Zelta: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

17:44, 16 apirila 2015ko berrikusketa

Zelta (latinez, celtae; antzinako grekeraz, Κέλτoι) hitz modernoa da, hizkuntza zeltikoren bat hitz egiten zuten Europako antzinako herrietako edozein deskribatzeko erabilia.^[1] Bere buruari galiain, hau da, «galiar» deitzen zioten.

Bestalde, zelten lurraldeari edo nazioari Keltia deitzen diote askok, eta hortik dator keltiar gentilizioa, zeltaren sinonimotzat erabilia.

Zeltiar, berriz, gaizki sortutako jentilizioa da (egipziar, marrokiar eta beste hainbat bezala). Izan ere, ez dago Zeltia izena duen ezer.

Herri zelten historiaurrea eta historia

Zaila da herri zelta edota gaelikoak Europan sartu ziren lehen talde indoeuroparretatik bereiztea. Hala ere, ia ziurra da K. a. XIII. mendean hedapen ikusgarri bat eduki zutela, Rodanotik jaitsiz eta Languedoc, Katalunia eta Ebroren bailara okupatuz. Beste zabaltze fronte bat Belgikan eta Britainiar Uharteetako hegoaldean eman zen.

K. a. VII. mendea inguruan Iberiar Penintsularen erdialdetik zabaldu ziren, baina K. a. VI. mendean penintsularen ipar-ekialdea iberoen esku galdu zuten, Iberiako zeltak kontinenteko beraien kideetatik bananduta geratu zirelarik.

K. a. IV. mendetik aurrera, zeltak Frantziaren iparraldea eta erdialdea hartu zuten (Galia), Italiaren iparraldea eta britainiar irlen zati handiena. Balkanetatik ere hedatu ziren, Asiako eskualde batera ere helduz, Galazia. Garai honetan druidismoa sartu zen irletako zeltetan, gerora kontinentera zabalduko zelarik.

K. a. II. mendetik aurrera, zeltek germaniarren eta geroago erromatarren presio militarra nozitzen hasten dira. Hamarkada gutxi batzuetan Galia osoa okupatuta dago, Irlanda ezik. Dena den, erromatarren presentzia Britainia Handian ez zen luzeegia izan eta honek hizkuntza zeltei bizirautea eragin zuen, geroago kontinentera itzuliz (Bretainia).

VII. mendean zeltek bere azken zabaltzea egiten dute: irlandarrek Kaledonia inbaditu zuten, Eskozia izatera pasa zena.

Erreferentziak

↑ John Koch (2005): Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABL-CIO. XX. orrialdea. ISBN 978-1-85109-440-0.

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Zelta

[1] John Koch (2005): Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABL-CIO. XX. orrialdea. ISBN 978-1-85109-440-0.

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-'''Zelta''' ([[latin]]ez, ''celtae''; [[antzinako grekera]]z, ''Κέλτoι'') hitz modernoa da, [[hizkuntza zeltiko]]ren bat hitz egiten zuten Europako antzinako herrietako edozein deskribatzeko erabilia.<ref>John Koch (2005): ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABL-CIO. XX. orrialdea. ISBN 978-1-85109-440-0.</ref> Bere buruari ''galiain'', hau da, «galiar» deitzen zioten.
+'''Zelta''' ([[latin]]ez, ''celtae''; [[antzinako grekera]]z, ''Κέλτoι'') hitz modernoa da, [[zelta hizkuntzak|hizkuntza zeltikoren]] bat hitz egiten zuten Europako antzinako herrietako edozein deskribatzeko erabilia.<ref>John Koch (2005): ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. ABL-CIO. XX. orrialdea. ISBN 978-1-85109-440-0.</ref> Bere buruari ''galiain'', hau da, «galiar» deitzen zioten.
 Bestalde, zelten lurraldeari edo nazioari Keltia deitzen diote askok, eta hortik dator ''keltiar'' gentilizioa, ''zelta''ren sinonimotzat erabilia.
@@ 9. lerroa: / 9. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Castros.jpg|thumb|350px|Eraikin zeltak [[Galizia]]n (Espainia).]]
-Zaila da herri zelta edota gaelikoak [[Europa]]n sartu ziren lehen talde indoeuroparretatik bereiztea. Hala ere, ia ziurra da [[K. a. XIII. mendea]]n hedapen ikusgarri bat eduki zutela, [[Rodano]]tik jaitsiz eta [[Languedoc]], [[Katalunia]] eta [[Ebro]]ren bailara okupatuz. Beste zabaltze fronte bat [[Belgika]]n eta Britainiar Uharteetako hegoaldean eman zen.
+Zaila da herri zelta edota gaelikoak [[Europa]]n sartu ziren lehen talde indoeuroparretatik bereiztea. Hala ere, ia ziurra da [[K. a. XIII. mendea]]n hedapen ikusgarri bat eduki zutela, [[Rhône|Rodanotik]] jaitsiz eta [[Lengadòc|Languedoc]], [[Katalunia]] eta [[Ebro]]ren bailara okupatuz. Beste zabaltze fronte bat [[Belgika]]n eta Britainiar Uharteetako hegoaldean eman zen.
-[[K. a. VII. mendea]] inguruan [[Iberiar Penintsula]]ren erdialdetik zabaldu ziren, baina [[K. a. VI. mendea]]n penintsularen ipar-ekialdea [[ibero]]en esku galdu zuten, Iberiako zeltak kontinenteko beraien kideetatik bananduta geratu zirelarik.
+[[K. a. VII. mendea]] inguruan [[Iberiar penintsula|Iberiar Penintsularen]] erdialdetik zabaldu ziren, baina [[K. a. VI. mendea]]n penintsularen ipar-ekialdea [[ibero]]en esku galdu zuten, Iberiako zeltak kontinenteko beraien kideetatik bananduta geratu zirelarik.
-[[K. a. IV. mende]]tik aurrera, zeltak [[Frantzia]]ren iparraldea eta erdialdea hartu zuten ([[Galia]]), [[Italia]]ren iparraldea eta britainiar irlen zati handiena. Balkanetatik ere hedatu ziren, [[Asia]]ko eskualde batera ere helduz, [[Galazia]]. Garai honetan ''druidismoa'' sartu zen irletako zeltetan, gerora kontinentera zabalduko zelarik.
+[[K. a. IV. mendea|K. a. IV. mendetik]] aurrera, zeltak [[Frantzia]]ren iparraldea eta erdialdea hartu zuten ([[Galia]]), [[Italia]]ren iparraldea eta britainiar irlen zati handiena. Balkanetatik ere hedatu ziren, [[Asia]]ko eskualde batera ere helduz, [[Galazia]]. Garai honetan ''druidismoa'' sartu zen irletako zeltetan, gerora kontinentera zabalduko zelarik.
-[[K. a. II. mende]]tik aurrera, zeltek germaniarren eta geroago [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] presio militarra nozitzen hasten dira. Hamarkada gutxi batzuetan Galia osoa okupatuta dago, [[Irlanda]] ezik. Dena den, erromatarren presentzia [[Britainia Handia]]n ez zen luzeegia izan eta honek hizkuntza zeltei bizirautea eragin zuen, geroago kontinentera itzuliz ([[Bretainia]]).
+[[K. a. II. mendea|K. a. II. mendetik]] aurrera, zeltek germaniarren eta geroago [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] presio militarra nozitzen hasten dira. Hamarkada gutxi batzuetan Galia osoa okupatuta dago, [[Irlanda]] ezik. Dena den, erromatarren presentzia [[Britainia Handia]]n ez zen luzeegia izan eta honek hizkuntza zeltei bizirautea eragin zuen, geroago kontinentera itzuliz ([[Bretainia]]).
 [[VII. mendea]]n zeltek bere azken zabaltzea egiten dute: irlandarrek [[Kaledonia]] inbaditu zuten, [[Eskozia]] izatera pasa zena.

i e a Zelta hizkuntzak
Kontinentekoak	† Zeltiberiera • † Galaziera • † Galiera • † Lepontiera • † Norikoera
Uharteetakoak	Britoiak: Bretainiera • † Cumbriera • † Britainiera • Kornubiera* • † Piktoera • Galesa Goidelikoak: Irlandera • Manxera* • Eskoziako gaelera
Nahasketak	Bungi • Shelta
Hiztun-eremuak	Gaeltacht • Gàidhealtachd • Y Fro Gymraeg • Bretainia Beherea • Cape Breton uhartea • Y Wladfa
Hezkuntza	Bunscoill Ghaelgagh • Diwan • Gaelscoil
† Hizkuntza hila / * Aldi batez erabat galdu zen hizkuntza, gaur egun biziberritzeko edo berpizteko bidean dena.