Joanes I.a Nafarroakoa: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

23:35, 22 apirila 2015ko berrikusketa

Txantiloi:Agintari infotaula Joanes I.a Nafarroakoa eta Frantziakoa (Paris, 1316ko azaroaren 15 - Paris, 1316ko azaroaren 19), Joanes aita hil-ondokoa ezizenaz ezaguna, Nafarroa eta Frantziako erregea zen.

Aita Luis I.a Nafarroakoa, bera jaio baino 5 hilabete aurrerago hil zena, eta ama Klementzia Hungariakoa zituen. 1316ko azaroaren 14tik 15erako gauan jaioa, 5 egun baino ez zen bizi. Joana bere sasi-arrebaren legitimitatea dudatan zegoenez, oinordekoa orduko erregeordea zen Poitierseko kondea izan zuen: Filipe osaba hain zuzen ere. Saint-Dennis auzoko basilikan lurperatu zuten.

5 egunekoa bazen ere bere erreinaldia eskubide osokotzat hartzen da eta, Nafarroako erregeen artean, erreinaldi laburrena zuen. Frantzian, hala ere, Louis XIX.a Frantziakoarena izan zen (hogei minutu).

Oinordetza

Bere oinordekoa Filipe V.a osaba zen. Beste erregegaia orduan lau urte zituen Joana bere sasi-arreba zen, Luis I.a eta bere lehendabiziko emaztea zen Margarita Borgoinakoaren alaba.

Eztabaida konpontzeko aurrez Frantzian Lege Salikoa indarrean zegoenetz erabaki behar zen.

Joanak, emakumea zenez, Frantziako koroa edukitzeko uzi zalantzakoa zuen: Lege Salikoa zela eta emakume bat ezin zen Frantziako tronuaren oinordekoa izan; hala ere, lege feudala jarraituz (orduko Frantziako ia titulu guztiak ondozkatzeko erabilia), Joana hurrengo erregina izan behar zen. (Horrexegatik, Joanak Nafarroako Erresuma ondozkatu zuen. Baina bere eskubideak ahaztuak izan ziren Filipe eta Karlos osabak hil arte). Borgoinako dukea Joanaren alderdiaren buruzagi nagusia zen.

Gainera, Joana amaren adulterioaren alaba izan zitekeen zurrumurrua eztabaida juridikoan sartu zen. Filiperen aldeko interpretazioak zurrumurruaren laguntza izan zuen, bere erret-jaiotza ahaztuz.

Erregearen "bizirik gelditzea"

Joanes heriotzari buruzko zenbait kondaira asmatuak ziren, XX. mendean Maurice Druon Les Rois maudits bere liburuetan erabiliak.

Batzuen ustez, osaba Filipek agindu zuen umetxoa hiltzea (beste iturriek ume ahula zela esaten dute).

Beste kondaira xelebrea urte batzuk geroago zabaldu zen: istorio honek zioen errege berria ez zela hildakoa, erreginaren inudearen semea Giannino Baglioni baino. Sehaskan zegoela, umetxoak aldatu eta osabak Giannino hil zuen. Giannino ohorez lurperatu zuten Saint-Dennisen, eta erregea, inudearen semea zelakoan, Ile-de-Francen bizi eta umatu zen.

Joanes II.a Frantziakoa gatibua zela (1356-1360), Giannino Baglioni izena zuela esan zuen gizon bat Joanes I.a eta, beraz, benetako erregea zelaren uzian zebilen. Bere eskubideak aldarrikatu eta Proventzan atxilotu eta preso hil zen 1363. urtean.

Liburu moderno batek honako hipotesi azaltzen du: Cola di Rienzok Giannino Baglioni Joanes I.a zenaren zurrumurrua asmatu zuen, Frantziako erregea Erromaren menpean izateko. 1354an elkarrizketa izan eta gero Cola di Rienzo hil zuten, eta, Gianninok urte bi itxaron zituen bere eskubideak aldarrikatzeko. Hori zela eta, Hungaria aldera joan zen, non Luis I.a Hungariakoak, Klementzia Hungariakoaren iloba zena, Luis X.a eta Klementziaren semetzat aintzat hartu zuen. 1360ean, Giannino Avignonera joan baina Inozentzio VI.a aita santuak ez zuen harrera egin. Saiakera batzuen ondoren, atxilotu eta Napoli izan zuten preso, non 1363an hil zen.

Familia

Aitona Filipe IV.a Frantziako errege	Amona Joana I.a Nafarroako erregina	Aitona Karlos Martel I.a Hungariako errege	Amona Klementzia Habsburgokoa
Aita Luis I.a / X.a Nafarroako errege Frantziako errege		Ama Klementzia Hungariakoa
Joanes I.a Frantziako errege Nafarroako errege

Bibliografia

(Italieraz) Tommaso di Carpegna Falconieri, L'uomo che si credeva re di Francia. Una storia medievale, Erroma-Bari, 2005, ISBN 88-420-7619-8
(Frantsesez) Eric Le Nabour, Les Rois maudits, l'enquête historique, 2005, ISBN 2-262-02396-4
(Frantsesez) Gilles Lecuppre, L’imposture politique au Moyen Âge. La seconde vie des rois, Paris, PUF, 2005.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joanes I.a Nafarroakoa

(Alemanez) genealogie-mittelalter.de
(Frantsesez) Biografia

Aurrekoa: Luis I.a	Joanes I.a Nafarroako errege (1316)	Ondorengoa: Filipe II.a
Aurrekoa: Luis X.a	Joanes I.a Frantziako errege (1316)	Ondorengoa: Filipe V.a

@@ 20. lerroa: / 20. lerroa: @@
 | hillekua            = [[Paris]] {{FRA}}
 | egoitza             = [[Paris]] {{FRA}}
-| erlijioa            = [[Kristautasuna|Kristaua]]
+| erlijioa            = [[Kristautasun|Kristaua]]
 }}
 '''Joanes I.a Nafarroakoa eta Frantziakoa''' ([[Paris]], [[1316]]ko [[azaroaren 15]] - [[Paris]], [[1316]]ko [[azaroaren 19]]), ''Joanes aita hil-ondokoa'' ezizenaz ezaguna, [[Nafarroako Erresuma|Nafarroa]] eta [[Frantzia]]ko erregea zen.
@@ 26. lerroa: / 26. lerroa: @@
 Aita [[Luis I.a Nafarroakoa]], bera jaio baino 5 hilabete aurrerago hil zena, eta ama [[Klementzia Hungariakoa]] zituen. [[1316]]ko [[azaroaren 14]]tik [[azaroaren 15|15erako]] gauan jaioa, 5 egun baino ez zen bizi. [[Joana II.a Nafarroakoa|Joana]] bere sasi-arrebaren legitimitatea dudatan zegoenez, oinordekoa orduko erregeordea zen [[Poitiers]]eko kondea izan zuen: [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe osaba]] hain zuzen ere. [[Saint-Dennis]] auzoko basilikan lurperatu zuten.
-egunekoa bazen ere bere erreinaldia eskubide osokotzat hartzen da eta, [[Nafarroa]]ko erregeen artean, erreinaldi laburrena zuen. [[Frantzia]]n, hala ere, [[Louis XIX.a Frantziakoa]]rena izan zen (hogei minutu).
+egunekoa bazen ere bere erreinaldia eskubide osokotzat hartzen da eta, [[Nafarroa]]ko erregeen artean, erreinaldi laburrena zuen. [[Frantzia]]n, hala ere, [[Luis Antonio Frantziakoa|Louis XIX.a Frantziakoarena]] izan zen (hogei minutu).
 == Oinordetza ==
 Bere oinordekoa [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe V.a]] osaba zen. Beste erregegaia orduan lau urte zituen [[Joana II.a Nafarroakoa|Joana]] bere sasi-arreba zen, [[Luis I.a Nafarroakoa|Luis I.a]] eta bere lehendabiziko emaztea zen [[Margarita Borgoinakoa]]ren alaba.
-Eztabaida konpontzeko aurrez [[Frantzia]]n [[Lege Saliko]]a indarrean zegoenetz erabaki behar zen.
+Eztabaida konpontzeko aurrez [[Frantzia]]n [[Lege salikoa|Lege Salikoa]] indarrean zegoenetz erabaki behar zen.
-Joanak, emakumea zenez, [[Frantzia]]ko koroa edukitzeko uzi zalantzakoa zuen: [[Lege Saliko]]a zela eta emakume bat ezin zen Frantziako tronuaren oinordekoa izan; hala ere, lege [[Feudalismo|feudala]] jarraituz (orduko [[Frantzia]]ko ia titulu guztiak ondozkatzeko erabilia), Joana hurrengo erregina izan behar zen. (Horrexegatik, Joanak [[Nafarroako Erresuma]] ondozkatu zuen. Baina bere eskubideak ahaztuak izan ziren [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe]] eta [[Karlos IV.a Frantziakoa|Karlos]] osabak hil arte). [[Borgoina]]ko dukea Joanaren alderdiaren buruzagi nagusia zen.
+Joanak, emakumea zenez, [[Frantzia]]ko koroa edukitzeko uzi zalantzakoa zuen: [[Lege salikoa|Lege Salikoa]] zela eta emakume bat ezin zen Frantziako tronuaren oinordekoa izan; hala ere, lege [[Feudalismo|feudala]] jarraituz (orduko [[Frantzia]]ko ia titulu guztiak ondozkatzeko erabilia), Joana hurrengo erregina izan behar zen. (Horrexegatik, Joanak [[Nafarroako Erresuma]] ondozkatu zuen. Baina bere eskubideak ahaztuak izan ziren [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe]] eta [[Karlos I.a Nafarroakoa|Karlos]] osabak hil arte). [[Borgoina]]ko dukea Joanaren alderdiaren buruzagi nagusia zen.
 Gainera, Joana amaren adulterioaren alaba izan zitekeen zurrumurrua eztabaida juridikoan sartu zen. Filiperen aldeko interpretazioak zurrumurruaren laguntza izan zuen, bere erret-jaiotza ahaztuz.
@@ 43. lerroa: / 43. lerroa: @@
 Batzuen ustez, osaba [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipek]] agindu zuen umetxoa hiltzea (beste iturriek ume ahula zela esaten dute).
-Beste kondaira xelebrea urte batzuk geroago zabaldu zen: istorio honek zioen errege berria ez zela hildakoa, erreginaren inudearen semea [[Giannino Baglioni]] baino. Sehaskan zegoela, umetxoak aldatu eta osabak Giannino hil zuen. Giannino ohorez lurperatu zuten [[Saint-Dennis]]en, eta erregea, inudearen semea zelakoan, [[Ile-de-France]]n bizi eta umatu zen.
+Beste kondaira xelebrea urte batzuk geroago zabaldu zen: istorio honek zioen errege berria ez zela hildakoa, erreginaren inudearen semea [[Giannino Baglioni]] baino. Sehaskan zegoela, umetxoak aldatu eta osabak Giannino hil zuen. Giannino ohorez lurperatu zuten [[Saint-Dennis]]en, eta erregea, inudearen semea zelakoan, [[Île-de-France|Ile-de-Francen]] bizi eta umatu zen.
 [[Joanes II.a Frantziakoa]] gatibua zela ([[1356]]-[[1360]]), ''[[Giannino Baglioni]]'' izena zuela esan zuen gizon bat Joanes I.a eta, beraz, benetako erregea zelaren uzian zebilen. Bere eskubideak aldarrikatu eta [[Proventza]]n atxilotu eta preso hil zen [[1363]]. urtean.
-Liburu moderno batek honako hipotesi azaltzen du: [[Cola di Rienzo]]k [[Giannino Baglioni]] Joanes I.a zenaren zurrumurrua asmatu zuen, [[Frantzia]]ko erregea [[Erroma]]ren menpean izateko. [[1354]]an elkarrizketa izan eta gero Cola di Rienzo hil zuten, eta, [[Giannino Baglioni|Gianninok]] urte bi itxaron zituen bere eskubideak aldarrikatzeko. Hori zela eta, [[Hungaria]] aldera joan zen, non [[Luis I.a Hungariakoa]]k, [[Klementzia Hungariakoa]]ren iloba zena, Luis X.a eta Klementziaren semetzat aintzat hartu zuen. [[1360]]ean, [[Giannino Baglioni|Giannino]] [[Avignon]]era joan baina [[Inozentzio VI.a]] [[aita santua]]k ez zuen harrera egin. Saiakera batzuen ondoren, atxilotu eta [[Napoli]] izan zuten preso, non [[1363]]an hil zen.
+Liburu moderno batek honako hipotesi azaltzen du: [[Cola di Rienzo]]k [[Giannino Baglioni]] Joanes I.a zenaren zurrumurrua asmatu zuen, [[Frantzia]]ko erregea [[Erroma]]ren menpean izateko. [[1354]]an elkarrizketa izan eta gero Cola di Rienzo hil zuten, eta, [[Giannino Baglioni|Gianninok]] urte bi itxaron zituen bere eskubideak aldarrikatzeko. Hori zela eta, [[Hungaria]] aldera joan zen, non [[Luis I.a Hungariakoa]]k, [[Klementzia Hungariakoa]]ren iloba zena, Luis X.a eta Klementziaren semetzat aintzat hartu zuen. [[1360]]ean, [[Giannino Baglioni|Giannino]] [[Avignon]]era joan baina [[Inozentzio VI.a]] [[aita santu]]ak ez zuen harrera egin. Saiakera batzuen ondoren, atxilotu eta [[Napoli]] izan zuten preso, non [[1363]]an hil zen.
 == Familia ==
 {| class="wikitable"  border = "1" width="100%"
 |-
-| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Blason pays fr FranceAncien.svg|35px]] [[Frantziako Filipe IV.a|Filipe IV.a]]<br /> Frantziako errege
+| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Blason pays fr FranceAncien.svg|35px]] [[Filipe I.a Nafarroakoa|Filipe IV.a]]<br /> Frantziako errege
-|width="25%" align="center"| '''Amona'''<br />[[Fitxategi:Armoiries Navarre-Champagne.svg|35px]] [[Nafarroako Joana I.a|Joana I.a]]<br />Nafarroako erregina
+|width="25%" align="center"| '''Amona'''<br />[[Fitxategi:Armoiries Navarre-Champagne.svg|35px]] [[Joana I.a Nafarroakoa|Joana I.a]]<br />Nafarroako erregina
 | width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Charles-Martel Hongrie.svg|35px]] [[Karlos Martel I.a Hungariakoa|Karlos Martel I.a]]<br /> Hungariako errege
 | width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Habsbourg.png|35px]] [[Klementzia Habsburgokoa|Klementzia <br />Habsburgokoa]]
 |-
-| colspan="2" align="center"| '''Aita''' <br /> [[Fitxategi:Armoiries France-Navarre.png|35px]] [[Frantziako Luis X.a|Luis I.a / X.a]]<br /> Nafarroako errege <br />Frantziako errege
+| colspan="2" align="center"| '''Aita''' <br /> [[Fitxategi:Armoiries France-Navarre.png|35px]] [[Luis I.a Nafarroakoa|Luis I.a / X.a]]<br /> Nafarroako errege <br />Frantziako errege
 | colspan="2" align="center"| '''Ama'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Charles-Martel Hongrie.svg|35px]] [[Klementzia Hungariakoa|Klementzia<br />Hungariakoa]]
 |-
@@ 77. lerroa: / 77. lerroa: @@
 <tr>
 <td width="30%" align="center">'''Aurrekoa:'''<br />
-'''[[Frantziako Luis X.a|Luis I.a]]'''
+'''[[Luis I.a Nafarroakoa|Luis I.a]]'''
 </td>
-<td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Blason_Navarre.png|50px]]<br />'''Joanes I.a'''<br />[[Nafarroako erregeen zerrenda|Nafarroako errege]]<br />(1316)
+<td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Blason_Navarre.png|50px]]<br />'''Joanes I.a'''<br />[[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Nafarroako errege]]<br />(1316)
 </td>
 <td width="30%" align="center">'''Ondorengoa:'''<br />
-'''[[Frantziako Filipe V.a|Filipe II.a]]'''<br />
+'''[[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe II.a]]'''<br />
 </tr>
 <td width="30%" align="center">'''Aurrekoa:'''<br />
-'''[[Frantziako Luis X.a|Luis X.a]]'''
+'''[[Luis I.a Nafarroakoa|Luis X.a]]'''
 </td>
-<td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Blason France moderne.svg|50px]]<br />'''Joanes I.a'''<br />[[Frantziako erregeen zerrenda|Frantziako errege]]<br />(1316)
+<td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Blason France moderne.svg|50px]]<br />'''Joanes I.a'''<br />[[Frantziako errege-erreginen zerrenda|Frantziako errege]]<br />(1316)
 </td>
 <td width="30%" align="center">'''Ondorengoa:'''<br />
-'''[[Frantziako Filipe V.a|Filipe V.a]]'''<br />
+'''[[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe V.a]]'''<br />
 </table>

i e a Nafarroako errege-erreginak
Iruñeko buruzagiak	Eneko Arista \| Gartzia Enekoitz \| Orti I.a Gartzeitz
Iruñeko erregeak	Antso I.a \| Gartzia II.a \| Antso II.a \| Gartzia IV.a \| Antso III.a \| Gartzea III.a \| Antso IV.a \| Antso V.a \| Petri I.a \| Alfontso I.a \| Gartzia V.a
Nafarroako errege-erreginak	Antso VI.a \| Antso VII.a \| Tibalt I.a \| Tibalt II.a \| Henrike I.a \| Joana I.a eta Filipe I.a \| Luis I.a \| Joanes I.a \| Filipe II.a \| Karlos I.a \| Joana II.a eta Filipe III.a \| Karlos II.a \| Karlos III.a \| Blanka I.a eta Joanes II.a \| Leonor I.a \| Frantzisko I.a \| Katalina I.a eta Joanes III.a
Nafarroa Behereko errege-erreginak	Henrike II.a \| Joana III.a eta Antonio I.a \| Henrike III.a