'''Hepatitisa''' [[gibel]]aren hantura eragiten duen [[gaixotasun]]a da. Infekziosoa, immunologikoa ala toxikoa izan daiteke. Hepatitis mota guztien sintoma orokorrak hauek dira: ahulezia, jateko gogoa galtzea, [[sukar]]ra, hotzikarak, [[goragale]]a, [[larumin]]a (azala horitzea) eta [[gernu]]a iluntzea. Birusek sorrarazitako hepatitisa eritasun endemikoa da, eta adin guztietako jendea jo dezake. Gehienetan eritasun arina bada ere, bada mota arriskutsu bat sintoma eta laruminik (azala horitzerik) gabeko infekzioa, alegia gibelaren erabateko hutsegitea bat-batean eragin dezakeena, eta, ondorioz, heriotza ekar dezakeena.
'''Hepatitisa''' [[gibel]]aren hantura eragiten duen [[eritasun|gaixotasuna]] da. Infekziosoa, immunologikoa ala toxikoa izan daiteke. Hepatitis mota guztien sintoma orokorrak hauek dira: ahulezia, jateko gogoa galtzea, [[sukar]]ra, hotzikarak, [[goragale]]a, [[ikterizia|larumina]] (azala horitzea) eta [[gernu]]a iluntzea. Birusek sorrarazitako hepatitisa eritasun endemikoa da, eta adin guztietako jendea jo dezake. Gehienetan eritasun arina bada ere, bada mota arriskutsu bat sintoma eta laruminik (azala horitzerik) gabeko infekzioa, alegia gibelaren erabateko hutsegitea bat-batean eragin dezakeena, eta, ondorioz, heriotza ekar dezakeena.
== Epidemiologia ==
== Epidemiologia ==
13. lerroa:
13. lerroa:
[[Fitxategi:HAV prevalence 2005.png|thumb|[[A hepatitisa]]ren banaketa geografikoa (anti-HAV antigorputza), 2005. urtean.]]
[[Fitxategi:HAV prevalence 2005.png|thumb|[[A hepatitisa]]ren banaketa geografikoa (anti-HAV antigorputza), 2005. urtean.]]
* [[A hepatitisa]]: A hepatitisaren [[birus]]aren ondorioz sortzen den gaixotasuna. Beste pertsonen [[gorozki]]ekin kontaktua izanda, etxean garbitasun eza izateagatik edota kutsaturiko elikagaiak jatearekin kutsatzen da birusa eta harrapatzen da gaitza. Hedadura handiko [[epidemia]]k sorraraz ditzake. Birusak denbora gutxi irauten du odolean. Haurrak eta gazteak jotzen ditu gehienetan, helduek A hepatitisaren aurkako antigorputz bereziak baitituzte. Era berean, A hepatitisak jotakoak harekiko immunitate iraunkorra izaten du aurrerantzean.
* [[A hepatitisa]]: A hepatitisaren [[birus]]aren ondorioz sortzen den gaixotasuna. Beste pertsonen [[gorozki]]ekin kontaktua izanda, etxean garbitasun eza izateagatik edota kutsaturiko elikagaiak jatearekin kutsatzen da birusa eta harrapatzen da gaitza. Hedadura handiko [[izurri|epidemiak]] sorraraz ditzake. Birusak denbora gutxi irauten du odolean. Haurrak eta gazteak jotzen ditu gehienetan, helduek A hepatitisaren aurkako antigorputz bereziak baitituzte. Era berean, A hepatitisak jotakoak harekiko immunitate iraunkorra izaten du aurrerantzean.
* [[B hepatitisa]]: [[odol]] kutsatuaren bitartez edo kutsatutako pertsona batekin [[sexu-harreman]]ak izanez kutsatzen den gaixotasun larria. [[Zirrosi]]a, [[gibel-minbizi]]a eta heriotza ekartzen ditu. B hepatitisa sorrarazten duen birusa A hepatitisa eragiten duenaren oso bestelakoa da: B hepatitisarenak [[DNA]] darama, eta A hepatitisarenak, berriz, [[RNA]]. [[Endemiko]]a da, eta, kasuren bat agertuz gero, nahitaez jakinarazi behar zaie osasun arloko agintariei. A hepatitisaren kasuan ez bezala, badira eritasuna ez duten birus-eramaileak.
* [[B hepatitisa]]: [[odol]] kutsatuaren bitartez edo kutsatutako pertsona batekin [[sexu harreman|sexu-harremanak]] izanez kutsatzen den gaixotasun larria. [[Zirrosi]]a, [[gibel-minbizi]]a eta heriotza ekartzen ditu. B hepatitisa sorrarazten duen birusa A hepatitisa eragiten duenaren oso bestelakoa da: B hepatitisarenak [[Azido desoxirribonukleiko|DNA]] darama, eta A hepatitisarenak, berriz, [[Azido erribonukleiko|RNA]]. [[Endemismo|Endemikoa]] da, eta, kasuren bat agertuz gero, nahitaez jakinarazi behar zaie osasun arloko agintariei. A hepatitisaren kasuan ez bezala, badira eritasuna ez duten birus-eramaileak.
* [[C hepatitisa]]: C hepatitisaren birusaren ondorioz sortzen den gaixotasuna. Sintomak beste hepatitisetan bezalakoak izan arren, B hepatitisarenak baino arinagoak dira. Mota horretako hepatitisen bi herenetan ez da larrua horitzen. Kroniko bihurtzen da, sarritan. Kutsabide nagusia [[parenteral]]a da; izan ere, [[odoltransfusio]]en bidezko hepatitis gehienak (% 90-95) mota horretakoak dira.
* [[C hepatitisa]]: C hepatitisaren birusaren ondorioz sortzen den gaixotasuna. Sintomak beste hepatitisetan bezalakoak izan arren, B hepatitisarenak baino arinagoak dira. Mota horretako hepatitisen bi herenetan ez da larrua horitzen. Kroniko bihurtzen da, sarritan. Kutsabide nagusia [[parenteral]]a da; izan ere, [[odol-transfusio|odol transfusioen]] bidezko hepatitis gehienak (% 90-95) mota horretakoak dira.
* [[D hepatitisa]]: eragilea birus osagabe bat da, bizitzeko B hepatitisaren birusa behar duena. Beraz, D hepatitisak B hepatitisaren birus eramaleak jo ahal izango ditu soil-soilik. Endemikoa da [[Italia]]ko hegoaldean, [[Ekialde Hurbil]]ean eta [[Hego Amerika]]n. Eskualde horietatik kanpo, D hepatitis kasu gehienak [[drogazale]]engan eta odol aldatze ugari hartzen dituztenengan gertatzen dira. Sarritan, hepatitis kronikoarekin eta [[zirrosi]]arekin batera garatzen da.
* [[D hepatitisa]]: eragilea birus osagabe bat da, bizitzeko B hepatitisaren birusa behar duena. Beraz, D hepatitisak B hepatitisaren birus eramaleak jo ahal izango ditu soil-soilik. Endemikoa da [[Italia]]ko hegoaldean, [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] eta [[Hego Amerika]]n. Eskualde horietatik kanpo, D hepatitis kasu gehienak [[drogazale]]engan eta odol aldatze ugari hartzen dituztenengan gertatzen dira. Sarritan, hepatitis kronikoarekin eta [[zirrosi]]arekin batera garatzen da.
* [[E hepatitisa]]: A hepatitisaren antzekoa da, baina ez du kalterik sortzen, eta [[ur]] kutsatuaren bitartez transmititzen da.
* [[E hepatitisa]]: A hepatitisaren antzekoa da, baina ez du kalterik sortzen, eta [[ur]] kutsatuaren bitartez transmititzen da.
* [[F hepatitisa]] eta [[G hepatitisa]]: oraintsu aurkitutako gaixotasunak. Oso gutxi ikertu da hauei buruz. Odolaren bitartez transmititzen dira.
* [[F hepatitisa]] eta [[G hepatitisa]]: oraintsu aurkitutako gaixotasunak. Oso gutxi ikertu da hauei buruz. Odolaren bitartez transmititzen dira.
38. lerroa:
38. lerroa:
== Tratamendua ==
== Tratamendua ==
Beste [[gaixotasun]] batzuekin bezala, [[tratamendu]]rik hoberena [[profilaxi]]a edo prebentzioa da. Horretarako, hepatitis [[birus|biraletan]], kutsatzeko bideak zaindu behar dira ([[sexu]]-harremanak, [[odol]] transfusioak eta abar); hepatitis toxikoetan, berriz, beharrezkoa da [[alkohol]]aren neurriz gaineko kontsumoa kontrolatzea eta [[sendagai]]en albo-eraginak begiratzea. Kasu guztietan, atsedena hartu beharra dago.
Beste [[eritasun|gaixotasun]] batzuekin bezala, [[tratamendu]]rik hoberena [[prebentzio (medikuntza)|profilaxia]] edo prebentzioa da. Horretarako, hepatitis [[birus|biraletan]], kutsatzeko bideak zaindu behar dira ([[sexu ugalketa|sexu]]-harremanak, [[odol]] transfusioak eta abar); hepatitis toxikoetan, berriz, beharrezkoa da [[alkohol]]aren neurriz gaineko kontsumoa kontrolatzea eta [[sendagai]]en albo-eraginak begiratzea. Kasu guztietan, atsedena hartu beharra dago.
[[Hepatitis autoimmune]]a botika [[immunosupresore]]ak erabiltzen tratatzen da.
[[Hepatitis autoimmune]]a botika [[immunosupresore]]ak erabiltzen tratatzen da.
Hepatitisagibelaren hantura eragiten duen gaixotasuna da. Infekziosoa, immunologikoa ala toxikoa izan daiteke. Hepatitis mota guztien sintoma orokorrak hauek dira: ahulezia, jateko gogoa galtzea, sukarra, hotzikarak, goragalea, larumina (azala horitzea) eta gernua iluntzea. Birusek sorrarazitako hepatitisa eritasun endemikoa da, eta adin guztietako jendea jo dezake. Gehienetan eritasun arina bada ere, bada mota arriskutsu bat sintoma eta laruminik (azala horitzerik) gabeko infekzioa, alegia gibelaren erabateko hutsegitea bat-batean eragin dezakeena, eta, ondorioz, heriotza ekar dezakeena.
Epidemiologia
Hepatitis infekziosoak
Hepatitis infekziosoak hainbat motatakoak izan daitezke:
A hepatitisaren banaketa geografikoa (anti-HAV antigorputza), 2005. urtean.
A hepatitisa: A hepatitisaren birusaren ondorioz sortzen den gaixotasuna. Beste pertsonen gorozkiekin kontaktua izanda, etxean garbitasun eza izateagatik edota kutsaturiko elikagaiak jatearekin kutsatzen da birusa eta harrapatzen da gaitza. Hedadura handiko epidemiak sorraraz ditzake. Birusak denbora gutxi irauten du odolean. Haurrak eta gazteak jotzen ditu gehienetan, helduek A hepatitisaren aurkako antigorputz bereziak baitituzte. Era berean, A hepatitisak jotakoak harekiko immunitate iraunkorra izaten du aurrerantzean.
B hepatitisaren prebalentzia, 2005. urtean. Handia: B hepatitisaren azaleko antigenoaren prebalentzia > % 8 Ertaina: % 2-7 Txikia: < % 2
B hepatitisa: odol kutsatuaren bitartez edo kutsatutako pertsona batekin sexu-harremanak izanez kutsatzen den gaixotasun larria. Zirrosia, gibel-minbizia eta heriotza ekartzen ditu. B hepatitisa sorrarazten duen birusa A hepatitisa eragiten duenaren oso bestelakoa da: B hepatitisarenak DNA darama, eta A hepatitisarenak, berriz, RNA. Endemikoa da, eta, kasuren bat agertuz gero, nahitaez jakinarazi behar zaie osasun arloko agintariei. A hepatitisaren kasuan ez bezala, badira eritasuna ez duten birus-eramaileak.
C hepatitisaren prebalentzia, 1999. urtean. Oso handia: prebalentzia > % 5 Handia: % 2,5 - 5 Ertaina: % 1 - 2,5 Txikia: < % 1
C hepatitisa: C hepatitisaren birusaren ondorioz sortzen den gaixotasuna. Sintomak beste hepatitisetan bezalakoak izan arren, B hepatitisarenak baino arinagoak dira. Mota horretako hepatitisen bi herenetan ez da larrua horitzen. Kroniko bihurtzen da, sarritan. Kutsabide nagusia parenterala da; izan ere, odol transfusioen bidezko hepatitis gehienak (% 90-95) mota horretakoak dira.
D hepatitisa: eragilea birus osagabe bat da, bizitzeko B hepatitisaren birusa behar duena. Beraz, D hepatitisak B hepatitisaren birus eramaleak jo ahal izango ditu soil-soilik. Endemikoa da Italiako hegoaldean, Ekialde Hurbilean eta Hego Amerikan. Eskualde horietatik kanpo, D hepatitis kasu gehienak drogazaleengan eta odol aldatze ugari hartzen dituztenengan gertatzen dira. Sarritan, hepatitis kronikoarekin eta zirrosiarekin batera garatzen da.
E hepatitisa: A hepatitisaren antzekoa da, baina ez du kalterik sortzen, eta ur kutsatuaren bitartez transmititzen da.
F hepatitisa eta G hepatitisa: oraintsu aurkitutako gaixotasunak. Oso gutxi ikertu da hauei buruz. Odolaren bitartez transmititzen dira.
Ez infekziosoak
Alkoholaren gehiegizko kontsumoa da eragile ez infekzioso nagusietako bat. Bakanago gertatzen bada ere, jatorri autoimmunea ere izan dezake hepatitisak: immunitate-sistemarenantigorputzek gibelari erasotzen diotenean gertatzen da hori.
Diagnostikoa
Proba analitikoek hepatitisa diagnostikatzeko bidean ipintzen dute, transaminasa altuak detektatuz gero. Hepatitis infekziosoa baldin bada, serologiak eskatu behar dira, birus eragilea identifikatzeko.
Beste gaixotasun batzuekin bezala, tratamendurik hoberena profilaxia edo prebentzioa da. Horretarako, hepatitis biraletan, kutsatzeko bideak zaindu behar dira (sexu-harremanak, odol transfusioak eta abar); hepatitis toxikoetan, berriz, beharrezkoa da alkoholaren neurriz gaineko kontsumoa kontrolatzea eta sendagaien albo-eraginak begiratzea. Kasu guztietan, atsedena hartu beharra dago.
Hepatitis autoimmunea botika immunosupresoreak erabiltzen tratatzen da.
