Araitz: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 43°02′13″N 1°59′14″W / 43.036944444444°N 1.9872222222222°W / 43.036944444444; -1.9872222222222
Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-2008ko erroldaren arabera, +2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko)
Assar (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
14. lerroa: 14. lerroa:
| garaiera = 228
| garaiera = 228
| azalera = 39.30
| azalera = 39.30
| biztanleria = 568
| biztanleria =
| bizt_urtea = 2012
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| dentsitatea =
| distantzia = 45
| distantzia = 45
25. lerroa: 25. lerroa:
| oharrak =
| oharrak =
}}
}}
'''Araitz'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa]]ko ipar-mendebaldean dagoen udalerria da, [[Leitzaldea|Leitzaldekoa]], [[Gipuzkoa]]ko mugan kokaturik dagoena.
'''Araitz'''<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> [[Nafarroa]]ko ipar-mendebaldean dagoen udalerria da, [[Leitzaldea|Leitzaldekoa]], [[Gipuzkoa]]ko mugan kokaturik dagoena. Udalerriak {{formatnum:{{Nafarroa Garaiko udalerrien biztanleria|Araitz}}}} biztanle zituzten {{Nafarroa Garaiko udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean.


[[Betelu]] [[1694]]an banandu zen eta bere udala osatu zuen.
[[Betelu]] [[1694]]an banandu zen eta bere udala osatu zuen.
31. lerroa: 31. lerroa:
[[2009]]tik [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMAko]] mankomunitate euskalduneko partaidea da.
[[2009]]tik [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMAko]] mankomunitate euskalduneko partaidea da.


== Mugakideak ==
== Geografia ==
=== Inguru naturala ===
Hegoaldean, [[Aralar|Aralarko mendilerroa]] udalerriaren mugakide naturala dugu, [[Aralarko Malloak|Aralarko Mallo]] ikusgarriak bertatik bertara baitaude: [[Ttutturre]] (1282 m.), [[Hirumugarrieta]] (1431 m.), [[Aldaon]] (1411 m.), [[Urakorri|Uakorri]] (1306 m.) eta [[Balerdi]] (1197 m.).

Ekialdean berriz [[Elosta]] (937 m.), [[Santa Barbara mendia|Santa Barbara]] (853 m.) eta [[Urkieta]] (854 m.) mendiak daude.

Bestela, [[Araxes]] ibaiak udalerria zeharkatzen du hegoekialdetik iparmendebaldera, [[Gipuzkoa]] aldean [[Oria]] ibaian amaituko dena eta Aralar eta inguruko mendietako urak jasotzen dituena.

=== Mugakideak ===
Iparraldean [[Areso]] dauka mugakide; ekialdean, [[Larraun]] eta [[Betelu]]ko udalerriak; hegoaldean, [[Aralar]] mendi zerra; eta mendebaldean [[Gipuzkoa]]ko [[Lizartza]], [[Orexa]], [[Gaztelu]], [[Amezketa]] eta [[Tolosa]]ko [[Bedaio]] auzoa.
Iparraldean [[Areso]] dauka mugakide; ekialdean, [[Larraun]] eta [[Betelu]]ko udalerriak; hegoaldean, [[Aralar]] mendi zerra; eta mendebaldean [[Gipuzkoa]]ko [[Lizartza]], [[Orexa]], [[Gaztelu]], [[Amezketa]] eta [[Tolosa]]ko [[Bedaio]] auzoa.


[[Fitxategi:Malloetako tontorrak.jpg|thumb|500px|center|[[Araitz]] harana eta [[Aralarko Malloak|Aralarko Malloen]] ikuspegi panoramikoa.]]
[[Fitxategi:Malloetako tontorrak.jpg|thumb|500px|center|[[Araitz]] harana eta [[Aralarko Malloak|Aralarko Malloen]] ikuspegi panoramikoa.]]


== Herriak ==
=== Herriak ===
Udalerria bost kontzejutan banatzen da [[Azkarate (Araitz)|Azkarate]], [[Gaintza (Araitz)|Gaintza]], [[Intza]], [[Uztegi]] eta [[Arribe-Atallu]]. Era berean, azken kontzeju hau bi herrik osatzen dute: '''[[Arribe]]''' (udalerriko herriburua) eta [[Atallu]].
Udalerria bost kontzejutan banatzen da [[Azkarate (Araitz)|Azkarate]], [[Gaintza (Araitz)|Gaintza]], [[Intza]], [[Uztegi]] eta [[Arribe-Atallu]]. Era berean, azken kontzeju hau bi herrik osatzen dute: '''[[Arribe]]''' (udalerriko herriburua) eta [[Atallu]].


Arribe eta Gaintzak berezko udalerri bana izan zuten [[1857]]ko errolda arte.
Arribe eta Gaintzak berezko udalerri bana izan zuten [[1857]]ko errolda arte.

== Inguru naturala ==
Hegoaldean, [[Aralar|Aralarko mendilerroa]] udalerriaren mugakide naturala dugu, [[Aralarko Malloak|Aralarko Mallo]] ikusgarriak bertatik bertara baitaude: [[Ttutturre]] (1282 m.), [[Hirumugarrieta]] (1431 m.), [[Aldaon]] (1411 m.), [[Urakorri|Uakorri]] (1306 m.) eta [[Balerdi]] (1197 m.).

Ekialdean berriz [[Elosta]] (937 m.), [[Santa Barbara mendia|Santa Barbara]] (853 m.) eta [[Urkieta]] (854 m.) mendiak daude.

Bestela, [[Araxes]] ibaiak udalerria zeharkatzen du hegoekialdetik iparmendebaldera, [[Gipuzkoa]] aldean [[Oria]] ibaian amaituko dena eta Aralar eta inguruko mendietako urak jasotzen dituena.


== Demografia ==
== Demografia ==
57. lerroa: 58. lerroa:


[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko sei etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %1,02a ([[Nafarroa]]ko batez-bestekoaren azpitik).
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko sei etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %1,02a ([[Nafarroa]]ko batez-bestekoaren azpitik).

== Euskara ==
Gaur egun ere biztanleen %90etik gora [[euskara|euskaldunak]] dira, eta [[euskalki]]ari dagokionez [[Koldo Zuazo]] hizkuntzalariak herriko hizkera '''[[gipuzkera|erdialdeko euskara]]''' edo gipuzkeraren aldaeratzat hartzen du.

Bertako hedabideen artean [[Aralar Irratia]] dugu, bailarako herri honetan ere bere uhinak zabaltzen dituena. [[Mailope]] aldizkaria ere aipatzekoa da.


== Politika ==
== Politika ==
=== Alkateak ===
=== Alkateak ===


{| class="taulapolita"
{| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Alkateen zerrenda
|-
| align=right| 1979-1983 || ||
|-
| align=right| 1983-1987 || ||
|-
| align=right|1987-1991 || ||
|-
| align=right|1991-1995 || ||
|-
| align=right| 1995-1999 || ||
|-
| align=right| 1999-2003 || ||
|-
| align=right| 2003-2007 || ||
|-
| align=right| 2007-2011|| Imanol Iriarte Gorostegi || [[Eusko Abertzale Ekintza|EAE]]
| align=right| 2007-2011|| Imanol Iriarte Gorostegi || [[Eusko Abertzale Ekintza|EAE]]
|-
|-
92. lerroa: 72. lerroa:
Araizko alkatea [[Euskal Autonomia Erkidegoa|EAE]] alderdiko, Imanol Iriarte Gorostegi atera zen [[2007]]ko udal hauteskundeetan. Udaleko zazpi zinegotzietatik sei lortu zituen [[Euskal Autonomia Erkidegoa|Eusko Abertzale Ekintzak]], eta hortaz, gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 4 izan ziren (emandako guztien %1,22) eta 6 boto zuri ere izan ziren (botoen %1,85). Abstentzioa %39,85koa izan zen.
Araizko alkatea [[Euskal Autonomia Erkidegoa|EAE]] alderdiko, Imanol Iriarte Gorostegi atera zen [[2007]]ko udal hauteskundeetan. Udaleko zazpi zinegotzietatik sei lortu zituen [[Euskal Autonomia Erkidegoa|Eusko Abertzale Ekintzak]], eta hortaz, gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 4 izan ziren (emandako guztien %1,22) eta 6 boto zuri ere izan ziren (botoen %1,85). Abstentzioa %39,85koa izan zen.


{| class="taulapolita"
{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+'''Araizko Udala (2007)'''
|+'''Araizko Udala (2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''
109. lerroa: 89. lerroa:


* HELBIDEA: Kale Nagusia, 4 (Arribe kontzejua)
* HELBIDEA: Kale Nagusia, 4 (Arribe kontzejua)

== Euskara ==
Gaur egun ere biztanleen %90etik gora [[euskara|euskaldunak]] dira, eta [[euskalki]]ari dagokionez [[Koldo Zuazo]] hizkuntzalariak herriko hizkera '''[[gipuzkera|erdialdeko euskara]]''' edo gipuzkeraren aldaeratzat hartzen du.

Bertako hedabideen artean [[Aralar Irratia]] dugu, bailarako herri honetan ere bere uhinak zabaltzen dituena. [[Mailope]] aldizkaria ere aipatzekoa da.


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==

08:26, 22 uztaila 2015ko berrikusketa

Araitz
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Araitz bailarako ikuspegia.

Bandera

Araizko armarria
Armarria


Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Iruñea
EskualdeaLeitzaldea
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Araitz
AlkateaLazaro Goikoetxea Beraza (Bildu)
Posta kodea31891
INE kodea31020
Herritarraaraiztar
Geografia
Koordenatuak43°02′13″N 1°59′14″W / 43.036944444444°N 1.9872222222222°W / 43.036944444444; -1.9872222222222
Azalera39,3 km²
Garaiera228 metro
Distantzia45 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria525 (2023:  13)
alt_left 227 (%43,2)(2019) (%54,3) 285 alt_right
Dentsitatea13,36 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 23,01
Ugalkortasuna[1]‰ 18,52
Ekonomia
Jarduera[1]% 78,08 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 4,95 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1][2]% 88,40 (2018:  %-5,01)
Datu gehigarriak
Webguneahttp://www.araitz.es/

Araitz[3] Nafarroako ipar-mendebaldean dagoen udalerria da, Leitzaldekoa, Gipuzkoako mugan kokaturik dagoena. Udalerriak 533 biztanle zituzten 2014. urtean.

Betelu 1694an banandu zen eta bere udala osatu zuen.

2009tik UEMAko mankomunitate euskalduneko partaidea da.

Geografia

Inguru naturala

Hegoaldean, Aralarko mendilerroa udalerriaren mugakide naturala dugu, Aralarko Mallo ikusgarriak bertatik bertara baitaude: Ttutturre (1282 m.), Hirumugarrieta (1431 m.), Aldaon (1411 m.), Uakorri (1306 m.) eta Balerdi (1197 m.).

Ekialdean berriz Elosta (937 m.), Santa Barbara (853 m.) eta Urkieta (854 m.) mendiak daude.

Bestela, Araxes ibaiak udalerria zeharkatzen du hegoekialdetik iparmendebaldera, Gipuzkoa aldean Oria ibaian amaituko dena eta Aralar eta inguruko mendietako urak jasotzen dituena.

Mugakideak

Iparraldean Areso dauka mugakide; ekialdean, Larraun eta Beteluko udalerriak; hegoaldean, Aralar mendi zerra; eta mendebaldean Gipuzkoako Lizartza, Orexa, Gaztelu, Amezketa eta Tolosako Bedaio auzoa.

Araitz harana eta Aralarko Malloen ikuspegi panoramikoa.

Herriak

Udalerria bost kontzejutan banatzen da Azkarate, Gaintza, Intza, Uztegi eta Arribe-Atallu. Era berean, azken kontzeju hau bi herrik osatzen dute: Arribe (udalerriko herriburua) eta Atallu.

Arribe eta Gaintzak berezko udalerri bana izan zuten 1857ko errolda arte.

Demografia

Araizko biztanleria
1897 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2006
1.449 1.570 1.457 1.369 1.435 1.397 1.293 1.144 1.008 823 631 587 588

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko sei etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %1,02a (Nafarroako batez-bestekoaren azpitik).

Politika

Alkateak

2007-2011 Imanol Iriarte Gorostegi EAE
2011-2015 Lazaro Goikoetxea Beraza Bildu

Udal hauteskundeak

Araizko alkatea EAE alderdiko, Imanol Iriarte Gorostegi atera zen 2007ko udal hauteskundeetan. Udaleko zazpi zinegotzietatik sei lortu zituen Eusko Abertzale Ekintzak, eta hortaz, gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 4 izan ziren (emandako guztien %1,22) eta 6 boto zuri ere izan ziren (botoen %1,85). Abstentzioa %39,85koa izan zen.

Araizko Udala (2007)
Alderdia Botoak Zinegotziak
Eusko Abertzale Ekintza 254 6
Araiztarrak 65 1


2011n Bildu izan zen aurkeztu zen zerrenda bakarra. 227 boto eta 7 hautetsiak erdietsi zituen. Lazaro Goikoetxea Beraza izendatu zuten alkate.

Udaletxea

1981ean eraiki zen errepide nagusiatik gertu eta anbulategiaren ondoan. Hiru solairu dauzka, eta kanpoaldeko hormak zarpeaturik daude. Udala alkatea eta sei zinegotzik osatzen dute. Araizko udaletxeko idazkaria Beteluko idazkari ere bada.

  • HELBIDEA: Kale Nagusia, 4 (Arribe kontzejua)

Euskara

Gaur egun ere biztanleen %90etik gora euskaldunak dira, eta euskalkiari dagokionez Koldo Zuazo hizkuntzalariak herriko hizkera erdialdeko euskara edo gipuzkeraren aldaeratzat hartzen du.

Bertako hedabideen artean Aralar Irratia dugu, bailarako herri honetan ere bere uhinak zabaltzen dituena. Mailope aldizkaria ere aipatzekoa da.

Bibliografia

Erreferentziak

Ikus, gainera

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Araitz Aldatu lotura Wikidatan
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa