Dopin: berrikuspenen arteko aldeak
14. lerroa: | 14. lerroa: | ||
Dopina gizakiaren historian zehar hainbat alditan artifizialki bere erresistentzia nekearen kontra hobetzeko erabili da gudan, ehizan, kiroletan... |
Dopina gizakiaren historian zehar hainbat alditan artifizialki bere erresistentzia nekearen kontra hobetzeko erabili da gudan, ehizan, kiroletan... |
||
Erlazionatuta dago bere esentzian |
Erlazionatuta dago bere esentzian lehiaketako kirolarekin. Horregatik, ezin da dopina aipatu kirola ez den gune batean. |
||
Gizarteak ezin izan du bere |
Gizarteak ezin izan du bere muga fisikoak eta psikologikoak onartu modu librean. Horregatik gizartea beti formula magikoen bila egon da bere kalitate naturalak handitzeko esfortzu gutxirekin. Horretarako hainbat metodo erabili dituzte, batez ere medikamentuekin eta janariarekin, hauek gaur egun dopin izenarekin ezagutzen denaren oinarriak kontsidera daitezke. |
||
Dopinaren praktikari buruz hainbat datu historiko daude. Lehenengoko erreferentzia Txinako enperadore baten koadro batek ematen digu, koadro horretan enperadorea ikus dezakegu ''[[Ephedra]]'' zati batekin ahoan mastekatzen. |
|||
Iparraldeko mitologiak kontatzen du nola |
Iparraldeko mitologiak kontatzen du nola ''[[Berseker]]rek bere indarra gudetan handitzen zuten [[bufotenina]]ren bidez, ''[[amanita muscaria]]'' perretxikotik ateratakoa. Kronista grekoek kontatzen dute nola Olinpiadetan parte hartzen zuten iraupen-lasterkariek eta gudariek landareen estraktuak hartzen zituzten eta [[bare (anatomia)|barea]] kentzen zuten errendimendua hobetzeko. Amerikara espainolak heldu baino lehen inkek coca hostoak mastekatzen zituzten errituetan, lanetan eta gudetan. 1805etik aurrera [[kafeina]] erabili egin da igeriketan, atletismoan eta txirrindularitzan. Eta hemen dopinaren ondorioz hil zen lehena dugu, Linton txirrindulari frantsesa [[estupefaziente]]ak hartzearen ondorioz hil egin zena 1866. urtean [[Paris-Bordele]] lehiaketan. |
||
Jarraitzen diote futbola eta boxeoa, eta 1950. urtean |
Jarraitzen diote futbola eta boxeoa, eta 1950. urtean dopinaren kasuak oso azkar handitzen dira. Horregatik hirurogei hamarkadan federazio eta asoziazioek dopinaren aurkako kontrolak jartzen dituzte. |
||
== Debekatuta dauden substantziak == |
== Debekatuta dauden substantziak == |
10:52, 6 ekaina 2015ko berrikusketa
Artikulu edo pasarte honek eduki, gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak ditu. Lagundu nahi baduzu, zuzendu ezazu. |
|
Artikulu edo atal hau ez dator bat formatu hitzarmenekin. |
Dopina kirolariaren errendimendu fisikoa handitzearren kirol erakundeek debekaturiko substantziak hartzea da.
Definizioa
Nazioarteko Olinpiar Batzordeak dioenez, dopina da «kirolari batek bere organismoak ez dituen substantziak hartzea edo legezko diren substantziak normala ez den moduan hartzea, lehiaketetan errendimendu fisikoa handitzearren».
Tratamendu medikuaren beharra dagoenean substantzia batekin eta substantzia hori bere naturaren eraginez, dosiaren edo aplikazioaren eraginez kirolariaren errendimendua handitzen badu modu artifizialean eta lizunean, dopintzat jotzen da.
Nazioarteko Olinpiar Batzordeak argitaratu du debekatuta dauden substantzien zerrenda eta drogak detektatzeko programa garatu du Olimpiadetan substantzia hauen erabilpena gelditzeko.
Dopina historian
Dopina gizakiaren historian zehar hainbat alditan artifizialki bere erresistentzia nekearen kontra hobetzeko erabili da gudan, ehizan, kiroletan...
Erlazionatuta dago bere esentzian lehiaketako kirolarekin. Horregatik, ezin da dopina aipatu kirola ez den gune batean.
Gizarteak ezin izan du bere muga fisikoak eta psikologikoak onartu modu librean. Horregatik gizartea beti formula magikoen bila egon da bere kalitate naturalak handitzeko esfortzu gutxirekin. Horretarako hainbat metodo erabili dituzte, batez ere medikamentuekin eta janariarekin, hauek gaur egun dopin izenarekin ezagutzen denaren oinarriak kontsidera daitezke.
Dopinaren praktikari buruz hainbat datu historiko daude. Lehenengoko erreferentzia Txinako enperadore baten koadro batek ematen digu, koadro horretan enperadorea ikus dezakegu Ephedra zati batekin ahoan mastekatzen.
Iparraldeko mitologiak kontatzen du nola Bersekerrek bere indarra gudetan handitzen zuten bufoteninaren bidez, amanita muscaria perretxikotik ateratakoa. Kronista grekoek kontatzen dute nola Olinpiadetan parte hartzen zuten iraupen-lasterkariek eta gudariek landareen estraktuak hartzen zituzten eta barea kentzen zuten errendimendua hobetzeko. Amerikara espainolak heldu baino lehen inkek coca hostoak mastekatzen zituzten errituetan, lanetan eta gudetan. 1805etik aurrera kafeina erabili egin da igeriketan, atletismoan eta txirrindularitzan. Eta hemen dopinaren ondorioz hil zen lehena dugu, Linton txirrindulari frantsesa estupefazienteak hartzearen ondorioz hil egin zena 1866. urtean Paris-Bordele lehiaketan.
Jarraitzen diote futbola eta boxeoa, eta 1950. urtean dopinaren kasuak oso azkar handitzen dira. Horregatik hirurogei hamarkadan federazio eta asoziazioek dopinaren aurkako kontrolak jartzen dituzte.
Debekatuta dauden substantziak
Nazioarteko Olinpiar Batzordeak debekatuak ditu substantzia hauek:
- Estimulanteak
- Narkotikoak
- Beta blokeanteak
- Diuretikoak
- Esteroide anabolikoak
- Hormona peptidikak
Gainera doping metodo hauek debekatuta daude:
- Odol dopingna
- Gernuaren alterazio farmakologikoa, fisikoa eta kimikoa
Eta hurrengo substantziak murriztu dituzte:
- Alkohola
- Marihuana
- Anestesiko lokalak
- Korikoesteroideak
Adibide ospetsuak
Substantzia hauek kasu askotan arriskuan jartzen dute kirolariaren bizitza eta beste aldetik taldeko kideei kalte eragiten die, taldeko kirol bat bada. Hau futbolaren kasua da eta hemen aipatu behar da Diego Armando Maradona noiz 1994.eko mundialean gaixorik zegoenean efedrina hartu zuenean sendatzeko. Kontrol anti-doping baten bidez harrapatu zuten Maradona eta lehiaketatik bota zuten. Nigeria kontrako partiduan sendagile batekin bere alboan Diegok zelaia utzi behar izan zuen. Zigorra ez zen izan oso gogorra baina ezin izan zuen futbol partidu gehiago jokatu urte batean zehar. Horrela dopingnari esker Maradonak bere taldeari kalte egin zion taldearen arima zen eta. Taldeari asko kostatu zitzaion lehenengo faseari aurre egitea eta final-zortzirenetan lehiaketatik kanpo geratu zen. Diego zelaian egon izan balitz Argentina ziuraski finalera ailegatu ahal izango ziratekeen.
Kanpo loturak
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Dopin |
- Dopina.Zuk ez al zenuke positibo emango? Erreportajea Argia astekarian (2007-06-17)