxatu zen. [[Espainiako Gerra Zibila]]n zehar eraikinak berriz ere kalteak jasan zituen. |
||
Baseliza honen aldamenean behatoki bat ere badago, bertatik Irun, [[Txingudiko badia]], [[Hondarribia]], [[Bidasoaldea]] eta [[Jaizkibel]]go ikus goza ahal daitekelarik, bai eta aldameneko jatetxean [[euskal |
Baseliza honen aldamenean behatoki bat ere badago, bertatik Irun, [[Txingudi|Txingudiko badia]], [[Hondarribia]], [[Bidaso Beherea|Bidasoaldea]] eta [[Jaizkibel]]go ikus goza ahal daitekelarik, bai eta aldameneko jatetxean [[euskal Herriko sukaldaritza|euskal gastronomiako]] edozein plater dastatu ere. |
||
== Ikus gainera == |
== Ikus gainera == |
||
01:49, 16 apirila 2015ko berrikusketa
| San Martzial baseliza | |
|---|---|
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Gipuzkoa |
| Udalerria | Irun |
| Koordenatuak | 43°19′52″N 1°45′59″W / 43.33114°N 1.76652°W |
 | |
| Arkitektura | |
San Martzial baseliza Gipuzkoako Irun udalerrian dagoen baseliza bat da, hain zuzen ere Aldabe edo San Martzial mendian dago. Irundarrek aski ezaguna, maitatua eta bisitatua den lekua da.
Espainia eta Frantzia arteko muga Gipuzkoa eta Lapurdi banatzen dituen Bidasoa ibaian finkatu zenetik (XV. mende amaieran), oso posizio estrategikoan aurkitu izan da Aldabe mendia, horren ondorioz ugari izan direlarik haren inguruan izandako borrokak, ezagunenak 1522ko San Martzialko gudua eta 1813ko San Martzialgo bigarren gudua, biak ala biak espainiarrek irabaziak. Konbentzio Gerran (1793-1795) eta Espainiako Gerra Zibilean (1936-1939) ere izan ziren borrokak, azken kasu honetan 1936ko abuztuan eta iraileko lehen egunetan (Irungo gudua), matxinatuek mugara iritsi nahi zutelako eta holan zonalde errepublikarra isolatu.
Historia
XVI. menderarte eta jatorriz Aldabeko Haitza izenez ezaguna zen. 1522ko ekainaren 30an jazotako San Martzialeko guduan nafar eta frantziarren aurka lortutako garaipena oroitarazteko asmoz Gipuzkoako kapitain jeneral zen Beltrán de la Cueva gaztelarrak baseliza eraiki zuen. Beltrán de la Cuevaren lehenbiziko asmoz fraideentzako monasterio bat eraikitzea izan zen, baina Irungo herriak San Martzialen omenezko baseliza bat egitea eskatu zion, garaipen hura lortu zen eguneko santua baitzen, ordutik aurrera Aldabe mendiak San Martzial mendia izena jaso zuelarik. Mendi honetan izen berdineko Aldabe baserria ere badago, XIX. mendeko arkitektur ondare oparoa zuelarik.
Antzinako baseliza hura 1796an tximista batek kiskaldu eta sunstitu zuen, 1804 berreraikia eta bertan irudi berria ipini zelarik. Kanpoaldean, baselizaren hormari atxikitutako monumentu txiki bat dago, bertan, 1899an mendira doan bidea eraikitzen lagundu zutenen izenak idatziak dauden koaderno bat gordetzen delarik. Era berean, San Martzialgo guduak oroitarazten dituen bi oroitarriz osatutako pinakulu bat ere badago. Zaharberritua izan ostean, 1910an dorrea altxatu zen. Espainiako Gerra Zibilan zehar eraikinak berriz ere kalteak jasan zituen.
Baseliza honen aldamenean behatoki bat ere badago, bertatik Irun, Txingudiko badia, Hondarribia, Bidasoaldea eta Jaizkibelgo ikus goza ahal daitekelarik, bai eta aldameneko jatetxean euskal gastronomiako edozein plater dastatu ere.